سیزدَه به دَر سیزدهمین روزِ فروردین ماه و از جشن های نوروزیِ ایران است. در تقویم های رسمیِ ایران، بعد از انقلاب، این روز روز طبیعت نامگذاری شده است و از تعطیلات رسمی است. برخی بر این باورند که در این روز باید برای راندن نحسی، از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به درکنند. اما برای اثبات اینکه ایرانیان قدیم هم این دیدگاه را داشتند هیچ روایت تاریخی و قابل استنادی وجود ندارد. بعد از سیزده به در، جشن های نوروزی پایان می پذیرد.
هیچ سندی وجود ندارد که مردمان نسل های پیشین از نحسی «سیزده» سخن گفته باشند. شاید در یکی دو سدهٔ اخیر، به دلیل اینکه عدد ۱۳ در برخی
دین ها
و فرهنگ ها بدشگون پنداشته می شود، در ایران نیز این توجیهِ بی پایه را به سیزده به در افزوده باشند
.
کشته شدن ایرانیان در سیزدهمین روز از بهار
در روایاتی که از دوران پادشاهی خشایارشاه ذکر شده است در روز سیزده فروردین بر اساس توطئه یهودیان و دختری به نام استر نزدیک به 77000 نفر از ایرانیان اصیل و وزیر دانای خشایارشا به نام هامان در آن روز در سراسر کشور کشته شده و از بین رفتند. به همین دلیل ایرانیان این روز را نحس دانسته و از منازل خود خارج می شوند.
آیا سیزده بدر روز شادی است؟
گروهی چنین بیان می دارند که روز سیزده بسیار روز خجسته و مبارکی است. سیزدهم هر ماه شمسی که تیر روز نامیده می شود مربوط به فرشتهً بزرگ و ارجمندی است که "تیر" نام دارد و در پهلوی آن را تیشتر می گویند. فرشتهً مقدس تیر در کیش مزدیستی مقام بلند و داستان شیرینی دارد. ایرانیان قدیم پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده ایست به باغ و صحرا می رفتند و شادی می کردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دورهً نوروز را به پایان می رسانیدند.
نگاهی به ریشهٔ اصلی جشن سیزده به در
روز طبیعت (سیزده به در)
سنت ایرانیان باستان به مناسبت پیروزی
ایزد باران
بر
دیو خشکسالی اَپوش
می باشد؛ و از قبل از
اشو زرتشت
(۱۸۰۰ قبل از میلاد) مرسوم بوده، چنان که در کتاب «از نوروز تا نوروز» پژوهش و نگارش آقای
کوروش نیکنام
(نمایندهٔ مجلس زرتشتیان) ص ۴۱ و ۴۲ آمده. «سیزدهم روز از ماه فروردین، تیر یا
تِشتَر
نام دارد. ایزد تیر یا تشترکه در اوستا، یَشتی هم به نام آن وجود دارد ایزد باران است و در باور پیشینیان پیش از آشو زرتشت برای این که ایزد باران در سال جدید پیروز شود و دیو خشکسالی نابود گردد باید مردمان در نیایش روز تیر ایزد از این ایزد یاد کنند و از او در خواست باریدن باران نمایند. در
ایران باستان
پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم که به ایزد باران تعلق داشت مردم به دشت و صحرا و کنار جویبارها می رفتند و به شادی و پایکوبی می پرداختند و آرزوی بارش باران را از خداوند می نمودند. اکنون هم زرتشتیان از بامداد روز تِشتَر ایزد و فروردین ماه، سفره نوروزی را برمی چینند، خوردنی ها و مقداری آجیل و شیرینی های باقی مانده در سفره نوروز را با خود به طبیعت می برند، و شِشه سبزه های موجود در سفره را با خود برمی دارند و به دشت و صحرا و کنار چشمه ها یا آب های روان می روند. سبزهٔ خود را در کنار جویبارها به آب روان می سپارند و آرزو می کنند که سالی پربرکت و خرم داشته باشند. تا پسین آن روز را بیرون از خانه هستند و در طبیعت و میان سبزه و صحرا به شادمانی می پردازند. (توضیح: در اسطوره های ایرانی، ایزد باران همواره به صورت اسبی با دیو خشکسالی که دیواپوش نام دارد در جنگ و مبارزه است و اگر تیر ایزد پیروز شود، باران می بارد و چشمه ها می جوشند و رودها روان می گردند و سرسبزی را به ارمغان می آورند) برگرفته از: کتاب
از نوروز تا نوروز
، پژوهش و نگارش: کورش نیکنام، انتشارات فروهر، ۱۳۷۹، ص۴۱–۴۲»
سنت گره زنی در سیزده بدر
بر اساس منابع و کتب پهلوی پسر و دختر دوقلوی کیومرث بودند روز سیزده فروردین برای اولین بار در جهان با هم ازدواج نمودند. در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته شده نبود آن دو به وسیله گره زدن دو شاخه پایهً ازدواج خود را بنا نهادند. این مراسم را بویژه دختران و پسران دم بخت انجام می دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می کنند و علف گره می زنند. این رسم از زمان کیانیان تقریباً متروک شد ولی در زمان هخامنشیان دوباره شروع شده و تا امروز باقی مانده است.
بیاید از روز طبیعت لذت ببریم
سیزده فروردین روزی است که نوروز را بدرقه کرده تا سالی پر از خوشی جایگزین آن گردد. روزی که می توان با رفتن به طبیعت همراه با لذت بردن از آن درس مهربانی و همدلی را به یکدیگر یاد داد. پس با توجه به رسومات نیاکانمان بیایید در این خاطر همدیگر را آزرده نکنیم.
سیزده را می ستایم چون که او روز خداست/ نیست فرقش با دگر ایام، روز سبزه هاست
گر شنیدی نحس باشد، روز شیرین خدای / بر حذر می باش جانا، چونکه فکرت بر خطاست
آیین های سیزده به در
ایرانیان مقیم هند سبزه ۱۳ بدر را در رود
گنگ
و یمونا
جمنا
می اندازند
این رویداد دارای آیین های ویژه ای است که در درازای تاریخ پدید آمده و اندک اندک چهره
سنت
به خود گرفته است. از آن جمله می توان آیین های زیر را برشمرد.
