در گفت وگو با دکتر جامعی به مناسبت هفته کتاب و کتابداری مطرح شد
چراغ بزرگترین کتابخانه علوم پزشکی ایران ۲۴ ساعته روشن بماند
سرپرست مدیریت اطلاع رسانی پزشکی و منابع علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
با اشاره به اینکه اطلاعات و خدمات کتابخانه این دانشگاه در بین دانشگاه های کشور از کامل ترین منابع است بر ضرورت ۲۴ ساعت شدن فعالیت بزرگترین کتابخانه پزشکی ایران برای رسیدن به هدف دانشگاه نسل سوم تاکید کرد.
دکتر سید بهنام الدین جامعی در گفت وگو با روابط عمومی دانشگاه به مناسبت هفته کتاب و کتابداری گفت: تقارن این مصاحبه با هفته کتاب و کتابداری بسیار ارزشمند است، بدین مناسبت مراسمی در کتابخانه مرکزی برگزار شد و به صورت وبیناری نیز برای کتابداران کتابخانه های تابعه، طی این دو مراسم از کتابداران تقدیرو تشکر به عمل آمد.
وی ادامه داد: فرصت را مغتنم می شمارم و این روز را به کتابداران دانشگاه و سایر افرادی که در کتابخانه ها در کنار همدیگر وظیفه خطیر اطلاع رسانی و آگاهی بخشی را بر عهده دارند از طرف ریاست دانشگاه، معاونت تحقیقات و فن آوری و خودم تبریک عرض می کنم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: اعتقاد دارم کتابداران این کتابخانه نیروهای پرتلاشی هستند که اثرگذاری و تلاش شان در حوزه اطلاع رسانی به اعضا هیئت علمی و دانشجویان بسیار است اما کمتر دیده می شوند و کمتر مورد توجه قرار می گیرند.
جامعی درباره تاریخچه کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایران عنوان کرد: کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۵۴ تاسیس می شود یعنی زمانی که اینجا به عنوان مرکز پزشکی ایران و با عنوان سابق آن، مرکز پزشکی شاهنشاهی شکل می گیرد، وقتی ایده این مرکز پیش از انقلاب اسلامی شکل می گیرد نخستین ساختار تشکیلاتی آن که تشکیل می شود کتابخانه مرکزی دانشگاه بود که در همان زمان، این کتابخانه در ارتباطات بین المللی با سه دانشگاه آمریکا از جمله هاروارد، کلمبیا و کرنل از طریق ماهواره ارتباط برقرار می کند.
وی تصریح کرد: برای این کتابخانه از همان زمان نقش کتابخانه ملی پزشکی در نظر گرفته شده بود یعنی به عنوان کتابخانه ملی پزشکی ایران؛ بنابراین تا زمانی که کتابخانه به ساختمان جدید منتقل شد که ۲۰ سال نیز زمان برد، شاید به لحاظ فضا و وسعت فرم ملی نداشت اما در ساختار عملکردی، فرم ملی داشت، یعنی واقعا کتابخانه ملی پزشکی ایران محسوب می شد که به تمام دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در سطح کشور در حوزه اطلاع رسانی و تامین منابع خدمات ارائه می داد و بسیاری از فارغ اتحصیلان کشور نام نیک این کتابخانه و کتابداران آن را در این رابطه به خاطر دارند.
جامعی ادامه داد: در فاصله زمانی بین سال های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ و بعد از آن نیز خدمات کتابخانه ادامه پیدا می کند، این کتابخانه دارای منابع غنی چاپی و ژورنال است بطوریکه تا سال ۱۳۹۰ معادل ۳۱۰۰ عنوان ژورنال به روز در حوزه پزشکی داشته است که بالغ بر دو میلیون و ۲۰۰ هزار شماره است که در مخازن کتابخانه نگهداری می شود.
استاد تمام آناتومی و رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب افزود: همچنین منابع چاپی کتابی به روز و کاملی در این کتابخانه نیز موجود است به طوری که وزارت بهداشت عمده منابع تخصصی اش برای آزمون های تخصصی خود را از این کتابخانه تامین می کند، بنابراین این کتابخانه از زمان تاسیس و تاکنون یک نقش ملی ایفا کرده است.
جامعی در تشریح پتانسیل های کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایران عنوان کرد: از یک کتابخانه انتظار می رود که منابع آن کامل باشد که منابع این کتابخانه کامل است، علاوه بر این در کنار کتابخانه مرکزی، شبکه کتابخانه ای دانشگاه وجود دارد، که شامل کتابخانه مرکزی و ۲۱ کتابخانه تابع بیمارستانی و دانشکده ای است که از طریق درگاه کتابخانه مرکزی با یکدیگر متصل هستند، بنابراین دانشگاه دارای یک شبکه کتابخانه ای است و ارتباط متقابل حرفه ای، تخصصی و نظارتی بین کتابخانه مرکزی و کتابخانه های تابعه دانشگاه وجود دارد، و مراجعین با دسترسی به درگاه کتابخانه مرکزی در حقیقت به منابع شبکه کتابخانه ای دانشگاه دسترسی دارند.
وی ادامه داد: به جرات می توان ادعا کرد در کمتر کتابخانه دانشگاه پزشکی کشور چنین منابع کاملی وجود دارد و یا حداقل در حوزه منابع چاپی جزو سه کتابخانه برتر دانشگاهی محسوب می شویم. این منابع با تلاش همکاران و مدیران قبلی تکمیل شده است، همچنین منابع دیجیتال به نسبت خوبی وجود دارد و سعی شده در مواقعی که امکان دسترسی به دلایلی بسته است کتابدارهای کتابخانه، منابع را برای اعضای هیئت علمی تهیه کنند. علاوه بر این بخش پایان نامه های کتابخانه مرکزی بسیار کامل است و امکان دسترسی به ۲۶ هزار پایان نامه از طریق درگاه برای مراجعین فراهم شده است.
جامعی افزود: به لحاظ فضا نیز شرایطی خوبی در کتابخانه وجود دارد، بطوریکه ۷
طبقه مطالعه و دسترسی دیجیتال و تالار کتاب در اختیار مراجعین قرار دارد، که با نیمه حضوری شدن دانشگاه تعداد مراجعین افزایش چشمگیری داشته است. در کتابخانه مرکزی یک طبقه به طور اختصاصی برای بانوان اختصاص داده شده است، یک طبقه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یک بخش کتب فرهنگی در تالار کتاب قرار دارد. کتابخانه مرکزی دانشگاه، نخستین کتابخانه ای بود که به سیستم
RFID
مجهز شد.
کتابخانه لابی و آمفی تئاتر خوبی نیز وجود دارد و تمام این امکانات کنار همدیگر قرار گرفته تا یک فضای مناسبی برای مراجعین فراهم شود.
وی درخصوص برنامه های اجرای، آینده و دغدغه های مدیریتی برای رونق بیشتر خدمات کتابخانه گفت: ساختمان کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی ایران بدون شک یک مجموعه بی بدیل است و برند این دانشگاه محسوب می شود و حتی برند وزارت بهداشت در حوزه کتابخانه ای و اطلاع رسانی محسوب شود، زیرا در سطح دانشگاه های علوم پزشکی چنین مجموعه ای وجود ندارد.
سرپرست مدیریت اطلاع رسانی پزشکی و منابع علمی دانشگاه افزود: کتابخانه در سطح تخصصی دارای بخش پایان نامه ها و نمایه سازی، فهرست نویسی، علم سنجی، فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی و بخش مرجع است. بنابراین تلاش این بوده مراجعینی که به این کتابخانه مراجعه می کنند دست خالی و ناامید بر نگردند.
جامعی ادامه داد: یکی از دغدغه ها برای کتابخانه مرکزی، حرکت به سمت افزایش ساعات حضور است، زیرا هم اکنون به علت محدودیت های مالی متاسفانه طبقات مطالعه در ساعت ۱۴:۳۰ تعطیل می شود و فقط دوطبقه تا ساعت ۱۹:۳۰ باز است، درحالیکه این مجموعه مانند مجموعه های دیگر دانشگاهی خارج از کشور باید ۲۴ ساعته باشد و یا حداقل تا ساعت ۱۲ شب پذیرای اعضا و مراجعه کنندگان باشیم.
وی تصریح کرد: این موضوع نه تنها دغدغه کتابخانه مرکزی که به شدت مورد درخواست دانشجویان است. واقعیت این است که زمانی این کتابخانه به حداکثر بازدهی و خلق ارزش می رسد که تمام طبقات در بیست و چهارساعت برای مراجعین در دسترس باشد. حتی در حال حاضر کتابخانه های شهری مدت زمانی بیشتر از این کتابخانه در اختیار مراجعین است. از نظر بنده تعطیلی کتابخانه بر اساس ساعات اداری و یا حداکثر تا ساعت ۱۹ آن هم فقط در دو طبقه در شان یک کتابخانه با جایگاه کتابخانه مرکزی دانشگاه در یک دانشگاه تیپ یک که حرکت به سمت دانشگاه های نسل سوم یا نسل نو و پاسخگو در استراتژی خود دارد نیست.
سرپرست مدیریت اطلاع رسانی پزشکی و منابع علمی دانشگاه تصریح کرد: برخی از مراجعه کنندگان، دانشجویان بالینی هستند که بعدازظهر محل کار خود را ترک می کنند و ساعات بعد را می خواهند در کتابخانه حضور داشته باشد، بنابراین وقتی زمان فعالیت کتابخانه تا ساعت ۱۹ باشد برای این دانشجویان استفاده از این مکان با توجه به ترافیک و ساعت محدود بازگشایی مناسب نیست.
جامعی ادامه داد: بنابراین دغدغه افزایش ساعت فعالیت کتابخانه؛ دغدغه یک دهه ای به حساب می آید و هنوز به یک راهکار نرسیدیم و شاید بیشترین دلیل آن مسائل مالی است، ولی درخواست غیرممکنی نیست و تجربه این کار وجود دارد.
وی در ادامه عنوان کرد: یکی از دغدغه های دیگر در کتابخانه این است که در حوزه اطلاع رسانی و فناوری الکترونیکی منابع؛ جزو به روز ترین دانشگاه ها باشیم. مثلا در مورد ژورنال ها، وزارت بهداشت یک کنسرسیوم دارد که دانشگاه ها در آن عضو هستند و ژورنال هایشان تامین می شود ولی این کنسرسیوم ها به دلیل تحریم دسترسی بسته یا محدود شده است.
جامعی افزود: در گذشته یک ایده به وزارت بهداشت ارائه کرده بودیم که وزارت بهداشت یک دسترسی خاص به همه دانشگاه ها ارائه کند و یک سطح دسترسی مجزا نیز براساس نیاز دانشگاه ها داده شود، مثلا دانشگاه علوم پزشکی ایران که بیش از یک هزار عضو هیئت علمی دارد و بیش از ۲۷۰۰ دانشجوی تحصیلات تکمیلی داشته و یازده دانشکده و ۵۲ مرکز تحقیقاتی دارد و در نهایت ۱۰ هزار دانشجو دارد، قابل مقایسه با دانشگاه تیپ دو و سه نیست، بنابراین نوع نیازها متفاوت است و به نظر می رسد وزارت بهداشت باید در این زمینه چاره اندیشی کنند.
مسئول کانون مجد دانشگاه (مشاورین جوان ریاست دانشگاه) ادامه داد: همچنین یک دغدغه مهم دیگر برای مدیریت و همکاران کتابخانه دانشگاه وجود دارد مربوط به محیط این کتابخانه است و باید فضای کتابخانه یک محیط توام با آرامش و زیبایی باشد، زیرا اگر کسی کتابخانه های خارج از کشور را بازدید کرده باشد یا از طریق اینترنت از این کتابخانه های دیدن کرده باشد، یک محیط فرح بخش و آرام تداعی می شود و تغییر کاربری بعضی از قسمت های کتابخانه که به علت کمبود فضا در دانشگاه رخ داده است باعث اختلاط فضای داخلی کتابخانه شده است.
جامعی تصریح کرد: حتی یک جاهای از کتابخانه باید برای لم دادن و استراحت باشد و حتی افراد بتوانند با شرایطی مشابه و همانطور که در خانه، کتاب می خوانند در اینجا هم همانگونه کتاب مطالعه کنند. البته شاید بخشی از مسائل فرهنگی کشورمان این اجازه را ندهد ولی تا آنجا که این شرایط فراهم می شود این محیط شکل بگیرد.
وی ادامه داد: البته در ساختار اولیه و سال های نخست پس از افتتاح این فضاها وجود داشت. واقعیت این است که محیط دانشگاه ما برای دانشجویان آنقدر جذاب نیست که بخواهند بیشترین وقت شان را در دانشگاه سپری کنند، کتابخانه مرکزی دانشگاه به عنوان نماد خاص این دانشگاه سعی کرده و می کند که با حمایت مسئولین بالا دستی محیطی را فراهم آورد و دانشجویان ساعات بیشتری در کتابخانه سپری کنند. دانشجویان دانشگاه باید دانشگاه را خانه نخست شان بدانند و وقتی که از دانشگاه دور می شوند دل شان برای آمدن به دانشگاه تنگ شود.
وی تاکید کرد: مسئولان دانشگاه باید به این موضوع توجه کنند که ساختمان کتابخانه و عملکرد آن برند دانشگاه است، یعنی هم اکنون وقتی نام این دانشگاه شنیده می شود برخلاف گذشته که سالن همایش های رازی تداعی می شد الان علاوه بر آن کتابخانه مرکزی دانشگاه نیز به ذهن افراد تداعی می شود و بسیاری از دانشجویان دیگر دانشگاه ها نیز علاقه مند هستند که از کتابخانه مرکزی استفاده کنند، بنابراین مسئولان دانشگاه باید بپذیرند که کتابخانه مرکزی دانشگاه را نه تنها به لحاظ کاربردی که به عنوان برند دانشگاه حفظ ، ارتقا و تقویت کنند.
جامعی در پایان عنوان کرد: از فرصتی که در هفته کتاب و کتابداری برای این گفت و گو فراهم شد از روابط عمومی دانشگاه قدردانی می کنم و درخواست دارم که فعالیت های مهمترین کتابخانه پزشکی کشور بیشتر معرفی شود زیرا ما باید داشته های دانشگاه را به خوبی معرفی کنیم و حتی بتوان بخشی از هزینه های کتابخانه را از این ارتباطات تامین کرد.
وی تصریح کرد: البته قرار نیست کتابخانه بتواند تمام هزینه های خود را تامین کند زیرا تامین هزینه این ساختمان با مساحت ۱۱ هزار مترمربع که حتی از متراژ تمام مراکز تحقیقات دانشگاه نیز بیشتر است امکان پذیر نیست، زیرا بخشی از آموزش و پژوهش هزینه کرد است ولی خروجی دانشگاه که فارغ التحصیلان موفق آن هستند ارزش افزوده است و رقمی نمی توان برای آن درنظر گرفت، بنابراین دانش آموخته ها، افتخار دانشگاه و ارزش افزوده محسوب می شوند.
جامعی عنوان کرد: مدیریت و همکاران پر تلاش کتابخانه مرکزی از دکتر پازوکی ریاست دانشگاه، از دکتر کیوانی معاونت تحقیقات و فناوری، از معاونت توسعه و معاونت آموزشی، درخواست داریم تا کتابخانه مرکزی دانشگاه را حمایت بیشتری کنند تا ما نیز بتوانیم خدمات بیشتری ارائه کنیم و جایگاه افتخار آمیز پنج دهه ای این کتابخانه را حفظ کنیم و در شان دانشگاهی که به سمت دانشگاه های نسل نو و پاسخگو حرکت می کند ارتقا دهیم.
وی خاطرنشان کرد: وقتی برخی شب ها یا هنگام ترک محل کار از اتوبان های مجاور دانشگاه عبور می کنم و می بینم فقط چراغ دو طبقه کتابخانه روشن است و حتی در ساعت ۱۹ دیگر آن دوطبقه نیز روشن نیست ناراحت می شوم زیرا چراغ دانشگاه، مراکز تحقیقاتی، دانشکده ها و کتابخانه باید شب و روز برای حضور دانشجویان روشن بماند و دانشجویان از آنها استفاده کنند، در غیر این صورت دانشگاه تا سطح یک اداره نزول می کند.
پایان مطلب//
علیرضا رمضانپور
