در مورد میزان آمادگی دانشگاه در زمان شیوع کرونا و اقداماتی که انجام شد صحبت کنید، آیا مجموعه دانشگاه صنعتی شریف آمادگی لازم برای مواجهه با چنین شرایطی را داشت؟
پس از اینکه از هفته اول اسفند رسما اعلام شد کرونا در کشور شیوع پیدا کرده است و تعطیلات موقت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی آغاز شد، اولین کاری که انجام دادیم تشکیل ستادی تحت عنوان ستاد پیشگیری و مقابله با کرونا بود تا با این کار تمام تصمیمات با در نظر گرفتن تمام شرایط و به صورت همه جانبه گرفته شود.
نخستین تصمیمی که گرفته شد، این بود که به دلیل حساس بودن شرایط خوابگاهها به سرعت آنها را تخلیه کردیم. هر چند این اقدام گاهی با ناراحتی برخی از دانشجویان هم همراه شد اما تلاش ما برای حفظ سلامتی خود آنها بود چرا که تراکم جمعیت در خوابگاهها بالا است و ضروری بود برای جلوگیری از احتمال شیوع ویروس کرونا این کار را به سرعت انجام بدهیم.
اقدام بعدی ما این بود که باید تدابیری می‌اندیشیدیم تا فعالیت‌های آموزشی دانشگاه مختل نشود. برای اینکه از انحلال ترم جلوگیری شود، نیاز بود حتما درس‌هایی که امکان ارائه مجازی آنها وجود دارد را به دانشجویان ارائه کنیم. در همین راستا از هفته اول، این کار را آغاز کردیم. این در شرایطی بود که پیش از این ما تجربه آموزش مجازی در دانشگاه را نداشتیم و نسبت به چنین شیوه‌ای در گذشته مقاومت‌هایی وجود داشت. با این حال اما خوشبختانه زیرساخت‌های لازم برای آموزش مجازی در دانشگاه وجود داشت اما در مجموع آمادگی مدیریت برگزاری ۱۱۰ درس نظری به صورت مجازی کمی مشکل بود.
خوشبختانه در همان هفته‌های اول و دوم بسیاری از درس‌های نظری به صورت مجازی ارائه شدند. تلاش ما این بود تا پیش از تعطیلات نوروز حداقل سه هفته این کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شوند. در این شرایط تا جایی که ممکن بود دروس از طریق سامانه آموزش مجازی دانشگاه ارائه شد و بعضی از استادان هم از روش‌های دیگری همچون استفاده از اسکایپ و یا ضبط صدا و ارسال برای دانشجویان استفاده کردند.
در ابتدا کار به این شیوه آغاز شد اما با توجه به اینکه مسجل شد دانشگاه‌ها پس از تعطیلات عید هم بسته خواهند بود؛ فرایند آموزش مجازی جدی‌تر دنبال شد به شکلی که در هفته سوم فروردین تقریبا ارائه تمام درس‌های نظری از طریق آموزش مجازی آغاز شد. در این میان برخی از دروس با تقویم آموزشی همراه بودند و برخی هم کمی عقب افتادگی داشتند که در طول روند آموزش مجازی، آنهایی که عقب‌تر بودند هم جبران کردند و خود را به تقویم آموزشی رساندند.
با توجه به اینکه تقریبا تمام موارد آموزشی در کشور به سمت برگزاری مجازی رفت، ارزیابی شما از عملکرد دانشگاه صنعتی شریف نسبت به سایر دانشگاه‌ها چگونه است؟
در مجموع من فکر می‌کنم میان دانشگاه‌های کشور توانستیم یکی از دانشگاه‌هایی باشیم که به بهترین نحو این کار را انجام داد و به سرعت زیرساخت‌های لازم را فراهم کردیم تا این آموزش‌های مجازی با کیفیت هر چه بهتر ارائه شوند.
برای برگزاری امتحان پایان ترم و ارزیابی دانشجویان و همچنین درس‌های عملی که نیاز به حضور دانشجویان است چه تصمیم‌هایی گرفته شد؟
اگر می‌خواستیم امتحانات را به صورت حضوری در تهران برگزار کنیم باید خوابگاهها بازگشایی می‌شد که این کار با توجه به اینکه ویروس کرونا در استان‌های مختلف شیوع پیدا کرده بود، شدنی نبود. یک شیوه‌ای که می‌توانستیم انجام بدهیم این بود که شرایطی را ایجاد کنیم تا دانشجویانی که ساکن تهران هستند در دانشگاه امتحان بدهند و آنهایی که در استان‌های دیگر هستند، در یک دانشگاه مشخص در این استانها امتحان بدهند. این ایده هم در ستاد کرونای دانشگاه مورد بحث قرار گرفت و همکاران نظرشان این بود که چندان امکان پذیر نیست در چندین شهرستان امتحانات را برگزار کنیم و نسبت امنیت امتحانات هم شک و تردیدهایی را به وجود می‌آورد و در نهایت تصمیم گرفته شد که امتحانات هم به صورت مجازی برگزار شود و استادها هم می‌توانند در زمینه شیوه برگزاری امتحاناتشان ابتکارهایی هم داشته باشند. تلاش ما این است که آموزش‌های لازم را به استادها در خصوص روش ارزیابی ارائه کنیم و امیدواریم بتوانیم از این طریق برایند خوبی از مجموعه ارائه و ارزیابی مجازی دروس داشته باشیم. هرچند معتقدم در مجموع کیفیت آموزش حضوری بسیار بهتر از مجازی است.
براساس نظرسنجی که در روزنامه شریف هم از دانشجویان صورت گرفته بود آنها هم میزان رضایت بالایی را نسبت به آموزش مجازی عنوان کرده بودند، آیا پیش بینی می‌کردید که چنین اتفاقی بیفتد؟
من چنین انتظاری را نداشتم و دلیل اصلی هم این بود که ما تجربه‌ای در این زمینه نداشتیم. خود من کلاس ارشد و دکتری دارم و وقتی که با این شرایط مواجه شدیم برایم جای سئوال بود که آیا واقعا می‌توانیم این ترم را با این شرایط به سرانجام برسانیم.
خوشبختانه با همکاری که اعضای هیئت علمی، روسا و معاونان دانشکده‌ها و مسئولان سایر بخش‌های دانشگاه داشتند توانستیم در مدت زمان کوتاهی آموزش مجازی را به خوبی پیش ببریم. خوشبختانه این روند به گونه‌ای بود که حتی استادهایی که ابتدا مخالفش بودند، نظرشان تغییر کرد.
از سوی دیگر مدام سعی کردیم که از طریق آموزش دانشگاه و ارتباط با شورای صنفی بازخوردهای دانشجویان را هم داشته باشیم و در چند نوبت ارزشیابی درس‌ها صورت گرفت تا اگر در هر مرحله مشکلی وجود داشت به شکلی بتوانیم آن را برطرف کنیم. برگزاری کلاس‌های مجازی را دو هفته دیگر هم تمدید کردیم تا اگر درسی از تقویم آموزشی عقب مانده، ارائه شود.
بازه زمانی برگزاری امتحانات چگونه در نظر گرفته شده است؟
ما بازه زمانی برگزاری امتحانات را از دو هفته به سه هفته رساندیم تا هم دانشجویان زمان بیشتری برای مطالعه داشته باشند و همین طور در نظر گرفته بودیم که اگر هر زمانی در طول این مدت شرایط برگزاری حضوری امتحانات وجود داشت، بتوانیم این کار را انجام دهیم که البته این مورد اساسا منتفی شد.
تمهیدات مربوط به فعالیت کارکنان به چه شکلی انجام شد؟
در ابتدا به سرعت کار ضد عفونی کردن ساختمان‌های دانشگاه را انجام دادیم و در ادامه هم سعی کردیم غربالگری مراجعه کنندگان به دانشگاه را انجام بدهیم و در مبادی ورودی دانشگاه هر فردی که قصد ورود داشته باشد، درجه تب او سنجیده می‌شود و اقلام بهداشتی مورد نیاز مانند ماسک هم در اختیار افراد قرار می‌گیرد.
نکته بسیار مهم دیگر هم مربوط به تغییر شیوه فعالیت کارکنان بود. ما پیش از این چیزی به نام دورکاری در دانشگاه نداشتیم و حتی در کشور هم بسیار کم این روش مد نظر قرار می‌گرفت. بعضی از کشورها پیش از کرونا هم چنین تجربه‌هایی را داشتند ولی ما در دوران کرونا به این سمت رفتیم و طبق گزارش‌هایی که بعضی از معاونت‌ها ارائه کرده‌اند بهره‌وری کارکنان برخی از بخش‌ها حتی نسبت به فعالیت حضوری هم افزایش یافته است. این تجربه هم می‌تواند در آینده هم مورد استفاده قرار بگیرد.
برآوردهایی وجود دارد که احتمالا در پائیز و زمستان هم با موج شیوع کرونا مواجه باشیم، دانشگاه برای این دوره چه برنامه‌هایی دارد و فعالیت‌های دانشگاه به چه شکل خواهد بود؟
یکی از مواردی که اخیرا در جلسه ستاد پیشگیری و مقابله با کرونای دانشگاه مورد بحث قرار گرفت پیش‌بینی وضعیت آینده برای ترم پائیز و دروس عملی بود. در مورد برخی از درس‌های عملی این امکان وجود دارد که فیلمی از انجام آن کار در آزمایشگاه گرفته شود و در اختیار دانشجویان قرار بگیرد اما بعضی از درس‌ها حتما باید با حضور در آزمایشگاه انجام شود. یکی از دغدغه‌های مهم ما این بود که این دروس را چگونه ارائه کنیم که دانشجویان با مشکل رو به رو نشوند. در این میان باید به این نکته هم توجه کنیم که ممکن است برخی از دانشجویان سال آخر باشند که باید این واحدهای عملی را در ترم آخر بگذرانند و فارغ‌التحصیل شوند. بنابراین اولا برای حضور دانشجویان در دروس عملی پروتکلی در نظر گرفته شد که با تدابیر خاص بهداشتی به طوری که احتمال ابتلا به بیماری به کم‌ترین حد ممکن برسد این دروس عملی اجرایی شوند. به عنوان مثال دانشجویان به صورت انفرادی و یا در نهایت دو نفره می‌توانند در آزمایشگاه حضور پیدا کنند.
ما در پائیز دو مسئله بسیار مهم داریم یکی رسیدگی و پیش بردن برنامه دانشجویان فعلی و دیگری ساماندهی دانشجویان ورودی جدید که احتمالا از آبان و آذر وارد دانشگاه می‌شوند. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در آن زمان با موج دیگری از کرونا دست و پنجه نرم کنیم و دانشگاه دوباره تعطیل شود. با در نظر گرفتن تمام سناریوها تلاش می‌کنیم تا در پائیز بتوانیم بهترین عملکرد را نسبت به اتفاقی که رخ خواهد داد داشته باشیم.
ضمنا اگر کرونا ادامه پیدا کند و در پائیز این مشکل را داشته باشیم با تجربه خوبی که در زمینه برگزاری کلاس‌های مجازی داشتیم می‌توانیم درس‌های نظری را به خوبی به همین شکل پیش ببریم و بحث درس‌های عملی می‌ماند که باز باید در مورد اینکه چگونه می‌توانیم آن را برگزار کنیم فکر کنیم.
در دوره کرونا، ما شاهد پویشی در دانشگاه بودیم که رقم قابل توجهی بسته معیشتی در میان نیازمندان توزیع کرد. در مورد این دست از فعالیت‌های دانشگاه در حوزه مسئولیت اجتماعی توضیح دهید.
کرونا به دلیل اینکه در تمام دنیا همه‌گیر شد و همه کشورها را درگیر کرد، به نوعی یک امتحان برای تمام کشورها بود که فکر می‌کنم کشور ما هم در این مسئله خوب عمل کرد. بخش عمده‌ای از این مسئله مربوط به کادر درمانی و پزشکی است که با تخصص و از خودگذشتگی تمام این مدت تلاش کردند و دیگری مربوط به فرهنگ مردم است. فرهنگ ما به گونه‌ای است که در شرایط بحرانی مشارکت و همکاری نهادها برای اینکه سیستم راهی برای برون رفت از بحران داشته باشد رخ می‌دهد. از همین رو دانشگاه صنعتی شریف نیز در راستای مسئولیت اجتماعی خود ورود کرد و دو کار اصلی با محوریت هیئت الزهرای دانشگاه و عمدتا با همکاری دانشجویان انجام شد. یکی به عهده گرفتن مسئولیت تهیه غذای ۳ بیمارستان و دیگری توزیع ۱۰ هزار بسته معیشتی با همکاری کمیته امداد بود و توزیع آن میان نیازمندان شهر تهران بود. خوشبختانه در حوزه کمک‌رسانی، همکاری و همدلی خوبی میان بخش‌های مختلف دانشگاه از استادها گرفته تا دانشجویان وجود داشت و الحمدلله نتیجه‌بخش هم بود. حتی برخی از استادهای دانشگاه بخشی از حقوق‌شان را برای کمک به کارکنانی که ممکن بود نیازمندی‌هایشان افزایش داشته باشد کنار گذاشتند و مبالغی که از این راه تامین شد توسط هیئت الزهرا به بعضی از افرادی که نیازی بیشتری داشتند اهدا شد.
شرکت‌های دانش بنیان دانشگاه در طول ایام کرونا چه فعالیت هایی انجام دادند؟
دانشگاه صنعتی شریف همواره تلاش کرده تا در شرایط بحرانی خودش را در حل مشکلات دخیل کنید. در این دوره هم همین مساله وجود داشت و ما تلاش کردیم بتوانیم یاری‌گر کادر درمانی باشیم. نکته‌ای که در این زمینه وجود داشت این بود که مشخص شد مهندسی و سلامت تا چه اندازه در هم تنیده هستند. در همان ابتدا نامه‌ای به وزیر بهداشت و همین‌طور وزیر آموزش و پرورش ارسال و برای رفع مشکلاتی که وجود دارد اعلام آمادگی کردیم. در ادامه از همان هفته اول، نخستین کاری که انجام شد در زمینه تحلیل داده‌های مربوط به ویروس کرونا بود. مدل‌سازی آن انجام شد و اطلاعات و تحلیل داده‌ها را به مسئولان ارائه کردیم و در آن مشخص شده بود که این ویروس چگونه می‌تواند شیوع پیدا کند و چه کارهایی می‌تواند مانع شیوع آن شود. شاید جزو اولین دانشگاه‌هایی بودیم که سه تیم تحقیقاتی در آن به صورت موازی در زمینه مدل‌سازی شیوع ویروس کرونا فعالیت کردند.
دومین فعالیتی که دانشگاه به دنبال آن رفت و موفقیت‌آمیز هم بود، توسعه اپلیکیشن ماسک بود. هدف این برنامه کنترل شیوع ویروس در راستای فاصله‌گذاری اجتماعی و ارزیابی سلامت افراد بود. شهروندان با نصب آن می‌توانند ببیند با چه کسانی تماس داتشتند و تا چه اندازه ممکن است به کرونا مبتلا شده باشند. خوشبختانه این اپلیکیشن کاربرد خوبی داشت و حتی درخواست‌هایی هم از کشورهای دیگر برای استفاده از آن ارسال شده است. در هیئت دولت هم موضوع اپلیکیشن ماسک مطرح شد و در مجموع یکی از کارهای خوبی بود که دانشگاه در زمینه مقابله با شیوع کرونا انجام داد و به نوعی مکملی در زمینه طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، پایش و درمان مبتلایان به ویروس کرونا بود.
ساز و کار این اپلیکیشن به چه صورت بود و چه ویژگی‌هایی داشت؟
بر اساس اطلاعاتی که از وزارت بهداشت در رابطه با وضعیت شیوع ویروس کرونا دریافت و اطلاعاتی که از سوی کاربران ارسال می‌شود این امکان به وجود می‌آید افراد بتوانند تشخیص دهند کدام مناطق آلوده در وضعیت قرمز یا زرد قرار دارد و حتی اگر فردی مبتلا شده باشد به افرادی که با او تماس داشتند اعلام می‌کند تا بتوانند پیشگیری لازم را داشته باشند.
فعالیت دیگری هم در زمینه تشخیص بیماری از تصاویر سی‌تی‌اسکن هم صورت گرفت در این رابطه توضیح دهید.
یکی دیگر از کارهایی که از سوی دانشگاه صنعتی شریف انجام شد و در معاونت علمی ریاست جمهوری نیز از آن رونمایی شد توسعه سامانه هوشمند تشخیص کرونا با استفاده از تصاویر سی تی اسکن قفسه سینه بود که این کار را پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه با همکاری تعدادی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور انجام داد که کار بسیار خوبی بود و سرعت و دقت تشخیص این ویروس را افزایش داد. کاربرد آن به خصوص در جاهایی بود که به اندازه کافی افراد متخصص برای تشخیص از روی تصویر سی تی اسکن ندارند و این سامانه می‌تواند به تشخیص در این شرایط کمک کند.
دقت تشخیص این سامانه چقدر است؟
بر مبنای برآوردهای اعلامی، این سامانه بیش از نود و هفت درصد دقت داشته است.
فعالیت دیگری هم در مرکز پژوهشی تاب‌آوری دانشگاه داشتیم. به هر حال مهمترین مساله امروز برای هر کشوری این است که بداند تاچه اندازه می‌تواند برابر مسائل و مشکلات بزرگ تاب‌آور باشد. در این مرکز این موضوع بررسی و ارزیابی شد که زیرساخت‌های نظام سلامت در مقابله با کرونا چقدر تاب‌آوری است و این فعالیت با عنوان تحلیل تاب‌آوری نظام سلامت کشور برای مقابله با ویروس کرونا صورت گرفت. این کار می‌تواند در تصمیم‌گیری مسئولان در مواجهه با بحران کمک کند. ضمن اینکه این پژوهش همچنان ادامه دارد.
همچنین پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه نیز کار دیگری را در حوزه سیاست‌گذاری و حکمرانی در زمان بحران با تاکید بر تبعات اقتصادی انجام داد که گزارش‌هایش در اختیار تصمیم‌گیران کشور قرار می‌گیرد و مشخص می‌کند که چه تبعاتی وجود دارد و راه‌کارهای مقابله چیست.
علاوه برتمام این کارها، شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف نیز فعالیت‌های مختلفی را انجام دادند که از جمله آنها ساخت دستگاه اکسیژن ساز خانگی، وینتیلاتور و تولید ماسک و الکل و محلول ضد عفونی کننده است.
اینطور که از پیش بینی‌های آینده پس از کرونا بر می‌آید به نظر می‌رسد مدل جدیدی از حکمرانی را در حوزه‌های مختلف شاهد خواهیم بود. شما آینده را در حوزه آموزشی چگونه می بینید؟ آیا این آینده روشن است؟
در مورد اینکه آینده روشن است شاید بهتر باشد به شکل دیگری پاسخ بدهیم. شیوع این ویروس یک واقعیت انکارناپذیر است و نمی‌شود با آن کاری کرد و نمی‌دانیم تا چه زمانی هم مهمان ما خواهد بود. طولانی شدن این روند ما را با یک سیستم جدید رفتاری رو به رو کرده است. برای مثال در زمینه آموزش متصور نبودیم که بتوانی ترم را به شکل مجازی ادامه بدهیم ولی این کار انجام شد. همه‌گیری این ویروس اتفاق‌های جدیدی را رقم زد که به برخی از آنها اشاره کردم و شاید یکی دیگر از مهمترین آنها همدلی بود که در کشور رخ داد. موضوعی که برای نسل جوان تازگی داشت چرا که چنین همدلی را شاید تنها در زمان جنگ دیده بودیم.
طبیعتا به دلیل اتفاق‌هایی که افتاده نظام حکمرانی هم تغییرات جدی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... خواهد داشت. به هر حال خواسته یا ناخواسته تغییراتی ایجاد شده و ما باید در این میان سعی کنیم مناسب‌ترین روش‌ها را اجرا کنیم و از فرصت هایی هم که ایجاد شده بهره ببریم.
و نکته پایانی؟
باید از کادر پزشکی و درمانی باز هم تشکر کنیم که بسیار خوب عمل کردند و امیدوارم مردم هم به توصیه ها عمل کنند تا هر چه زودتر از این معضل رهایی پیدا کنیم. همچنین باید از تمام همکاران خودم در کلیه بخش‌های دانشگاه تشکر کنم که همراهی بسیار خوبی داشتند تا بتوانیم بدون تعطیل کردن ترم فعالیت‌های دانشگاه را پیش ببریم.
لینک خبرنامه الکترونیکی شریف
