به گزارش روابط عمومی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه علوم پزکی ایران، همایش بررسی جایگاه کمی و کیفی علم و فناوری ایران در سطح بین المللی با حضور دکتر جواد دهقانی رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، دکتر کوهپایه زاده رییس دانشگاه، حجت الاسلام دکتر عیسوی مسئول نهاد رهبری دانشگاه، جمعی از معاونین، مدیران و اعضای هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ۲۵ آذر ماه در سالن کتابخانه مرکزی دانشگاه برگزار شد.
علم و پژوهش بعنوان اولین سرفصل از توصیه ها در بیانیه گام دوم انقلاب مورد تاکید و توجه قرار گرفته است. ذهنیت های گوناگون از رشد و تولید علم در ایران و لزوم آگاهی مستدل دانشگاهیان و علاقمندان از جایگاه کمی و کیفی این موضوع و نیز گزارشات مغرضانه برخی مراکز مانند "پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد" در این زمینه، دفتر هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاه علوم پزشکی ایران را بر آن داشت که اقدام به برگزاری همایش بررسی جایگاه کمی و کیفی علم و فناوری ایران در سطوح بین المللی نماید.
در این همایش رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری کشور، طی گزارشی جایگاه کیفیت علمی ایران در دنیا، جهان اسلام و منطقه در سال ۲۰۱۹ را به شرح زیر بیان کردند:
یکی از شاخص‌های کیفی در تولید علم در دنیا بررسی مدارک و مقالات انتشار یافته در سطح بین المللی در تقسیم بندی مقالات پراستناد (
Highly cited papers
) و مقالات داغ (
Hot papers
) و نیز مقالات برتر (
Top papers
) می‌باشد. مقالات برتر (و یا یک درصد برتر) سهم مهمی از علم روز بوده که جهت توسعه علمی در سطح بین‌المللی را نشان می‌دهد و در واقع به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم میشود. طلایه داران علم موسسه کلاریویت آنالیتیکس (
ESI
) معتبرترین مجلات بین‌المللی را به ۲۲ رشته موضوعی تقسیم نموده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می‌کنند. این شامل یک درصد از مقالات دنیا در طول ده سال گذشته می‌گردد، اما مقالات داغ، مقالات تنها یک دهم درصد از مقالات برتر در دو سال اخیر را تشکیل می‌دهند. باید در نظر داشت که انتشار این دسته از مقالات ساده نیست و هر مقاله برخی مواقع بیش از یکسال زمان می‌برد. آمار موجود در طلایه‌داران علم موسسه کلاریویت آنالیتیکس (
ESI
) حاکی از آن است که پژوهشگران کشور در چند سال اخیر با توجه و تاکید بر کیفیت توانسته‌اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم کشور افزایش دهند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ادامه داد: داده‌ها و آمارهای موجود در مورد مقالات برتر ایرانی به ویژه آن‌چه که در پایگاه بین‌المللی موسسه کلاریویت آنالیتیکس (
Clarivate Analytics
) آمده، همچون مقالات پراستناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکایت از رشد روز افزون کیفیت مقالات و انتشارات ایرانی در سال‌های اخیر دارد. طبق داده‌های این پایگاه در حال حاضر در مجموع تعداد ۲۲۶۱ مقاله‌ی برتر (
Top papers
) و ۹۰ مقاله‌ی داغ توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده که این تعداد ۶۶/۲ درصد کل مقالات داغ دنیا بوده است.
وی گفت به طور خاص مقایسه کمی از میزان مدارک انتشار یافته، مقالات داغ و مقالات پراستناد در سال ۲۰۱۹ به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه (۱۷ کشور)، کشورهای اسلامی(۵۷ کشور) و ایران نشان داده شده است. این اطلاعات در تاریخ ۲۳ آذر ۹۸ از پایگاه بین‌المللی کلاریویت آنالیتیکس و محصولات آن استخراج شده است:
جدول ۱: جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشار یافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۹
|
کشور/منطقه
|
تعداد مدارک
|
مقالات داغ
|
مقالات پراستناد
|
|
تولید علم جهان
|
۲۶۵۵۳۵۹
|
۱۱۷۷
|
۱۲۱۳۶
|
|
تولید علم منطقه خاورمیانه (۱۷ کشور)
|
۱۸۰۲۸۹
|
۱۳۰
|
۱۰۹۰
|
|
تولید علم کشورهای اسلامی (۵۷ کشور)
|
۲۴۲۲۵۳
|
۱۲۳
|
۱۱۹۸
|
|
تولید علم ایران
|
۵۳۷۱۸
|
۴۲
|
۳۷۶
|
دکتر جواد دهقانی در تشریح
جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشار یافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۹
گفت: میزان مدارک علمی انتشار یافته و ثبت شده در این پایگاه به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه، کشورهای اسلامی و ایران به ترتیب برابر با ۲۶۵۵۳۵۹ ، ۱۸۰۲۸۹، ۲۴۲۲۵۳ و ۵۳۷۱۸ مدرک علمی بوده است. همچنین تعداد مقالات داغ و پراستناد در ستون‌های سوم و چهارم جدول نشان داده شده است. همان‌طورکه مشاهده میشود تعداد مقالات علمی پراستناد دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران در سال ۲۰۱۹ به ترتیب برابر با ۱۲۱۳۶، ۱۰۹۰، ۱۱۹۸ و ۳۷۶ مدرک بوده و نیز تعداد مقالات داغ دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران به ترتیب برابر با ۱۱۷۷، ۱۳۰، ۱۲۳ و۴۲ مدرک بوده است. با توجه به این آمار، رتبه و سهم ایران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام در جدول ۲ نشان داده شده است:
در ادامه از جدول ۲ ملاحظه میشود که بر اساس تعداد مدارک ثبت شده در سال ۲۰۱۹ ایران با سهم ۰۲/۲ درصد در دنیا رتبه ۱۶، با سهم۱۷/۲۲ درصد در جهان اسلام رتبه اول و نیز با سهم ۷۹/۲۹ درصد کل علم در منطقه خاورمیانه رتبه اول را دارد ( شکل ۱). به‌عبارت دیگر حدود ۳۰ درصد از حجم مدارک علمی انتشار یافته در خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.
جدول ۲: جایگاه و سهم ایران از نظرتعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد
در جهان، منطقه و جهان اسلام ( ۲۰۱۹)
|
دنیا
|
جهان اسلام (۵۷ کشور)
|
خاورمیانه (۱۷ کشور)
|
|
رتبه ایران (تولید علم)
|
۱۶
|
۱
|
۱
|
|
رتبه ایران (مقالات داغ)
|
۱۷
|
۱
|
۱
|
|
رتبه ایران (مقالات پراستناد)
|
۱۷
|
۱
|
۱
|
|
سهم ایران از تولید علم (درصد)
|
۰۲/۲
|
۱۷
/
۲۲
|
۷۹
/
۲۹
|
|
سهم ایران از مقالات داغ (درصد)
|
۵۶/۳
|
۱۴/۳۴
|
۳/۳۲
|
|
سهم ایران از مقالات پراستناد (درصد)
|
۰۹/۳
|
۳۸/۳۱
|
۴۹/۳۴
|
این در حالی است که از منظر کیفی در دو شاخص مقالات داغ و نیز مقالات پراستناد وضعیت ایران نیز مناسب‌تر است. به طوری که ۵۶/۳ درصد مقالات داغ دنیا و نیز ۱۴/۳۴ درصد مقالات داغ جهان اسلام و ۳/۳۲ درصد مقالات داغ منطقه خاورمیانه توسط پژوهشگران ایرانی تولید میشود (شکل ۲). همچنین سهم ایران در تولید مقالات پراستناد در دنیا ۰۹/۳ درصد، جهان اسلام ۳۸/۳۱ درصد و منطقه خاورمیانه ۴۹/۳۴ درصد است. این امر نشان می‌دهد که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص در چند سال اخیر توجه ویژه‌ای به کیفیت مقالات و نتایج پژوهشی خود دارند.
از نظر میزان انتشار مقالات و مدارک علمی دانشمندان ایرانی در مجلات با کیفیت چارک اول (
Q۱
)، بررسی داده‌های پایگاه
InCite
نشان می‌دهد در طی دوره ۵ ساله ۲۰۱۸-۲۰۱۴، هر ساله تعداد مقالات و نیز تعداد مقالاتی که در نشریات
Q۱
به چاپ رسیده است رشدی صعودی داشته است به گونهای که نرخ رشد مقالات
Q۱
در این بازه زمانی ۵ ساله برابر ۸۱ درصد می‌باشد.
ایران در سال ۲۰۱۴ با ۷۴۳۸ مدرک، دارای رتبه سی و دوم بوده است اما در سال ۲۰۱۸ با ۱۳۴۳۱ مقاله منتشر شده در مجلات
Q۱
به جایگاه بیست و پنجم دنیا ارتقاء یافته است. همچنین آمار مربوط به دوره پنج ساله اخیر (۲۰۱۴-۲۰۱۸)، نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی با منتشر نمودن ۳۶۶۸۳ مقاله در مجلات
Q۱
به جایگاه ۲۹ دنیا و در میان کشورهای اسلامی در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. به‌علاوه شاخص دیگری که می‌تواند مدنظر قرار گیرد تعداد مدارک منتشر شده ایرانی در مجلات دارای ضریب تاثیر(
JIF
) بین‌المللی است. در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار ۱۳۴۲۰۰ مدرک در پنج سال اخیر (۲۰۱۸-۲۰۱۴) رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بین کشورهای اسلامی کسب کرده‌اند.
دکتر دهقانی با ذکر اهمیت دانشگاه های علوم پزشکی در تولید علم به زبان فارسی گفت بیش از ۷۰ درصد فعالیت های علمی که به زبان فارسی در پایگاه های بین المللی منتشر شده است مربوط به این حوزه بوده است.و بیش از نیمی از نشریاتی که به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر میشود نیز مربوط به بخش علوم پزشکی است.
در ادامه این همایش برخی از اساتید شرکت کننده به بیان دیدگاه ها و نظرات خود درباره موضوع بحث پرداختند و برای بهبود و ارتقاء کیفی علم و فناوری پیشنهادات خود را ارائه نمودند.
