مهم‌ترین چالشی که دانشگاه در دوران کرونا با آن مواجه شد کیفیت آموزش دانشجویان و یادگیری آنها بود. حالا که وضعیت بغرنج‌تر هم شده و ممکن است سال تحصیلی بعدی هم وضعیتی مشابه چند ماه گذشته را داشته باشد. به بهانه این موضوع و درباره وضعیت آموزشی دانشگاه در چند ماه اخیر و پیش‌بینی‌وضعیت آتی با دکتر ضرابی زاده، مدیر فناوری اطلاعات آموزش و عضو شورای مدیران آموزش دانشگاهی به گفت‌وگو نشستیم تا تصویری از این روزهای دانشگاه را ترسیم کنیم.
نظرسنجی‌ها حکایت از رضایت نسبی و عملکرد موفق دانشگاه در حوزه آموزش آنلاین دارد. در ابتدا گزارشی از وضعیت آموزشی دانشگاه و تاثیر کرونا بر آن بدهید.
بدون شک شیوع ویروس کرونا تاثیر عمده‌ای بر آموزش عالی در تمام کشورهای جهان داشته است و کشور ما هم از این موضوع مستثنی نبوده است. با این حال دانشگاه صنعتی شریف با اقدام بسیار سریع و به‌موقع در جایگزینی شیوه‌های آموزش مجازی در اولین هفته پس از تعطیلی دانشگاه‌ها موفق شد میزان تاثیرات منفی این پدیده را بر آموزش تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. از طرفی با توجه به زیرساخت‌های مناسب آموزش الکترونیکی که طی یک برنامه‌ریزی بلندمدت از چند سال قبل در دانشگاه فراهم شده بود، ارائه آموزش مجازی از همان ابتدا با استانداردهای فنی قابل قبولی در دانشگاه آغاز شد و این موضوع توانست نقش بسیار مهمی در کسب رضایت نسبی دانشجویان و اساتید و همچنین حفظ کیفیت آموزش ایفا کند، طوری که در حال حاضر شاهد پوشش نزدیک به صد در صدی دروس دانشگاه بر بستر آموزش‌های الکترونیکی هستیم.
همراهی استادان و دانشجویان با سامانه آموزش آنلاین در چه سطحی بوده است؟ معیاری برای این همراهی تعریف شده است؟
خوشبختانه همراهی اساتید و دانشجویان با سامانه آموزش آنلاین بسیار خوب بوده است. بر اساس اطلاعات پایشی موجود، ۹۵ درصد از اساتید دانشگاه در نیم‌سال جاری در سامانه کلاس‌های مجازی شریف فعال بوده‌اند و تعدادی دیگر از اساتید نیز از طریق سامانه‌های ارتباط جمعی نظیر اسکایپ کلاس‌های خود را به صورت آنلاین برگزار کرده‌اند. طبق آمار مستخرج از سامانه کلاس‌های مجازی شریف، میزان حضور دانشجویان در کلاس‌های مجازی به طور میانگین ۸۲ درصد بوده است که از میانگین حضور در کلاس‌های معمول دانشگاه نیز بیش‌تر بوده است. همچنین طبق نظرسنجی انجام‌شده توسط آموزش دانشگاه، میزان رضایت دانشجویان از آموزش‌های مجازی به طور میانگین ۳ از ۴ بوده است که عدد قابل قبولی است.
چه میزان کرونا بر وضعیت آموزشی دانشجویان تاثیر داشته و آمار میزان حذف درس، حذف ترم و موارد مشابه چگونه است؟
مسلما کلاس‌های مجازی به دلیل کاهش سطح تعاملات دوسویه جایگزین کاملی برای کلاس‌های حضوری نیست. از سوی دیگر شرایط روحی دانشجویان به تبع نگرانی‌ها و محدودیت‌های به‌وجود‌آمده در سطح جامعه و بعضا درگیری بستگان و اعضای خانواده دانشجویان با این بیماری بسیار دشوار بوده است. همچنین فراهم نبودن برخی امکانات از جمله محیط آرام و مناسب بر میزان یادگیری تاثیر منفی داشته است. با این حال، خوشبختانه دانشجویان با درک صحیح از شرایط و محدودیت‌های موجود، با همراهی بدنه آموزشی دانشگاه همت خود را به کار بستند تا این شرایط تحمیلی باعث ایجاد تاخیر و عقب‌افتادگی در امر تحصیل آنها نشود. به طور ویژه با این که در نیم‌سال جاری سقف مجاز برای حذف اضطراری دروس از یک به دو درس افزایش یافته بود، خوشبختانه تعداد موارد حذف تا این لحظه تفاوت معناداری با سال گذشته نداشته است. البته بنا بر مقررات جدید، دانشجویان می‌توانند پس از ثبت قطعی نمرات در کارنامه، تقاضای حذف یکی از دروس خود را داشته باشند و در نتیجه آمار نهایی حذف دروس در ابتدای نیم‌سال آینده مشخص می‌شود.
دانشگاه چه برنامه‌ای برای جبران کاهش کیفیت آموزش دارد؟ با توجه به آنلاین شدن آموزش چه برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت دارید؟
طی نیم‌سالی که گذشت، آموزش دانشگاه سعی کرد با تقویت زیرساخت‌های خود در حوزه آموزش الکترونیکی و ایجاد همراهی حداکثری در بین اساتید و دانشجویان، کیفیت آموزش مجازی را تا حد مطلوبی حفظ کند. با این حال، با توجه به تفاوت ماهوی آموزش حضوری و مجازی، برنامه‌هایی برای بهبود شرایط آموزش در نیم‌سال آینده در دست بررسی است که از آن جمله می‌توان به طرح‌هایی در زمینه برگزاری کلاس‌ها به صورت ترکیبی از حضوری و مجازی اشاره کرد. در این راستا، در هر یک از دانشکده‌ها یک استودیوی ضبط فیلم در حال تجهیز است که می‌تواند در اجرای با کیفیت‌تر این طرح موثر باشد.
مدل ارزیابی استادان در این ترم به چه صورت است و اگر تاکنون انجام شده، چه نتایجی داشته است؟
علاوه بر پایش مستمر وضعیت آموزش مجازی از طریق سامانه کلاس‌های مجازی و معاونین آموزشی دانشکده‌ها، آموزش دانشگاه یک نظرسنجی جامع در خصوص کیفیت ارائه مجازی تمام دروس نظری طی اردیبهشت‌ماه از دانشجویان به‌عمل آورد و در مواردی که ارائه برخی دروس بنا بر نظر دانشجویان از کیفیت مطلوبی برخوردار نبود، موضوع برای رفع اشکالات احتمالی به روسای دانشکده‌ها منعکس شد. همچنین ارزیابی معمول کیفیت ارائه دروس که در انتهای هر نیم‌سال به صورت کاغذی انجام می‌شد، امسال به صورت الکترونیکی و بر بستر سامانه آموزش به انجام رسیده است که نتایج آن طبق روال معمول پس از ثبت نمرات در اختیار اساتید و دانشکده‌ها قرار خواهد گرفت.
ارائه خدمات آموزشی به دانشجویان چگونه بوده است؟ آیا تغییری در این حوزه رخ داده است؟
یکی از اقدامات ارزنده و ماندگار معاونت آموزشی در دوره کرونا، الکترونیکی کردن بسیاری از فرایندهای آموزشی بوده است طوری که نیاز به حضور فیزیکی دانشجویان برای پی‌گیری موارد آموزشی در دانشگاه تقریبا به صفر رسیده است. از جمله اقدامات انجام‌شده، می‌توان به الکترونیکی کردن فرایند احراز فراغت از تحصیل اشاره کرد که در گذشته نیازمند مراجعه حضوری و دریافت مهر از چندین بخش و واحد دانشگاه از جمله اساتید راهنما، دفاتر دانشکده‌ها، امور خوابگاه‌ها، اداره تغذیه، کتابخانه مرکزی، معاونت فرهنگی و غیره بود که خوشبختانه تمامی این موارد در حال حاضر به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. امکان ثبت بسیاری از درخواست‌های آموزشی و تحصیلات تکمیلی نظیر درخواست معرفی به استاد، تایید محل کارآموزی، تمدید سنوات، حذف ترم، خروج از کشور، تغییر رشته، انتقال به دانشگاه‌های دیگر و کمیسیون موارد خاص نیز در سامانه آموزش فراهم شده است. همچنین سامانه پذیرش آموزش دانشگاه نیز در همین ایام تکمیل و به بهره‌برداری رسید و در اولین گام، ثبت نام متقاضیان دکترای استعدادهای درخشان و دریافت مدارک ایشان به صورت کاملا الکترونیکی توسط این سامانه انجام پذیرفت.
رویدادها در مقطع تحصیلات تکمیلی چگونه پیش می‌رود؟ اتفاق محسوسی در میزان دفاع پایان‌نامه‌ها رخ داده است؟
خوشبختانه بسیاری از فرایندهای حوزه مدیریت تحصیلات تکمیلی دانشگاه نیز در این دوره به صورت الکترونیکی درآمده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به فرایند دفاع از پایان‌نامه‌ها اشاره کرد. در حال حاضر فرایند برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و داوری و نمره‌دهی آنها به صورت کاملا الکترونیکی و با استفاده ترکیبی از سامانه کلاس‌های مجازی شریف و سامانه آموزش در حال انجام است. با توجه به آمادگی کامل زیرساخت، انتظار می‌رود دفاع از پایان‌نامه‌ها که بخش عمده آن معمولا در هفته‌های انتهایی شهریور برنامه‌ریزی می‌شوند بدون مشکل خاصی انجام شود. البته با توجه به مشکلات ناشی از عدم امکان حضور دانشجویان تحصیلات تکمیلی در آزمایشگاه‌ها و پیش‌برد به‌موقع پروژه‌های پژوهشی، انتظار می‌رود درصدی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دفاع خود را به نیم‌سال بعد موکول کنند.
به نظر میرسد بیشترین اعتراض، مربوط به دروس عملی است. دانشگاه در حال حاضر به تصمیم نهایی رسیده است؟ چون به هر حال مباحث جانبی مثل خوابگاه، موضوع را کمی پیچیده کرده است.
در حال حاضر با توجه به عدم امکان بازگشایی عمومی خوابگاه‌ها، سیاست کلی دانشگاه بر ارائه غیرحضوری دروس عملی است و تاکنون نیز تعداد زیادی از دانشکده‌ها و همچنین مراکز، از جمله مرکز گرافیک، مرکز تربیت بدنی و مرکز کارگاه‌های آموزشی ارائه آزمایشگاه‌ها و دروس عملی خود را به صورت مجازی و عمدتا مبتنی بر ویدئو آغاز کرده و بعضا به پایان برده‌اند.
پیش‌بینی شما برای سال تحصیلی جدید چیست؟ فکر می‌کنید آموزش به روند عادی آن باز می‌گردد یا خیر؟
بسیاری از پیش‌بینی‌ها حاکی از ادامه شرایط و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا حداقل برای سال تحصیلی آینده است و به نظر میرسد تا برگشتن آموزش به روند عادی خود بیش از یک سال فاصله داشته باشیم. البته همان طور که بسیاری از فرایندها و خدمات الکترونیکی توسعه‌یافته در حوزه معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی در این دوره، برای دوران پس از کرونا نیز باقی خواهد ماند، برداشت بنده این است که در ایام پس از کرونا، آموزش الکترونیکی همچنان حضور خود را به عنوان بخش مهمی از فرایند آموزش در دانشگاه حفظ خواهد کرد.
ادامه این روند برای یکی دو سال آینده چه تاثیری بر آموزش و کیفیت علمی دانشجویان می‌گذارد؟
تمام تلاش همکاران ما در مجموعه اساتید و مسئولین دانشگاه طی چند ماه گذشته معطوف بر این بوده است که تاثیر منفی شرایط موجود بر کیفیت آموزش به حداقل ممکن برسد. البته با توجه به ناگهانی بودن بروز تغییرات، فرصت انطباق با شرایط جدید هم برای اساتید و هم برای دانشجویان در نیم‌سالی که گذشت محدود بود و طبعا میزانی از افت کیفیت آموزش را به همراه داشت. اما بسیار امیدوارم با برنامه‌ریزی بهتر برای ارتقاء شیوه‌های آموزش مجازی به‌کار رفته در نیم‌سال جاری و همچنین پشتکار و جدیت مضاعف دانشجویان و همراهی خوب اساتید، شاهد حفظ کیفیت آموزش و در نتیجه حفظ کیفیت علمی خروجی‌های دانشگاه منطبق با استانداردهای دانشگاه صنعتی شریف باشیم. اساتید توانمند و دانشجویان مستعد ما نشان داده‌اند که این موضوع در صورت اراده و همراهی حتما دست‌یافتنی است.
لینک خبرنامه الکترونیکی شریف
