مهندسی هوافضا شاخهای از مهندسی است که به بررسی اجسامی که در هوا حرکت میکنند میپردازد و از جمله آن میتوان به طراحی هواپیما، فضاپیما، ماهواره، ماهوارهبرها، طراحی سیستمهای تولید توان و نیروگاهی اشاره کرد. مهندسی فضایی در ایران بهطور چشمگیری در حال توسعه و پیشرفت است و ساخت ماهواره و... به عنوان یکی از اهداف علمی کشور شناخته میشود.
مزیت فناوری فضایی در ارائه خدمات به بخشهای مختلف کشور کاملا مشهود است به نحوی که علاوه بر استفاده از کاربردهای این فناوری در مدیریت بحران، چالشهای محیطزیست و رخدادها و بلایای طبیعی، فضا و فناوری فضایی، در مدیریت سایر بحرانهای بالقوه کشور نیز نقش تاثیرگذاری دارد، چرا که هنگام بروز هرکدام از این رخدادها، ماهوارههای فضایی میتوانند به بهترین شکل ممکن و با کارهایی همچون تهیه تصاویر جامع، ایجاد ارتباطات امن و ...، مدیریت بحرانها را سادهتر کنند. از سوی دیگر فناوری مخابرات فضایی فارغ از رخدادهای سطح زمین میتواند خلاءهای ارتباطی را پر کند و روند کمکرسانی و خدماتدهی به مردم را تسریع بخشد.
فناوری فضایی، خوشبختانه از سالهای پیش مورد توجه مسئولان، کارشناسان و متخصصان کشور قرار گرفته و تا به امروز دستاوردهای مثبت و بیشماری به همراه داشتهاست. رشته مهندسی هوافضا با توجه به رشد سریع و ناگهانی این دانش در دهههای اخیر هم اکنون جزو رشتههای راهبردی دانشی به شمار میآید. در همین خصوص معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی به معرفی برخی از فعالیتهای پژوهشی دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف پرداختهاست که در ادامه میخوانیم.
دکتر محسن فتحی عضو هیئت علمی و معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف در آغاز صحبتهایش مهندسی هوافضا را یک گرایش میانرشتهای دانست و گفت: در طراحی و ساخت یک محصول هوافضایی تخصصهای متعددی به کار گرفته میشود و مهندس هوافضا عامل ارتباطی و سیستمی در روند طراحی و ساخت جسم پرندهی هوافضایی به شمار میرود.
استادیار دانشکده مهندسی هوافضا درخصوص پیدایش گرایش هوافضا در ایران گفت: در کشور ما از سال ۱۳۶۶ گرایش مهندسی هوافضا در سطح کارشناسی در دانشگاهها تشکیل و در دانشگاه صنعتی شریف گروهی تحت عنوان مهندسی هوافضا در دانشکده مهندسی مکانیک به وجود آمدهاست. از سال ۱۳۷۲ آغاز پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد این گرایش و همچنین در سال ۱۳۷۵ نیز دانشجوی دکتری جذب شدهاست. وی افزود: به دلیل ثقل فعالیتها در دانشکده مهندسی هوافضا در سال۱۳۷۸ این دانشکده از بطن دانشکده مکانیک جدا و به صورت مستقل فعالیت خود را آغاز نمود. دانشکده مهندسی هوافضا در آن سال گسترشی پیدا کرد و مجوز توسعه در سطح دانشگاه برایش ایجاد شد.
صنعت هوافضا گرایش گسترده ای است که نیاز به توجه ویژه مسئولین دارد
معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا اذعان داشت: بسیاری از ابداعات و اختراعات جهانی ابتدا در شاخه هوافضا بهوجود آمده و پس از سالها که در صنعت هوافضایی کاربرد خود را اثبات کرده و به رشد قابل قبولی رسیدهاست، از حالت محرمانه خارج شده و سپس به بازارهای صنعتی و تجاری عرضه شدهاند.
دکتر فتحی خاطر نشان کرد: نیاز مبرم جامعه به رشته هوافضا بسیار واضح است در واقع بحث محصولات هوافضایی در کشور ما مربوط به محصولاتی است که از طرف کشورهای پیشرفته و ابرقدرتها مورد تحریم واقع میشود و این بدان معناست که گرایش هوافضا برای کمک به رفع این نیاز، توجه و حمایت بیشتر مسئولین کشور را لازم دارد.
استادیار دانشکده مهندسی هوافضا درباره اطلاع عمومی جامعه از مهندسی هوافضا گفت: در گذشته به جز متخصصین و فعالان در این رشته اگر در بخشهای عمومی جامعه از مهندسی هوافضا سوال میشد اشاره بیشتر به موارد هوانوردی و خلبانی بود و گاهی هم با نجوم و اختر شناسی اشتباه گرفته میشد. خوشبختانه در سالهای اخیر عامه مردم جامعه بواسطه اثربخشی محصولات هوافضایی با شاخه هوافضا و اهمیت آن آشنا شده اند.
بازار کار و تشکیل شرکت های دانش بنیان، لزوم حمایت از دانشجو است
معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا تحقیقات هوافضایی را بسیار هزینهبر دانست و گفت: مهندسی هوافضا به دلیل داشتن تکنولوژی خیلی پیچیده، محصولات پرهزینهای دارد که در کشور ما بخاطر تحریم، شرایطی به وجود میآید که امکان تامین تجهیزات از خارج مهیا نیست. در همین خصوص متخصصین و مهندسین هوافضا توقع سرمایهگذاری و توجه بیشتر به این بخش را دارند. در حال حاضر صنایع هوافضایی عمدتا دولتی هستند و تحت تاثیر توجهات دولتی قرار میگیرند از طرفی سرمایهگذاری در بخش خصوصی نیاز به حمایت و دورهگذر به معنی دوره سرمایهگذاری اولیه و رشد دارد. از زمان تشکیل گرایش هوافضا در دانشگاهها تعداد زیادی دانشجو هوافضا وارد دانشگاه صنعتی شریف شدهاند. طبیعی است که توقع دانشجویان، داشتن امنیت شغلی پس از اتمام تحصیلات میباشد.
دکتر فتحی در خصوص تامین امنیت شغلی دانشجویان گفت: برای ورود دانشجویان به بازارکار، دانشجو باید از جنبههای مختلف پرورش داده شود و در واقع بعد پژوهشی و آکادمیک همزمان توسعه پیدا کنند. دانشجو باید با آموزش کارآفرینی و بررسی شرایط ملی و وضعیت اقتصادی موجود بتواند راه را برای ورود به مجموعه برای خود باز کند.
معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا نگران کننده ترین موضوع موجود در بحث هوافضا را عدم وجود بازار کار دانست و افزود: داوطلبان متقاضی بسیار دلسوزانه و با هدف خدمت به کشور به گرایش هوافضا ورود پیدا میکنند، پس از آن به دلیل عدم وجود امنیت شغلی با وجود نیاز کشور به این متخصصین، تصمیم به مهاجرت میگیرند. در ادامهی نبود بازارکار تمایل دانشآموزان توانا به این گرایش کاهش مییابد و در آینده ضربه خیلی بزرگی به توان علمی پژوهشی هوافضای کشور وارد میشود. وظیفه معاونت پژوهشی در این میان برقراری ارتباطات صنعتی قوی و امکان انجام فعالیتهای پژوهشی دانشجویان در کنار اساتید و کسب تجربه است. فراتر از آن ایجاد ارتباط میان مسئولین دانشگاه با مسئولین رده بالای کشوری است.
توقع دانشجویان و قشر مرتبط از دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف بسیار بالا است
استادیار دانشکده مهندسی هوافضا در خصوص امکانات پژوهشی دانشکده مهندسی هوافضا گفت: با توجه به برنامه ۱۵ سالهای که برای دانشکده مهندسی هوافضا در ابعاد مختلف در نظر گرفته شدهاست، تاکنون اقدامات موثری در افزایش جذب دانشجو و اساتید توجه و افزایش سرمایهها، کارگاهها و آزمایشگاهها انجام شدهاست و به تبع آن تعداد بیشتری دانشجو به دانشگاه ورود پیدا خواهند کرد. در این میان مسئولین و معاون پژوهشی موظف هستند شرایط و امکانات پژوهشی مناسب را ایجاد کنند. علی رغم حمایت و تامین هزینهها از سوی دانشگاه در بعد آموزشی، باز هم به توسعه و بازنگری در این زمینه نیاز است. گفتنی است بعد آموزشی در شاخه هوافضا بحث به شدت مهم و پیچیدهای است و در این بین دانشکده و دانشگاه باید به این بحث اعتبار ببخشند، همچنین سعی شود ارتباطات مطلوبی با هدف ارائه پتانسیلهای موجود در دانشکده به مراکز هوافضایی ایجاد و پس از آن با حمایت دانشگاه توسعه لازم در امکانات و تجهیزات به وجود بیاید.
دکتر فتحی فضاهای پژوهشی و آموزشی موجود در دانشکده مهندسی هوافضا را محدود دانست و گفت: از زمانی که دانشکده مهندسی هوافضا مستقل شده تاکنون در فضاهای محدودی زندگی کردهاست. فضای فعلی هم به خصوص از بعد پژوهشی و بحثهای آزمایشگاهی و کارگاهی جوابگوی نیازهای موجود نیست. وی در ادامه از توسعه ساختمان جدید دانشکده ابراز خرسندی کرد و گفت: امیدواریم با حمایت مسئولین دانشگاه ساختمان جدید هرچه سریعتر راهاندازی شود. وی در ادامه خاطرنشان کرد: با وجود محدودیتهای فراوان، دانشکده دارای ۱۴آزمایشگاه آموزشی پژوهشی و ۴کارگاه آموزشی است و در صورتیکه فضا و امکانات بیشتری در اختیار اساتید و دانشجویان دانشکده مهندسی هوافضا قرار بگیرد جهش چشمگیری در خروجیهای علمی و پژوهشی ایجاد خواهد شد.
معاون پژوهشی سابق دانشکده مهندسی هوافضا درباره ارتباط دانشکده با صنعت گفت: ارتباط دانشکده با صنعت ارتباطی متقابل است. با توجه به شناختی که صنایع از اساتید برجسته در دانشگاه صنعتی شریف دارند فعالیتهای پژوهشی مربوط را به دانشگاه ارجاع میدهند. در بعضی موارد هم ارتباط از سوی اساتید شکل میگیرد و با صرف زمان، موفق به متقاعد کردن صنایع برای اعتماد و واگذاری مساله به دانشگاه میشوند.
دکتر فتحی با بیان اینکه حجم قراردادهای پژوهشی و صنعتی اساتید دانشکده مهندسی هوافضا رتبه بالایی در سطح دانشگاه دارد گفت: از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۷بیش از ۱۰۰ قرارداد صنعتی توسط اساتید دانشکده مهندسی هوافضا در دانشگاه منعقد گردیدهاست. از مهمترین آنها میتوان به تولید مجموعهها و زیرسیستمهای خوبی از جمله موتورهای توربینی، مشارکت در پروژه هواپیمایی ملی و مشارکت در ساخت ماهوارهها برای کشور اشاره کرد. با توجه به آمارهای معاونت پژوهشی دانشگاه، دانشکده مهندسی هوافضا در بین ۴دانشکده برتر دانشگاه در جذب قراردادهای صنعتی قرار دارد.
استادیار دانشکده مهندسی هوافضا در خصوص فعالیتهای پژوهشی دانشکده مهندسی هوافضا در بخش انتشار مقاله گفت: بسیاری از مقالههای ارسال شده توسط اساتید فعال در دانشکده که حاصل تلاش و فعالیتهای آکادمیک و پژوهشی آنها است به دلیل هوافضایی بودن محتوا پذیرفته نمیشود. وی در ادامه افزود: با وجود محدودیتهای زیاد در انتشار بینالمللی نتایج پژوهشهای هوافضایی کشور، اساتید دانشکده مهندسی هوافضا آمار قابل قبولی در این زمینه به دست آوردهاند و بطور متوسط، سالانه ۵۵مقاله در ژورنال های معتبر ISI به چاپ میرسد.
دکتر فتحی در پایان صحبتهایش برای معاون پژوهشی جدید دانشکده مهندسی هوافضا آرزی موفقیت کرد و گفت: همهی اساتید و دانشجویان در دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف تشنه فعالیت و خدمت به کشور میباشند لذا با بررسی و برنامهریزی باید راه را برای هماهنگ کردن ارکان درگیر این چرخه هموار کنیم تا علاوه بر روانسازی حرکت این چرخ دندهها، همافزایی انجام شود تا در نتیجه کشور از آن منتفع شود.
شایان ذکر است، از تاریخ ۲۹ اردیبهشتماه سال جاری دکتر آزاده کبریایی به عنوان معاون پژوهشی دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف منصوب شده است.
