غربالگری اسکلتی و عضلانی در سنین ۷ تا پانزده سال مهم است
استادیار گروه آموزشی فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشکده علوم توانبخشی به تشریح اهمیت غربالگری اسکلتی - عضلانی در سنین هفت تا پانزده سال پرداخت.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران،
متخصصان بر اهمیت شناخت ریسک فاکتورها در سنین پایین تر برای پیشگیری از ابتلای دانش آموزان به اختلالات اسکلتی- عضلانی در سنین بالا تاکید دارند و عنوان می کنند مواردی از فاکتورهای خطر زا در اختلالات اسکلتی – عضلانی و یا هر گونه کاهش دامنه حرکتی یا قدرت عضلات که به طور غیر معمول در کودکان مشاهده می شود باید مورد توجه قرار بگیرد.
در این برای بررسی اهمیت شناسایی و پیشگیری اختلالات اسکلتی و عضلانی به ویژه در دانش آموزان و دانشجویان، با دکتر عباس طباطبایی عضو هیئت علمی دانشکده علوم توانبخشی به گفت گو نشستیم.
با توجه به اینکه یکی از موضوعات شایع جامعه، اختلالات اسکلتی در دانش آموزان و دانشجویان به ویژه در دوران کرونا و کلاس های غیرحضوری است توجه به مشکلات اسکلتی چقدر حائز اهمیت است و راه های پیشگیری در این خصوص چیست ؟
در سال
۲۰۲۱
مقاله ایی چاپ شد،که آمار جالبی از اختلالات اسکلتی و عضلانی که در دانش آموزان و محصلین اتفاق افتاده بود را ارائه کرد . در این مقاله گزارش شده است که طبق مطالعات گذشته حدود
۲۰
درصد از دانشآموزان دچار اختلالات اسکلتی – عضلانی، مشخص هستندکه می توانند علائمی شامل درد یا ناتوانی، ضعف یا کوتاهی عضله را داشته باشند.
در این مطالعه ریسک فاکتورها یا عوامل خطر زای شناخته شده در این دانش آموزان بررسی و مشاهده شد عوامل خطر زا تا حدود دو برابر بیشتر از دانش آموزان دیگر مشاهده می شود. با توجه به این مطالعات، آن چیزی که اهمیت دارد شناخت ریسک فاکتورها در سنین پایین تر است که شناخت این فاکتور ها در پیشگیری از ابتلای دانش آموزان به اختلالات اسکلتی- عضلانی در سنین بالاتر موثر باشد. متاسفانه غربالگری در حوزه اسلکتی – عضلانی هنوز در قالب یک چهارچوب مشخص درکشور انجام نمی شود در نتیجه این ریسک فاکتورها پنهان می ماند. به طور مثال در مورد گردن درد تعدادی عوامل خطر زا وجود دارد که بین دانشآموزان می تواند شایع باشد. این اختلالات شامل مواردی نظیر کیفوزیس یا قوز بیش از حد، عدم قرارگیری سر وتنه در یک راستا یا سر بیش از حد جلو آمده، عدم توازن شانه ها می تواند باشد.
همزمان با پاندمی و شرایط قرنطینه، متاسفانه دانش آموزان به اجبار باید ساعت ها درکلاس های غیر حضوری شرکت می کردند و این موضوع با ساعت ها قرار گرفتن پشت لب تاب همراه خواهد بود و که خود تشدید کننده ی این عوامل خطرزا است. همچنین عدم تحرک در فضای باز و از دست دادن کلاس های عملی می تواند به تغییر الگوهای حرکتی طبیعی و کاهش شدید تنوع این الگوها شود که همگی به عنوان عوامل خطر زا در اختلالات اسکلتی-عضلانی محسوب می شوند.
همچنین اخیراً در یک مقاله روش جدیدی معرفی شدکه مقایسه جالبی با روش سنتی انجام شده بود. ما بین کلاس های آموزشی دو نوع استراحت وجود دارد: استراحت فعال و استراحت غیر فعال که رویکرد سنتی است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که وقتی دانش آموزان استرحت فعال شامل انجام یکسری ورزش های مفرح دارند علاوه بر کاهش قابل ملاحظه ی میزان بروز علائم مربوط به اختلالات اسکلتی –عضلانی، میزان توجه دانش آموزان در کلاس درس نیز افزایش چشمگیر پیدا می کند به نظر می رسد در کلاسهای غیر حضوری نیز می شود با نظارت والدین و تشویق دانش آموزان از چنین تکنیک های استفاده کرد.
به نظر می رسد باید یک برنامه استراحت مشخص و هدفمند برای دانشآموز طراحی شود به طوری که انجام برخی از ورزش های ساده مثل پیاده روی (روزی
۴۵
دقیقه) یا سایر تمرینات ساده در برنامه فرد گنجانده شود. تاکید می کنم انجام تمرینات تخصصی برای دانش آموزانی که ریسک فاکتور های خاص اختلالات اسکلتی-عضلانی دارند و یا علائم خاصی دارند حتما باید با مشورت متخصص فیزیوتراپی انجام شود.
راه های تشخیص مشکلات اسکلتی چیست ؟
به نظر می رسد سیستم های مرتبط با سلامت جامعه در سراسر دنیا بسیار بر روی غربالگری تاکید دارند و ما هم باید به آن سمت حرکت کنیم. بنابراین همانطور که در سنین پایین تر افراد باید غربالگری شنوایی، بینایی بشوند نیاز است که غربالگری اسکلتی – عضلانی نیز در کشور به صورت جامع و توسط افراد متخصص و آگاه اجرا شود.
یکی از را های تشخیص غربالگری است که توسط پزشک انجام می شود فرد یا خانواده با مشاهده چه علائمی باید جهت درمان مراجعه داشته باشند ؟
به هر حال اگر به هر دلیلی به غربالگری دسترسی نداشته باشیم که بدون شک بهترین راه پیشگیری می تواند باشد، باید آگاهی جامعه و والدینن را افزایش دهیم. مواردی از فاکتورهای خطر زا در اختلالات اسکلتی – عضلانی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. این اختلالات شامل کیفوز، رفتن سر بیش از حد به سمت جلو، انحراف و کجی ستون فقرات ، صافی یا قوس بیش از حد کف پا در حالت ایستاده، فاصله ی خیلی کم یا بیش از حد دو زانو در حالت ایستاده، قوس بیش از حد ناحیه کمری، راه رفتن غیر طبیعی و یا هر گونه کاهش دامنه ی حرکتی یا قدرت عضلات که به طور غیر معمول در دانش آموز مشاهده شود. این موارد اختلالات روتین هستند و به نظر می رسد در موارد خاص حتما باید از متخصصین مربوط مشورت گرفته شود.
راه های رفع مشکلات اسکلتی عضلانی چیست ؟
این موضع بسیار اهمیت دارد که برنامه یا برنامه های درمانی برای هر فرد باید با توجه به یافته های حاصل از ارزیابی مشخص شود. به طور واضح درمان در مراحل ابتدایی بیماری موثرتر از درمان در مراحل مزمن اختلال می باشد. مثالی معروف در این راستا، کیفوز یا قوز بیش از حد در نوجوانان می باشد که در صورت تشخیص و درمان در مراحل ابتدایی (غالبا زیر ۷۰ درجه) به راحتی می توان آن را کنترل کرد و به سمت بهبودی سوق داد. مثال دیگر صافی کف پا می باشد که کنترل آن در سنین بین هفت تا ده سال بسیار موثر بوده و می تواند تا حد زیادی از ایجاد و گسترش اختلالات اسکلتی– عضلانی در سایر نواحی بدن نظیر زانو یا کمر جلوگیری نماید. نکته ی مهم دیگری که وجود دارد لزوم اصلاح برخی عادت ها و فعالیت های اشتباه در بین نوجوانان نظیر استفاده حمل بیش از حد کیف در یک سمت و یا تمایل بیشتر به تکیه دادن به یک طرف بدن می باشد.
در سنین بالا زمان چقدر در پروسه درمان تاثیر گذار است ؟
در سنین بالاتر قدرت ترمیم پایین تر بوده، تمایل فرد به حرکت کاهش پیدا کرده و مفاصل بیشتر مستعد پروسه های تخریبی و آرتروز می شود. بنابراین به نظر می رسد درمان در سنین بالاتر با میزان موفقیت کمتری همراه باشد.
رشته شما چه خدماتی ارائه می کند؟
فیزیوتراپیست ها در ایران مانند بسیاری از کشورهای دنیا در حوزه های بسیار متنوع و وسیعی اقدام به ارائه خدمات در چهارچوب نظام سلامت می کنند. این حوزه ها شامل فیزیوتراپی در بیماریهای روماتیسمی، بیماریهای مغز و اعصاب، بیماری های اسکلتی - عضلانی، اختلالات ناشی از سوختگی، آسیب های ورزشی، اختلالات در سالمندان و بیماری های مرتبط با اطفال می باشد. فیزیوتراپی که در بسیاری از این اختلالات بر اساس مقالات روز دنیا، در خط مقدم درمان قرا دارد شامل بخش های مختلفی می باشد. الکتروتراپی یا استفاده از ابزارهای درمانی جهت تشریع روند ترمیم و کاهش درد و التهاب با کمترین عوارض، رویکردهای تمرین درمانی شامل ارزیابی و انجام تمرین تخصصی با توجه آسیب و همچنین استفاده از روش هایی نظیر تکنیک های درمان دستی یا تیپینگ تنها برخی از خدماتی می باشد که فیزیوتراپیست ها جهت بهبود بیماران انجام می دهند.
چه توصیه ای در راستای پیشگیری از ابتلا به اختلالات اسکلتی-عضلانی دارید ؟
سپاس از فرصتی که به من دادید. یک نکته ی خیلی مهم که جا دارد به آن اشاره کنم این است که همواره برخورد به موقع و اولیه بهتر از برخورد ثانویه و با تاخیر نسبت به یک اختلال اسکلتی – عضلانی می باشد. بنابراین همانطور که اتومبیل خود را به صورت دوره ای بررسی می کنیم و اگر نشانه هایی از خراب شدن مشاهده کنیم سریعا نسبت به بررسی مسئله اقدام می کنیم. برخورد با یک اختلال اسکلتی – عضلانی در بدن خودمان هم نباید به تاخیر بندازیم و برخورد اولیه منجر به درصد موفقیت بیشتر و جلوگیری از مزمن شدن عارضه خواهد شد. توصیه پایانی من در مورد دانشآموزان و دانشجویان عزیز این است که حتی المقدور تا می توانند در یک پوزیشن یا وضعیت خاص مثل نشسته به صورت تکراری و بیشتر از
۲۰
دقیقه قرار نگیرند و از هر ترفندی استفاده کنند برای اینکه پوزیشن خود را تغییر دهند.
پایان مطلب//
زهرا بدری