امروزه در همه کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه که در پی حفظ یا ایجاد بنیان های توسعه متوازن و پایدار و بالا بردن قدرت رقابت خود با دیگر کشورها هستند، توسعه علم و فناوری نقش محوری دارد. علم و فناوری نیز محصول فعالیت های پژوهشی است.
دانشگاه ها به عنوان سازمان های تولید کننده علم، بار اصلی وظیفه تحقق و دستیابی به این اهداف مهم را بر عهده دارند. علم و تولید آن سنگ بنای اصلی تمدن امروزی است و به شکلی گسترده در ارتباط با سایر واقعیت های جامعه روند حیاتی خود را ادامه می دهد. تولید، بسط و گسترش علم تاثیر عمیقی در تمامی حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور دارد. به تعبیر دیگر تولید علم و توسعه علمی به عنوان موتور محرکه توسعه همه جانبه و پایدار کشورها نقش عمده ای را ایفا می کند. امروزه تمامی کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه برای حفظ یا ایجاد بنیان های توسعه یافتگی و ارتقاء قدرت رقابت خود با دیگر کشورها، علم و فناوری را به عنوان محور اصلی فعالیت های خود مورد توجه قرار می دهند و بودجه های کلانی را به فعالیت های تحقیقاتی بنیادی اختصاص می دهند. بنابراین نقش تحقیقات علمی به منزله ساز و کار موثر و تعیین کننده در توسعه ملی را نمی توان کم اهمیت تلقی کرد، چرا که پژوهش دانش تولید می کند و کاربرد دانش در عمل، سبب توسعه می شود.
در ایران، تامین مالی هزینههای پژوهشی نسبت به سایر کشورها ساختاری کاملاً متفاوت دارد. بر اساس آمارهای یونسکو، از مجموع هزینههای پژوهشی در ایران، ۵۶ درصد از سوی دولت، ۳۳ درصد از سوی دانشگاهها و ۱۱درصد از سوی شرکتها تامین مالی میشود. با توجه به دولتی بودن دانشگاههای اصلی کشور، میتوان گفت عملاً بخش عمده بودجههای پژوهشی دانشگاه ها در حقیقت به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق دولت توزیع میشود. مسئولیت توسعه تحقیقات و تولید دانش بر عهده دانشگاه ها می باشد و تا کنون دانشگاه صنعتی شریف به عنوان یکی از دانشگاههای پیشرو و شاخص همواره موجب توسعه و اعتلای کشور بوده و پژوهشگران این دانشگاه با تحقیقات خود گام های موثری در راستای اهداف ملی برداشته اند. در همین خصوص معاون پژوهشی دانشکده ی شیمی در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی به معرفی برخی از فعالیت های پژوهشی دانشکده ی شیمی دانشگاه صنعتی شریف پرداخته که در ادامه خواهید خواند.
دکتر سیروس جمالی دانشیار و معاون پژوهشی دانشکده ی شیمی دانشگاه صنعتی شریف ضمن بیان تفاوت میان رشته شیمی و رشته های فنی مهندسی از نظر فعالیت های پژوهشی گفت: رشته شیمی جزو رشته های علوم پایه است و تحقیقات در این حوزه در مرزهای علم و دانش انجام می شود و به طور معمول پژوهش ها در رشته هایی نظیر: شیمی، فیزیک و ریاضی پژوهش های بنیادی و در رشته های فنی مهندسی کاربردی می باشند.
این دانشیار دانشکده ی شیمی در در ادامه گفت: انجام تحقیقات و فعالیت های پژوهشی در دانشکده ی شیمی دو نتیجه عمده دارد. محصول اول این پژوهش ها تولید علم به صورت چاپ مقالات در مجلات معتبر بین المللی است و محصول دیگر آن افزایش مهارت های پژوهشی دانشجویان و فارغ التحصیلانی می باشد که می توانند حل مشکلات صنایع شیمیایی کشور را به عهده داشته باشند و یا به عنوان پژوهشگران مطرح در مراکز پژوهشی و دانشگاهی کشور ارائه خدمت کنند. وی افزود: نتیجه گیری از محصول دوم نیازمند سیاست گذاری صحیح مسئولین در سطح کلان و ریز کشور می باشد.
دکتر جمالی خاطر نشان کرد: پژوهش ها در دانشکده ی شیمی توسط اساتیدی هدایت می شود که تاکنون ۸ نفر از این اساتید به عنوان شیمیدان برجسته ی کشور از طرف انجمن شیمی انتخاب شده اند و ۵ نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده جزء پژوهشگران پر استناد دنیا می باشند.
معاون پژوهشی دانشکده ی شیمی اذعان داشت: یکی از دغدغه های مهم دانشکده ی شیمی علاوه بر میزان فعالیت های پژوهشی انجام شده کیفیت نتایج پژوهش ها می باشد؛ که معمولا رشد آن منجر به چاپ مقالات کیفی بهتر می شود. وی افزود: انجام این امر مهم علاوه بر مطرح شدن بیشتر دانشکده در سطوح بین المللی منجر به افزایش مهارت های پژوهشی فارغ التحصیلانی می شود که توانمندی بیشتری برای حل مشکلات سخت تر را خواهند داشت.
چاپ مقالات در ژورنال های معتبر دنیا نتیجه ی توجه به کیفیت پژوهشها در دانشکده است
دکتر جمالی ضمن اشاره به افزایش چاپ مقالات کیفی در ژورنال های معتبر در سال های گذشته گفت: نکته مهمی که در این زمینه باید به آن توجه شود، پایداری و تداوم چاپ مقالات در ژورنال های معتبر و افزایش کمی و کیفی آنها می باشد که علی رغم حمایت مسئولین محترم دانشگاه با مشکلات جدی رو برو هستیم و یکی از این مشکلات عدم وجود تجهیزات و دستگاه های پژوهشی می باشد. وی در ادامه افزود: دانشکده ی شیمی دانشگاه صنعتی شریف به لحاظ تجهیزات آزمایشگاهی در مقایسه با دانشکده های شیمی خارج از کشور (حتی دانشکده هایی که فقط دانشجو کارشناسی دارند) و دانشکده های شیمی دیگر دانشگاه های کشور مانند: دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه اصفهان و... بسیار ضعیف تر می باشد. این پژوهشگر علت ضعف دانشکده ی شیمی را در مقایسه با دانشگاه های داخل کشور مربوط به قسمت دوم وام بانک توسعه اسلامی دانست و افزود: قسمت دوم این تسهیلات بین سالهای ۱۳۸۴-۱۳۸۶ به دانشگاه های کشور داده شد که سهم دانشگاه شریف یا دانشکده شیمی در آن صفر بوده است و دانشکده شیمی در آن زمان خرید تجهیزاتی انجام نداده است.
دکتر جمالی خاطر نشان کرد: مشکل عمده دیگری که پیش روی فعالیت های پژوهشی وجود دارد تامین مواد شیمیایی و تجهیز انبار مواد شیمیایی و شیشه آلات دانشکده می باشد. گفتنی است: تامین مواد شیمیایی فقط یکبار به صورت عمده در حدود سال ۱۳۵۰ انجام گرفته است و پس از آن خریدها به صورت جزیی بوده است.
معاون پژوهشی دانشکده ی شیمی ضمن اظهار نگرانی نسبت به تامین مواد اولیه گفت: ذخیره انبار مواد شیمیایی رو به اتمام است و این مشکلات در تامین تجهیزات، مواد و شیشه آلات آزمایشگاهی در روزهای اخیر به علت وجود تحریم ها و افزایش قیمت ارز خود را بیشتر نمایان کرده و به صورت مشکلی جدی پیش روی فعالیت های پژوهشی در دانشکده ی شیمی قرار گرفته است.
این پژوهشگر در ادامه گفت: یکی دیگر از مشکلات دانشکده ی شیمی که به نحوی مشکل دیگر دانشکده های دانشگاه نیز می باشد جذب هیئت علمی جدید و کیفی است که عمدتا از فارغ التحصیلان خارج از کشور می باشند و متاسفانه به علت مشکلات اقتصادی و عدم توانایی در تامین رفاه از سوی دانشگاه این افراد بی تمایل به برگشت و خدمت در دانشگاه های داخل کشور می باشند.
دکتر جمالی در پایان ضمن انتقاد از دیدگاه عده ای که تحریم ها را فرصت می دانند گفت: اینجانب به این گفته که تحریم ها به عنوان فرصت می باشد اعتقادی ندارم چون مشکلاتی که در کشور وجود دارد مربوط به زمان تحریم ها نمی باشد و از قبل هم وجود داشته است و می توانم با اطمینان بگویم که حل این مشکلات در زمانی که اوضاع اقتصادی کشور و روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای خارجی بهتر است به نحو مطلوب و آسان تری قابل حل می باشد و این گفته که تحریم ها یک فرصت می باشد نشان می دهد که مسئولین در زمان های مناسب که تحریمی وجود نداشته است به حل این مشکلات توجه ای نداشته اند.
