از بیست و چهارم تا ۳۰ آبان‌ماه به عنوان «هفته ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای» نامگذاری شده است که فرصتی است برای جلب توجه همه مسئولین کشور به حوادث ترافیکی و ضرر و زیان‌هایی که این موضوع به دولت و مردم کشور تحمیل می‌کند.
حوادث ترافیکی از نظر بار بیماری‌ها، سالهای عمر از دست رفته و افزایش مرگ و میر و مبالغ هزینه شده برای حوادث ترافیکی از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است و با توجه به موارد مطرح شده همه استان‌های کشور موظف شدند که ۲۰ درصد میزان مرگ و میر ناشی از سوانح و حوادث ترافیکی را در برنامه شش ساله که سال آینده سال آخر آن است، کاهش دهند.
ایران از نظر تقسیمات سازمان بهداشت جهانی در منطقه مدیترانه شرقی قرار گرفته است و شاخص‌های موجود برای مرگ حوادث ترافیکی شاخص مرگ خام است.
نیمی از افراد فوت شده موتورسوار، عابرو دوچرخه سوار هستند که موتورسواران ۲۸ درصد، عابران پیاده ۲۳ درصد، ودوچرخه سواران ۳ درصد هستند همچنین در تصادفات بچه‌ها آسیب پذیرتر هستند زیرا تکامل فیزیکی، شناختی و اجتماعی ندارند و۷۳ درصد از افرادی که در حوادث در کشور فوت می‌کنند آقایان هستند و درصد خانم‌ها در فوت حوادث ترافیکی کمتر است.
نکته جالب اینکه سه کشور ایران، آلمان و ترکیه با برخورداری از جمعیت‌هایی تقریبا مشابه به ترتیب دارای۱۷ هزار، ۳ هزار و ۵۰۰ و ۶ هزار کشته هستند و این نشان دهنده این است که ایران فاصله زیادی برای رسیدن به آمار کشورهای توسعه یافته دارد و باید برای آشنایی مردم با فاکتورهای خطر در حوادث و تصادفات و فرهنگسازی در این حوزه بیش از پیش تلاش شود.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان در گفتگو با خبرنگار ما حوادث و سوانح را به طور کلی دومین علت مرگ و میر دانست و افزود: بالاترین بار ناشی از بیماری‌ها در ایران مربوط به حوادث است.
دکتر حبیب معصومی با اشاره به اینکه حوادث در سه گروه غیرعمدی، عمدی و حوادث طبیعی تقسیم‌بندی می‌شوند، گفت: موارد غیرعمدی شامل سوانح ترافیکی، مسمومیت‌ها، غرق شدگی، سوختگی، سقوط و صدمات حیوانات به انسان است همچنین حوادث عمدی خشونت، خودکشی و گروه سوم حوادث طبیعی سیل، زلزله و طوفان و ... را شامل می‌شود.
وی با بیان اینکه در دنیا سالانه ۶ میلیون مرگ به دلیل حوادث وجود دارد، گفت: از این میزان چهار میلیون برای حوادث غیرعمدی و دو میلیون به خاطر حوادث عمدی است.و چون اکثر قربانیان حوادث (حدود ۴۵ درصد) جوان و بین ۱۵ تا ۴۵ سال و جمعیت مولد هستند سالهای عمر از دست رفته و بار بیماری‌ها در حوادث زیاد است.
در همه کشورها ۱۰ تا ۱۵ درصد هزینه‌های درمانی را برای رسیدگی به مصدومین ناشی از حوادث هزینه می‌کنند اما حوادث قابل پیشگیری هستند و در ده سال گذشته در یکسری کشورهای با درآمد بالا حوادث کاهش یافته ولی در کشورهای با درآمد متوسط و کم حوادث زیاد شده است و این در حالیست که با جلوگیری از حوادث چهار و نیم سال امید به زندگی در بدو تولد افزایش می‌یابد.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با یادآوری اینکه در کشور ایران روزانه ۹۷۰ مرگ وجود دارد، گفت: از این تعداد ۱۰۰ تا ۱۳۰ مورد مربوط به حوادث غیرعمدی و ۲۰ تا ۳۰ مورد مربوط به حوادث عمدی و بلایا است.
وی اهمیت حوادث ترافیکی را به این دلیل دانست که ۶.۵ درصد درآمد ناخالص ملی صرف حوادث ترافیکی می‌شود که این هزینه‌ها شامل هزینه‌های خودروهای تصادفی، دیه افراد فوت شده، هزینه کفن و دفن، هزینه درمان و برخی هزینه‌های غیرقابل ارزش‌گذاری ریالی ازجمله بدون سرپرست شدن فرزندان می‌شود.
*ضرورت شناخت عوامل خطر در تصادفات رانندگی
دکتر معصومی تاکید کرد که برای کاهش حوادث باید عوامل خطر ازجمله سرعت بالا، استفاده نکردن از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی موتور سوار و صندلی مخصوص کودک، رانندگان مصرف‌کننده الکل، استفاده کنندگان از داروها و مواد روان گردان رفع شود.
سرعت بالا به عنوان اولین عامل خطر احتمال بروز مرگ را افزایش می‌دهد به طور مثال اگر ماشین با سرعت ۵۰ کیلومتر را با ماشینی با سرعت ۶۵ کیلومتر در نظر بگیریم خطر مرگ در اثر برخورد با عابر پیاده در ماشین دوم ۴.۵ برابر ماشین اول است و هر یک درصد افزایش سرعت ۴ درصد خطر تصادفات مرگبار و سه درصد خطر تصادفات شدید را افزایش می‌دهد.
عامل دوم خطر مرگ در تصادفات نیستن کمربند ایمنی است که توجه به این موضوع نسبت به ۲۰ سال پیش افزایش پیدا کرده به طوریکه استفاده از کمربند ایمنی خطر مصدومیت را در سرنشین صندلی اول ۵۰ درصد و در سرنشین دوم ۲۵ درصد کاهش می‌دهد همچنین مصدومیت کشنده و خفیف تا ۷۵ درصد کاهش می‌یابد و از پرت شدن سرنشین به بیرون ماشین می‌کاهد.
کلاه ایمنی موتورسوار به عنوان عامل سوم خطر مرگ در تصادفات نیز خطر مرگ را تا ۴۲ درصد کاهش می‌دهد و آسیب‌های شدید را تا ۴۹ درصد می‌کاهد.
عامل چهارم خطر مرگ در تصادفات استفاده نکردن از صندلی مخصوص کودک است چراکه صندلی کودک ۶۰ درصد مرگ و میر را کاهش می‌دهد.
گروه پنجم عوامل پرخطر در تصادفات رانندگانی هستند که در زمان رانندگی الکل مصرف می‌کنند و مرگ و میرشان افزایش می‌یابد زیرا معمولاً با سرعت بالا و بدون کمربند ایمنی رانندگی می‌کنند.
گروه ششم رانندگان مصرف‌کننده داروهای آرام بخش، مواد روان‌گردان و مواد مخدر مانند حشیش و کوکائین هستند و اگرچه این داروها ممنوع نیستند اما حالت خواب آلودگی ایجاد می‌کنند و با کاهش فشارخون و تعداد ضربان قلب موجب بروز حادثه می‌شود.
هفتمین گروه از موارد شایع و عوامل پرخطر حین رانندگی نیز استفاده از تلفن همراه عنوان می‌شود. صحبت کردن با موبایل در حین رانندگی شانس تصادف را بالا می‌برد همچنین استفاده از هندزفری نیز حواس پرتی‌شناختی ایجاد می‌کند و فردی که با تلفن صحبت می‌کند به دلیل درگیری مغز برای پاسخگویی و ارسال پیامک حدود ۲۳ درصد احتمال تصادف را افزایش می‌دهد زیرا زمان واکنش کاهش می‌یابد.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با اشاره به اینکه در سال ۱۳۸۶ تعداد ۲۷ هزار نفر تعداد فوتی حوادث ترافیکی در ایران بوده است، خاطر‌نشان کرد که هم‌اکنون تعداد فوتی‌ها به ۱۷ هزار مورد رسیده و تعداد فوتی ها در شش ماهه نخست امسال ۷ هزار و ۸۹۱ نفر بوده است و در نیمه اول سال گذشته ۹ هزار و ۳۵۷ نفر بوده که ۱۵.۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.
لازم به عنوان است که آمار تصادفات مهرماه موجود است اما از آنجا که صدمه دیدگان مهرماه ممکن است تا یک ماه آینده جز آمار فوتی باشند در نتیجه آمار مهرماه قطعی نبوده و در این گزارش مدنظر نیست.
دکتر معصومی با مقایسه فوتیهای حوادث و تصادفات نیمه اول امسال با نیمه اول سال گذشته در استان گفت: نیمه اول سال گذشته ۲۶۴ نفر و نیمه اول امسال ۲۱۵ فوتی وجود داشته است یعنی حدود ۵۰ نفر کاهش فوتی وجود داشته است که دلیل این کاهش تعداد فوتی‌ها می تواند به کاهش تردد ها به دلیل بروز کرونا و محدودیت‌های کرونایی باشد.
وی با بیان اینکه یکی از شاخص‌های موجود در این زمینه مدت زمان رسیدن بر بالین مصدوم در شهر و جاده است اظهار کرد: شاخص مدت زمان رسیدن بر بالین بیمار را در شهر شش دقیقه و در جاده هشت دقیقه است.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با یادآوری اینکه در سال ۱۳۸۵ فقط تعداد ۱۶ پایگاه امداد جاده‌ای در استان همدان وجود داشت، گفت: هم‌اکنون تعداد پایگاه‌های استان همدان به ۶۵ مورد رسیده است و در تمام محورهای فرعی استان حضور دارند به طور مثال در مسیر همدان به غار علیصدر پایگاه‌های اورژانس در بهار، لالجین، حسن‌قشلاق، گل تپه، غار علیصدر، اطراف غار علیصدر به طرف بیجار، شیرین‌سو و سوباشی و روستای کوهین پایگاه امداد جاده ای وجود دارد و افزایش دسترسی به خوبی محقق شده و در صورت پیش آمدن تصادف بلافاصله آمبولانس‌های اورژانس در محل حاضر می‌شوند و این در حالیست که در سال ۱۳۸۵ سه نفر از معاونان محترم وقت دانشگاه علوم پزشکی همدان در جاده ملایر تصادف کردند و آن زمان یک آمبولانس از همدان و یک آمبولانس از ملایر به محل حادثه اعزام شد و بین همدان ملایر که ۸۰ کیلومتر است هیچ پایگاهی نبود در حالیکه هم‌اکنون در گنبد، گردنه زاغه، و جوکار که محور اصلی محسوب می‌شود پایگاه امداد جاده‌ای در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه سالانه ۵۰ هزار ماموریت انجام می‌شود، تصریح کرد: ۲۰ درصد این ماموریت‌ها ماموریت تصادفی است به این معنی که ۱۰ در هزار مورد از ۵۰ هزار ماموریتی که در یک سال انجام می‌شود مصدوم حوادث ترافیکی وجود دارد که حداقل آن یک نفر و بالاتر است.
دکتر معصومی با بیان اینکه حوادث پرتلفات به این معنی که در یک حادثه و تصادف بیش از سه فوتی و یا بیش از پنج مصدوم وجود داشته باشد، افزود: ۲۰ درصد ماموریت‌های اورژانس ماموریت‌های تصادفی است و از نظر تعداد روند کاهشی تعداد فوتی در استان وجود داشته است به طوری که در سال ۱۳۸۶ در استان همدان تعداد ۸۶۹ مورد فوتی به دلیل حوادث ترافیکی وجود داشته است و این تعداد در سال گذشته به ۴۳۴ نفر رسیده و به نصف کاهش پیدا کرده است.
وی شاخص دیگر مرتبط با وظایف دانشگاه علوم پزشکی را سرویس‌دهی به مصدومان حوادث ترافیکی دانست و گفت: سالانه ۱۴ هزار مصدوم حوادث ترافیکی که درصد بالایی از آنان توسط اورژانس به بیمارستان‌ها منتقل می‌شود در بیمارستان‌ها به صورت رایگان درمان می‌شوند و آنها از ردیف حوادث ترافیکی که وزارتخانه در اختیار دانشگاه می‌گذارد به طور رایگان درمان می‌شوند زیرا در زمان بروز تصادف اگر آمبولانس‌های اورژانس به سر حادثه بیاید یا پلیس در محل حادثه حضور یابد گواهی می‌کند که مصدوم تصادفی بوده و این گواهی برای بیمارستان مدرکی است که درمان را به طور رایگان انجام دهد.
*انتقال رایگان مصدومان از صحنه حادثه به بیمارستان و داخل بیمارستان‌ها
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان شاخص دیگر را درصد پوشش خدمات اورژانس در حوادث ترافیکی دانست و افزود: این شاخص در گذشته ۳۰ درصد بوده اما هم‌اکنون به ۹۶ درصدرسیده است یعنی از ۱۰۰ مورد تصادف ۹۶ مورد توسط اورژانس پوشش داده می‌شود.
وی ادامه داد: از سال ۹۳ دانشگاه علوم پزشکی همدان به غیر از اینکه مصدومان را از طریق زمینی به بیمارستان منتقل می‌کند از طریق هوایی نیز حدود ۵۰۰ بیمار یا مصدوم را به بیمارستان منتقل کرده و از حدود ۴۰۰ پرواز انجام شده حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مصدوم حوادث ترافیکی هستند که از صحنه حادثه یا داخل بیمارستان شهرستان‌ها منتقل شدند.
دکتر معصومی اقدامات دانشگاه رادرچهارمحور پیشگیری، پیش بیمارستانی، بیمارستان و توانبخشی دانست و در خصوص توانبخشی افزود: افرادی که دچار شکستگی و ضایعه نخاعی شدند برای بازگشت به جامعه باید از خدمات توانبخشی برخوردار شوند.
وی با تاکید بر اینکه دانشگاه علوم پزشکی همدان در حوادث ترافیکی به تنهایی نمی‌تواند نقش خود را ایفا کند، گفت: بخشی از حوادث ترافیکی مربوط به راه، عوامل محیطی، ایمنی خودرو و اشتباهات انسانی است و بین ۲۰ تا ۳۰ ارگان در این موضوع دخیل هستند ازجمله راه و شهرسازی در ساخت راه، راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در نگهداری راه‌ها، پلیس راه و پلیس راهور، ارائه دهنده گواهینامه و اعمال کننده قانون، خودروساز، صنعت معدن و تجارت، نهادهای حاکمیتی، سازمان های مردم نهاد، امداد خودروها، هلال احمر که همگی در کاهش تلفات حوادث ترافیکی موثر هستند.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با تاکید بر اینکه کمیته‌های استانی مربوط به تصادفات رانندگی وجود دارد، گفت: هر دو ماه یکبار در استان دو کمیسیون شامل کمیسیون ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای برای تصادفات جاده‌ها و یک کمیسیون شورای هماهنگی ترافیک استان موضوع تصادفات شهرها را برعهده دارد و دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز در هردو عضویت دارد و تمام جنبه‌های حوادث را بررسی می‌کند.
وی افزود: برای کاهش حوادث ترافیکی آموزش، اعمال قانون، مهندسی راه‌ها و تغییر عوامل محیطی باید مورد توجه باشد و برای این موضوع همه دستگاهها باید با یکدیگر هم جهت باشند.
*بهبود وضعیت ایران از نظر مرگ و میر در تصادفات
وضعیت ایران در دنیا بهبود یافته به طوریکه در سال ۲۰۰۹ طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی از نظر میزان مرگ و میر رتبه دهم را داشت و در سال ۲۰۳۰ بر اساس آمار سال ۲۰۱۰ ایران رتبه پنجم دنیا را در بیشترین میزان مرگ و میر به خود اختصاص داد و سال ۲۰۱۵ نیز بر اساس آمار ۲۰۱۳ جایگاه هشتم بیشترین مرگ و میر را به خود اختصاص داد و در سال ۲۰۱۸ بر اساس آمار ۲۰۱۶ رتبه ۵۳ دنیا را داشت و نباید از یاد برد که این میزان کاهش هم‌اکنون شرایط را سخت‌تر کرده است زیرا کاهش این رقم به مراتب سخت‌تر است.
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با تاکید بر اینکه باید سالیانه ۲۰ درصد میزان تلفات تصادفات کاهش یابد که برخی سال‌ها متاسفانه این رقم افزایش هم پیدا کرده است، اظهار کرد: عمده‌ترین دلیل مرگ و میر در تصادفات دلایل انسانی ازجمله خستگی و خواب آلودگی، برخورد با احشام، سوار کردن بیش از ظرفیت، قاچاق سوخت، سوار شدن سرنشین در قسمت بار، حضور موتور سواران در پیاده‌رو و خط حرکت اتوبوس، روشنایی ناکافی برای معابر، استانداردنبودن پل عابر پیاده و ... است که از جنبه‌های مختلف اشتباه است و باید جامعه برای رعایت این موارد آموزش ببیند.
وی رفع اختلال ارتباطی در جاده‌ها، افزایش ایمنی خودروها، وجود کپسول اطفاء حریق و کیف کمکهای اولیه در ماشین‌ها، توجه به نقاط حادثه خیر جاده ها را خواستار شد و گفت: به طور مثال طبق آمار تعداد مصدومین و تصادفات در شهرستان کبودراهنگ در نیمه اول سال گذشته بالا رفته بود و با بررسی آمار به تفکیک نقاط حادثه خیز متوجه شدیم که محور سه راهی ویان به کبودراهنگ حدود ۱۲ کیلومتر موجب واژگونی خودروها می‌شد که اقدامات لازم انجام و مشکل رفع شد.
دکتر معصومی با اشاره به متفاوت بودن علت تصادفات در هر محور گفت: علت تصادفات در محور همدان به ساوه عمدتاً واژگونی است زیرا جاده اتوبان و یکنواخت است و عمدتاً به دلیل افزایش سرعت و اینکه همدان کریدور اتصال مرکز کشور به چهار استان کردستان کرمانشاه، ایلام و همدان است.
وی توجه به شیوه حمل و نقل مواد خطرناک در جاده را ضروری دانست و به این موضوع اشاره کرد که حدود ۲۰ سال پیش و بین پلیس راه بهار و سه راهی صالح آباد کامیون حامل سود‌سوز‌آور با اتوبوس تصادف کرد و ۴۰ نفر فوت نمودند، تاکید کرد که باید علائم هشدار در پشت ماشینهای حمل و نقل مواد خطرناک نصب شود و حمل و نقل مواد خطرناک باید تابع ضوابط و استانداردها باشد.
*۲۴ تا ۳۰ آبان ماه؛ «هفته ملی ایمنی حمل و نقل جاده‌ای»
چه بسیار با این صحنه مواجه می‌شویم که موتورسواران بدون کلاه ایمنی چرخ جلو موتور را بالا می آورد و برای لذت های لحظه ای و هیجان زدگی بین رانندگان مانور می‌دهند و با سرعت و سبقت با استفاده از سیستم صوتی پرقدرت رانندگی رفتارهای انتقام جویانه دارند.
آمار تصادفات در تعطیلات رسمی به دلیل مسافرت‌های دسته جمعی بالاست و حوادث پرتلفات را انتظار داریم و اورژانس پیش‌بیمارستانی و برای مصدومان تصادفی خود را آماده می کند که به نظر می‌رسد این موضوع باید ضابطه‌مند باشد.
روند صدور گواهینامه رانندگی و مقررات مربوط به این موضوع در سالهای اخیر تغییراتی داشته است و مانند گذشته افراد با دریافت گواهینامه مجوز خروج از استان را ندارند و دریافت گواهینامه به معنی مهارت صددرصدی دریافت کننده آن نیست بلکه تا یک سال فقط می‌تواند در شهر تردد کنند و یک نفر باید کنار فرد گواهی گیرنده بنشیند.
*علمی نبودن گزارش فوت ۵۴ درصد مصدومان حین انتقال و در بیمارستان
رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با انتقاد از روندی که پزشکی قانونی برای افراد فوت شده محل فوت را مشخص می‌کند، گفت: به طور مثال عنوان می‌شود که این فرد در صحنه تصادف، حین انتقال در آمبولانس، بیمارستان، خانه یا محل نامشخص فوت شده و بر این اساس اعلام می‌شود که ۵۴ درصد فوتی‌ها حین انتقال و در بیمارستان بوده است در شرایطی که این از نظر علمی قابل پذیرش نیست.
وی با بیان اینکه دو سیستم اورژانس پیش‌بیمارستانی وجود دارد، اظهار کرد: اولین سیستم مربوط به آمریکا وانگلیس است که سیستم اورژانس کشور ایران نیز برگرفته از آن است و در این سیستم تکنسین هر چه سریع تر بر بالین بیمار حاضر شده و مریض را به بیمارستان منتقل می کند و در سیستم فرانسه و آلمان در صورت بروز سکته مغزی سی تی اسکن، پزشک، نورولوژیست و بیمارستان برای بالین بیمار حاضر می‌شود که هر زمان بیمار در بیمارستان ثابت حضور یافت مشکلی وجود نداشته باشد.
در این شرایط بسیاری از افراد منتقل شده به بیمارستانهای کشور قبل از رسیدن به بیمارستان ودر صحنه فوت شدند و تکنسین اجازه صدور گواهی فوت را نداشته است.
دکتر معصومی افزود: کارشناسان سازمان بهداشت جهانی برای جوابگویی علمی این موضوع معتقدند که بررسی اینکه چه بیماری و با چه شرایطی به بیمارستان منتقل شده ضرورت دارد زیرا احتمال مرگ در انتقال گروه کم خطر، خطر متوسط و پر خطر با یکدیگر تفاوت دارد و هم اکنون این موضوع با عنوان شاخص گپ در کمیسیون ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای کشور تصویب شده و جایگزین درصدها خواهد شد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز وضعیت مصدومان را بررسی می‌کند.
به دلیل تمام موضوعات مطرح شده در گزارش بالا ۲۴ تا ۳۰ آبان ماه برای حساس‌سازی جامعه با نام «هفته ملی ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای» نامگذاری شده تا تلنگری باشد برای افراد جامعه که هر روز در معرض چالش ملی ایمنی حمل و نقل و اخبار ناگوار ناشی از بروز تصادفات جاده‌ای قراردارد.
