با تلاش متخصصین دانشگاه علوم پزشکی ایران
سامانه تداخلات دارو بومی شد/تجویزهای پزشکان باید اصلاح شود
متخصصین دانشگاه علوم پزشکی ایران، سامانه تداخلات دارویی را طراحی و بومی سازی کردند، این سامانه پارامترهای مهمی که نقش اساسی در پیشگیری از تداخلات دارویی دارد، را در اختیار پزشک قرار می دهد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران، دکتر محمد مهدی ثقفی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
و درس آموخته رشته
Biomedical Pharmacy
در گفت وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه گفت: به علت وجود داروهای گوناگون در حوزه سلامت با بیش از یک هزار نوع دارو ثبت شده در بیمارستانها روبرو هستیم.
وی ادامه داد: طبق آمار، در کشورهای مختلف به طور تقریبی ۱۵ درصد از بیمارانی که به مراکز درمانی مراجعه یا فوت می شوند به خاطر تداخلات دارویی است، این تداخلات نه تنها در ایران؛ بلکه یکی از مشکلات نظام سلامت در تمام کشور های دنیا به شمار می رود.
ثقفی تصریح کرد: به همین دلیل در کشور ما با توجه به نظام مندی موجود، تداخلات دارویی، امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
ایرادهای دارویی و درمانی در بیمارستانها
وی درباره تداخلات دارویی گفت: اطلاعات داروییِ پزشک یا متخصص، صرفاً به حیطه داروهای حوزه تخصص او محدود می شود و از طرفی، این یکی از ایرادهای اساسی روند درمان در بیمارستانها است، به این صورت که مثلاً وقتی یک پزشک متخصص قلب، بیمار را ویزیت می کند، با مشاهده عفونت در بدن بیمار از تخصص و تجربه پزشک عفونی هم استفاده می کند یا در صورت نیازِ بیمار به متخصصین دیگر هم مراجعه می شود.
وی ادامه داد: بنابراین هر کدام براساس تخصص خود و نیاز بیمار دارویی تجویز می کنند. این تجویزهای دارویی بدون توجه و گاهی با دقت کم به توصیه های پزشک قبلی و داروهایی که تجویز کرده است، صورت می پذیرد.
ثقفی افزود: با سیستم موجود کشور، ویزیت زنجیروار بیمار از سوی پزشکان و متخصصان مختلف، بی شک پدیده تداخلات دارویی به شکل های گوناگون رخ می دهد و حتی می تواند عوارض جبران ناپذیر و غیر قابل پیش بینی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
وی در همین رابطه تاکید کرد: با وجود همه این عوامل و با روندی که ما در پیش گرفتیم به طور میانگین در بسیاری از موارد در حدود ۱۴ الی ۱۵ دارو برای یک بیمار تجویز می شود.
چگونه بیمار گرفتار تداخلات دارویی می شود؟
ثقفی افزود: طبق مطالعات معتبر علمی در دنیا، به طور کلی وقتی تداخلات دارویی در حد یک دارو باشد شاید مهم به نظر نیاید؛ ولی وقتی این رقم به میزان ۲ عدد برسد احتمال حداقل ۱۳درصد عوارض ناخواسته به همراه دارد، و یا سه و یا بیشتر از ۸عدد برسد، حدود ۱۰۰درصد بیمار دچار عوارض ناخواسته دارویی می شود که البته با توجه به شرایط بیماریهای زمینه ای و چگونگی متابولیت داروها و سن بیمار، این درصدها بیشتر و یا کمتر می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره رفع مشکل تداخلات دارویی در اکثر کشورهای اروپا گفت: در این کشورها از دو روش استفاده می کنند، نخست اینکه قبل از ویزیت بیمار، تیم کاملی از داروسازان و متخصصان دیگر یا تیم پزشکی یک جا پرونده بیمار را بررسی و ارزیابی می کنند و بعد از آن دستورات پزشکی صادر می شود تا چه نوع مداخله درمانی انجام شود.
ثقفی ادامه داد: در روش دوم در این کشورها سامانه هایی ایجاد شده است، که این سامانه ها از نظر فنی تداخلات ارزیابی می کنند که به دلیل تعارض منافع شرکت های دارویی، درجه اعتبار هر کدام به طور خاص معلوم نیست.
ثقفی که از اعضای پیشین سامانه ارزیاب اطلاعات دارویی اتحادیه اروپا بوده در همین زمینه گفت: اتحادیه اروپا سامانه ای را طراحی کرده است که تداخلات دارویی را در پارامترهای چندگانه مانند حداکثر دُز سمی یک دارو، دوران حاملگی و شیردهی، تداخل دارویی و عوارض ناخواسته که می تواند نقش اساسی در تداخلات دارویی داشته باشد ارزیابی کرده و این چهار پارامتر اساسی را در کمتر از یک دقیقه در اختیار پزشک قرار می دهد.
وی گفت: بعد از بازگشت به ایران با همکاری متخصصین دیگر، سامانه مورد استفاده شده در اتحادیه اروپا را در زمینه تداخلات دارویی طراحی و بومی سازی کردیم که بعد از تکمیل، این سامانه را به مسئولین مربوطه پیشنهاد داده ایم ولی تاکنون هیچ رغبتی از سوی آنها دیده نشده است؛ امّا شرکت های خصوصی که در زمینه پزشک مصنوعی فعالیت می کنند، خواهان دریافت اطلاعات این پروژه هستند ولی ما می خواهیم این طرح به صورت عمومی مورد استفاده قرار بگیرد.
ثقفی افزود: با همکارانی که به صورت شخصی کار می کردند، این سامانه را طراحی و به همان شکلی که در اروپا بود، اجرا و بومی سازی کرده ایم و از طرف دیگر اطلاعات مورد نیاز این سامانه را با توجه به موقعیت منطقه ای ایران بارگذاری شده است.
وی در همین رابطه تاکید کرد که در حال حاضر درخواست ما از مسئولان این است که فضای مناسبی وجود داشته باشد تا به طور متمرکز از این سامانه استفاده شود و عیب یا ایراد احتمالی آن رفع شود تا به یک سامانه کامل علمی و جامع تبدیل شود.
ثقفی گفت: موضوع حائز اهمیت دیگر این طرح، توجه به موقعیت جغرافیایی ما در منطقه است یعنی می توانیم این سامانه را به نوعی طراحی کنیم که برای کشور های همجوار نیز یک مرجع و منبع اطلاعاتی باشد و این تاکید بیشتر به این علت است که سامانه های موجود، دچار تعارض منافع هستند و به طور قطعی همیشه نمی توانند یک منبع معتبر به شمار آیند.
عضو علمی پیشین سامانه تداخل دارویی اتحادیه اروپا تاکید کرد که بنا به دلایل علمی و مبحث فارماکو ژنتیک، یک دارو در یک کشور، یا در یک فرهنگ و حتی یک نژاد می تواند تداخلاتی داشته باشد و در کشور ما آن تداخلات می تواند به شکلی دیگر ظهور پیدا کند.
ثقفی ادامه داد: با توجه به همین شرایط کلی ما این ظرفیت را در کشور داریم تا به لطف خدا و در صورت حمایت مسئولین بتوان به طور منسجم و متمرکز در دانشگاه علوم پزشکی ایران، این سامانه مرجع بسیار قوی با اعتبار علمی در کشور و منطقه شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه تداخلات دارویی فقط به صورت دارو با داروی دیگر نیست، تصریح کرد: تداخلات دارو با غذا، با گیاهان دارویی و با مکمل ها نیز وجود دارد و این تداخلات چهارگانه غیر قابل انکار است.
نقش داروخانه ها در افزایش اطلاعات دارویی مردم
وی درباره نقش مردم در جلوگیری از تداخلات دارویی یادآور شد: علاوه بر اینکه مردم ما نباید به فضای مجازی در زمینه داروها اعتماد کنند، تاکید کرد داروخانه ها باید اطلاعات دارویی را به طور مداوم و دقیق به اطلاع مردم برسانند و در خصوص داروهایی گیاهی، نهادهای مربوطه باید آنها را تقسیم بندی کرده و نقش حمایتی خود را در استفاده از دارو و مکمل ها برای مردم به خوبی ایفا کنند.
پایان مطلب//
ابراهیم همتی
