مجموعه نشست های ملی وبیناری «جامعه، دانشگاه و گفتگوهای قرآنی » از تاریخ سه شنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۰ تا سه شنبه ۲۱ اردیبهشت در قالب پنج نشست گفتگو به اهتمام معاونت فرهنگی دانشگاه گیلان، با پشتیبانی دفتر سیاستگذاری فرهنگی وزارت عتف با حضور مخاطبانی متشکل از اعضای هیات علمی و با کارشناسان ادارات و سازمان های دولتی سراسر کشور در فضای مجازی اسکای روم برگزار شد.
نخستین وبینار در روز سه شنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۰، ساعت ۲۱ برگزار شد. ابتدا دکتر محسن اکبری دبیر وبینار به اهمیت بحث های قرآنی نکاتی بیان کرد. آنگاه حجت الاسلام والمسلمین علی محمد عباسی، مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه گیلان با موضوع راههای انس با قرآن به ایراد سخن پرداخت وی گفت: کسی که با قرآن انس داشته باشد باید زمینه های مثبت را برای خود فراهم کند. اولین زمینه مثبت انس با قرآن، شنیدن کلام حق است. کسی که خودش را در معرض شنیدن قرآن قرار ندهد یا به آن بی توجه باشد، آن کلام در او تاثیری نخواهد داشت.دومین زمینه مثبت انس با قرآن علم است. برای فهم بیشتر کلام وحی باید با کلام وحی آشنا شد سومین زمینه مثبت انس با قرآن فکر و در اندیشه سعادت بودن است. اگر انسان به فکر سعادت خود نباشد در برخورد با بهترین ابزار هم واکنشی از خود نشان نمیدهد. چهارمین زمینه های مثبت انس با قرآن عقل است. اگر در آیات و مفاهیم قرآن هم تعقل کند شیفته و مجذوب آیات میشود. گاهی در فضای علمی دچار علم زدگی می شویم، شاید اشراف به مباحث علمی پیدا کنیم اما بهره بردن از کلام وحی مختصر باشد، گاهی آن را بدیهی می دانیم و حتی گاهی از یک تلاوت و روخوانی قرآن غافل هستیم که لازم است در این مورد دقت نظری صورت بگیرد. سخنران دوم این وبینار دکتر مهدی رفیعی موحد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با موضوع مفهوم شناسی گناه در قرآن بود وی به معناشناسی انواع مفاهیم مترادف گناه در قرآن اشاره کرد و به تفاوت ماهوی این مفهوم در قرآن و دانش جامعه شناسی اشاره کرد: اولین نتیجه ای که از مقایسه به دست می آید این است که منبع اصلی تعیین کننده ارزش یا ضد ارزش، انحراف یا هم نوایی، هنجار یا نابهنجاری در جامعه شناسی عبارت است از جامعه و اکثریت افراد جامعه، اما در متون اسلامی منبع اصلی تعیین کننده مفاهیم و مصادیق بنیادی جامعه و اکثریت افراد جامعه نیستند بلکه کلام وحی است. دومین نتیجه ای که از این بحثها می گیریم عبارت است از اینکه متون اسلامی در برخورد با گناه رویکردی توحیدی و معادی دارد، اما در مفاهیم جامعه شناسی گرایش دنیایی حاکم است که برگرفته از آن مکاتب فکری است.
دومین نشست وبیناری «جامعه، دانشگاه و گفتگوهای قرآنی» در روز سه شنبه ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، ساعت ۲۱ برگزار شد. ابتدا دکتر علی یعقوبی مدیر وبینار به اهمیت بحثهای تبیینی قرآن در دانشگاه و مطالعات بین رشته ای آن اشار کرد. آنگاه دکتر علی شریفی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با موضوع روش شناسی ایزوتسو در تفسیر قرآن کریم به ایراد سخن پرداخت. وی گفت معنا شناسی ایزوتسو با روش تفسیر قرآن علامه طباطبایی در المیزان انجام دادهاند اندکی شباهت دارد. علامه در المیزان تلاش کرده که از غیر قرآن چیزی در تفسیر راه پیدا نکند؛ از یک آیه قرآن در تفسیر آیه دیگر استفاده کرده است. در معناشناسی هم شبیه همین کار انجام می شود، منتها مکانیزم ها و روشهایی که در علم معناشناسی انجام می شود با تفسیر قرآن متفاوت است. ایزوتسو با توجه به زمینه های بافتی، واژگان مترادف و متضاد به تبیین امر قرآنی پرداخته است. آنگاه دکتر سعید عدالت نژاد، عضو هیات علمی بنیاد دائرهالمعارف اسلامی با موضوع «معناشناسی فهم قرآن» برای فهم قرآن باید به سه اصل معناشناسی توجه کرد اول اینکه کلمات معنا داشته باشند دوم به ساختار توجه شود سوم معنای قابل فهمی داشته باشد. معناشناسان به معنای اول میگویند معنا و به آن معانی بعدی که به دلایل مختلف به وجود می آیند، مفهوم می گویند. ما باید بین مفهوم و معنا فرق بگذاریم و ببینیم که معنای کلمات در قرآن چیست و معانی دیگری که برآن بار شده و تفسیرها گفته اند را تشخیص دهیم. وقتی می خواهیم به تفسیر یا لغتی مراجعه کنیم باید از خودمان بپرسیم که این معنایی که این لغتدان یا مفسر برای ما بیان می کند متعلق به چه دوره تاریخی است.
سومین نشست وبیناری «جامعه، دانشگاه و گفتگوهای قرآنی» در روز سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۰، ساعت ۲۱ برگزار شد. ابتدا دکتر مهیار خانی مقدم، با ارایه مقدمه و ضمن تشکر از برگزاری این وبینار در شبهای قرآنی به معرفی سخنرانان پرداخت. سپس دکتر نوروز امینی عضو هیات علمی دانشگاه گیلان سخنرانی خود را با عنوان «زندگی معنوی و معنای زندگی از نظرگاه قرآن» آغاز کرد. وی گفت حیات طیّبه (زندگی معنوی) در پرتو ولایت خدای تعالی و از طریق ولایت اهل بیت (علیهم السلام) تحقق می یابد و جز از طریق آنها، که معدن علم و منزل نور و مهبط وحی الهی اند، نمی توان به سرچشمه حیات طیّبه و محضر الهی بار یافت. آنها نشانه های راه و بلکه خود راه و از این فراتر، عین عالم عنداللّه و کامل ترین درجات نزد خدای تعالی هستند و معرفت آنها کمال معرفت حق تعالی است. معنای(هدف) زندگی نیز، زندگی معنوی در بستر حیات مادی، در پرتو ولایت خدا و معصومان است. آنگاه دکتر مسعود فکری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با موضوع «اهمیت و ارزش خردورزی در قرآن کریم» به ایراد سخن پرداخت. وی گفت ما در هندسه معرفتی قرآن با شش مفهوم روبرو هستیم، البته از این شش مورد، دو تا نقش نتیجه ای و چهار تا نقش توجیهی دارند. ما وقتی می خواهیم به متن مقدس مراجعه کنیم ناگزیر هستیم که ابتدا گزاره هایی را که یک سنخیتی با هم دارند کنار هم قرار دهیم تا بتوانیم از همنشینی میان اینها به یک مدل ابتدایی برسیم و اگر توانستیم این مدل را معتبرسازی کنیم آن وقت میگوییم این مدل در فلان موضوع در قرآن قابل کشف است و شاید این همان روشی است که کسانی که قرآن را با قرآن تفسیر می کنند مانند مرحوم علامه طباطبایی از این روش استفاده میکنند. اولین مفهوم تعقل است؛ نزدیک پنجاه آیه از قرآن کریم با تفاوتهای پیکره واژگانی آن راجع به اندیشیدن و تعقل به کار رفته است. واژه دوم فکر، تفکر و اندیشیدن از مفاهیم پایه در هندسه معرفتی قرآن کریم است. سومین واژه تدبر است و واژه چهارم علم است. واژه پنجم معرفت است و واژه ششم تفقه است. این شش واژه میتواند ما را به اسکلت و ساختاربندی نگاه قرآن به چگونه اندیشیدن و ساماندهی نظام شناختی و معرفتی مخاطبان خودش رهنمون کند.
چهارمین نشست وبیناری «جامعه، دانشگاه و گفتگوهای قرآنی » در روز یک شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۰، ساعت ۲۱ برگزار شد. ابتدا دکتر جواد نظری مقدم به عنوان مدیر وبینار به اهمیت بحث های قرآنی در فضای دانشگاه، مقدمه ای بیان کرد. سپس دکتر ابوالفضل خوشمنش، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با موضوع «زن و حیات جسم و جان در بیان اسطوره و قرآن» سخنران نخست این نشست بود. وی گفت: هرچند وجود اسطوره بسیار کهن و به قبل از اسلام بر میگردد اما نگاه اسطورهای بویژه اسطوره زن در همه حوزه های فرهنگی از جمله دین نیز انعکاس داشته است. در داستان پیغمبر اکرم، کوثر پیغمبر، صدرالمنتهی، شجره طوبی، سیب بهشتی پیغمبر، کوثر در دنیا و آخرت و دو زن؛ اول خدیجه کبری و دوم فاطمه زهرا (س) هستند. سخنران دوم مهندس محمدتقی میرزایی، مدرس بازنشسته دانشگاه های استان گیلان با موضوع «مبانی اولیه تفسیر تدبری قرآن» بود وی تاکید کرد: تفسیر تدبری در مقابل تفسیر قرآن به قرآن قرار دارد. تصور ما از تفسیر قرآن با قرآن تصور نادرستی است و تصور درست این است که این تفسیر بر اساس تدبر در قرآن است چون همیشه تفاسیر افراد یا از حیث سند ضعیف است یا با بلاغت آمیخته است.
پنجمین و آخرین نشست وبیناری «جامعه، دانشگاه و گفتگوهای قرآنی » در روز سه شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰، ساعت ۲۱ برگزار شد. ابتدا دکتر نوروز امینی به عنوان مدیر وبینار به اهمیت بحث های قرآنی در فضای دانشگاه، مقدمه ای بیان کرد. آنگاه آقای اردشیر منصوری، پژوهشگر فرهنگی با موضوع «نیایش در قرآن» به ایراد سخن پرداخت وی گفت: نیایش هسته و محور اصلی دینورزی است می تواند سه کارکرد مهم داشته باشد. کارکرد اصلی نیایش، کارکرد اجتماعی آن است که هویت مومنان را تحکیم می بخشد. دومین کارکرد نیاش تحکیم خصلت های اخلاقی است. اگر فرد مومنی با واژگان و مفاهیمی گفتگو کند، آن مفاهیم میتواند درونی شود؛ ما در ماه رمضان در تلویزیون می شنویم که اسماء حسنی را تکرار می کنند همین که مومنی کلمه ستار را زمزمه میکند میتواند این عیبپوشی در او نهادینه شود. سومین کارکرد استعلای معنوی است؛ یعنی از سطح عالم ماده و لذتهای دنیوی بالاتر رفتن. البته من ماده و زندگی مادی را چیز منفی نمی دانم، برخلاف برخی گروههای افراطی، در زندگی پیشوایان دینی اهتمام به زندگی دنیا چیز مضمومی نیست اما غرق شدن در دنیا و فاصله از تعالی گرفتن مضموم است. سپس آقای سید محمدصدیق قطبی، پژوهشگر قرآنی با موضوع «رستگاری در قرآن» طی سخنانی گفت: رستگاری در قرآن، بیشتر مبتنی بر «روحیات معنوی» و «ارزش‌های اخلاقی» است که وجه مشترک همه‌ی ادیان است. رستگاری یعنی؛ رستن از نوعی رهیدن و آزاد شدن می آید، کسی که از قید و بندها آزاد می شود. در قرآن یکی از رسالت هایی که برای پیامبر اسلام تعریف شده است این است که غل و زنجیر را از دست و پا و گردن انسانها برمی دارد و این یک ماموریت رهایی بخش است که در قرآن برای پیامبر اسلام(ص) به تصویر کشیده شده است.
