محافظت از جوانان در برابر ترفندهای صنایع دخانی و بیماری کرونا به عنوان شعار هفته ملی بدون دخانیات انتخاب شده است.
به گزارش پایگاه خبری وبدا در همدان، دخانیات مهمترین عامل خطر بیماری های غیر واگیر در جهان شناخته شده است که سالانه موجب مرگ ۸ میلیون نفر از مردم جهان می شود؛ این میزان معادل ۱۳ درصد مرگ و میر جهانی است. به دلیل نبود یا ضعف اجرای قوانین کنترلی، شیوع مصرف این مواد و در نتیجه مرگ ومیر ناشی از ابتلا به بیماری های مرتبط در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، با سهم بیش از ۷۰ درصدی در بین کشورهای جهان، در حال گسترش است. علیرغم کاهش شیوع مصرف دخانیات در کشورهای با درآمد بالا، تعداد مصرف کنندگان این مواد در کشورهای با درآمد پایین در حال افزایش است. مهمترین دلایل این افزایش، شامل افزایش جمعیت، درآمد و ضعف اجرای قوانین کنترلی در این کشورها، خصوصا ساختار ضعیف مالیاتی می باشد.
مصرف دخانیات با تحمیل هزینه بسیار گزاف بر بخش سلامت موجب کاهش بهره وری اقتصادی میشود
هزینه های اقتصادی مصرف دخانیات بیش از ۱.۶ تریلیون دلار در سال برآورد می شود که معادل ۱.۸ درصد تولید ناخالص ملی در سطح جهان است ( هزینه ای بالغ بر ۴۲۲ میلیارد دلار در بخش سلامت برای درمان بیماری های مرتبط و ۱۰۰۰ میلیارد دلار بر بخش اقتصادی بابت از دست دادن بهره وری).
سرعت رشد ابتلا به سرطان در کشور به شکل قابل توجهی افزایش یافته است و کشور ما بالاترین روند رشد ابتلا به سرطان را در دنیا داراست، ۳۰ تا ۳۵ درصد علت سرطان ها به عوامل خطری باز می گردد که علت اصلی آن دخانیات است و ۳۰ درصد مرگ های ناشی از سرطان مستقیما با دخانیات در ارتباط است
.
هر چند مبارزه با دخانیات به یک خواست جهانی بدل گشته و حتی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در کشور تصویب و ابلاغ شده است، اما متاسفانه گام های عملی و متقنی که توانسته باشد مانعی بر توسعه مصرف سیگار و قلیان درکشور بویژه در بین جوانان باشد، هنوز مورد انتظار خیر خواهان عرصه سلامت کشور است. قلیان تفریحی است که هر روز فاصله جوانان را با مرگ و نیستی کمتر می کند و آنان را به ورطه فلاکت می کشاند
.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه پنج میلیون نفر به دلیل مصرف قلیان می میرند و آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت نیز گویای آن است که ۱۵ درصد جوانان
۱۳ تا ۱۵
سال در کشور مصرف کننده قلیان هستند و سالانه در مجموع ۳۵ هزار تن تنباکو در کشور دود می شود
.
هر چند این تحفه استعماری در طول تاریخ در زندگی اجتماعی ایرانیان ریشه دوانیده است و لیکن امروزه توسعه این ناهنجاری با توجه به مضرات فوق العاده ای که برای سلامت آحاد جامعه ایجاد نموده است به عنوان یک معضل اجتماعی شناخته می شود و می توان گفت قلیان دروازه ورود نوجوانان به مصرف سایر مواد دخانی است و شیوع مصرف قلیان در بین حدود ۳۷ درصد از نوجوانان و جوانان کشور، خطری جدی برای سلامت این نسل است.
هر چند مصرف سیگار ساده تر و شیوع آن بیشتر از قلیان است اما میزان منوکسید کربن وارد شده به بدن انسان در اثر استعمال قلیان شش برابر سیگار و میزان عامل سرطانی قلیان۴۶ برابر بیشتر از سیگار است
.
دیگر عوامل سرطانی مانند آرسنیک در قلیان چهار برابر سیگار و سرب در قلیان ۲۰۲ برابر سیگار است و تجارت انواع تنباکوها با رنگ و بوی مختلف از اسانس های گوناگون از یک طرف و فروش و نمایش انواع قلیان های داخلی و خارجی از کیفی تا جیبی از طرف دیگر سبب گردیده است که آثار زیانبار این عامل دخانی دوصد چندان گردد. بیماریهای عفونی واگیردار در اثر استفاده مشترک از شیلنگ قلیان و افزودن الکل یا داروهای روانگردان به تنباکوی قلیان، افزایش شدید نیکوتین پلاسما و ضربان قلب و خطر ابتلا به سرطان دهان، مثانه و ابتلا به آسم، حساسیت آلرژیک و سل ریوی از دیگر ره آوردهای این تحفه استعماری است.
در شرایطی که مصرف سالانه ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور، سلامت و اقتصاد جامعه را به یغما می برد و علی رغم تمام مصائبی که این عامل دخانی ایجاد نموده است، بحث استعمال قلیان و رواج آن در بین دختران و پسران جوان نقل محافل و رسانه های گوناگون است و مدیران دو سازمان متولی وزارت بهداشت و نیروی انتظامی نسبت به عواقب شکل گیری آمارهایی درباره استعمال دخانیات بویژه قلیان در میان این قشر از جامعه هشدارمی دهند اما پاسخ مناسبی در این خصوص دریافت نمی شود.
وضعیت اسفبار استعمال قلیان در محافل خصوصی، قهوه خانه ها،رستوران ها معضلی است که رفع آن عزمی ملی و حرکتی جهادی را می طلبد و نیاز است تا جنابعالی به عنوان رئیس جمهور شخصا میدان داری این حرکت جهادی را بر عهده بگیرید و با ایجاد جنبش ملی مبارزه با قلیان زمینه را برای پیشگیری از نابودی نسل جوان این کشور فراهم نموده تا شرمنده نسل آینده نشویم.
افزایش مالیات دخانیات موجب نجات جان انسان ها و تولید درآمد برای کشورها می شود
افزایش مالیات بر مواد دخانی میلیون ها نفر را نجات خواهد داد. در پایین ترین میزان، افزایش مالیاتی که موجب افزایش ۲۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می تواند بیش از ۱۰ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از آن را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود ۲۱۲ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۱.۶ تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان به ارمغان خواهد آورد. چنانچه این افزایش مالیات موجب افزایش ۵۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می تواند بیش از ۲۷ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از آن را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود ۵۳۵ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۳ تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان خواهد داشت. برای ارائه چشم اندازی از این ارقام، اگر همه کشورها مالیات دخانیات را ۵۰ درصد افزایش دهند، تعداد مرگ و میری که جلوگیری خواهد نمود معادل کاهش تمام مرگ و میرهای سرطانی جهانی در مدت ۳ سال می باشد (حدود ۸ میلیون در سال).
جدول ۱- پیش بینی تاثیر قیمت و فواید سلامتی در اثر افزایش مالیات
درصد افزایش قیمت از طریق مالیات بیشتر (درصد)
|
پیشگیری از بروز مرگ
(میلیون نفر)
|
تعداد سال های
حفظ شده عمر
(میلیون سال)
|
تغییر در درآمد مالیاتی
(هزار میلیارد دلار امریکا)
|
۲۰
|
۱۰.۸
|
۲۱۲
|
۱.۶
|
۳۰
|
۱۶.۳
|
۳۲۱.۴
|
۲.۲
|
۴۰
|
۲۱.۸
|
۴۲۸.۶
|
۲.۶
|
۵۰
|
۲۷.۲
|
۵۳۵.۷
|
۳
|
مالیات بالاتر موجب کاهش مصرف دخانیات می شود
تاثیر وضع و اجرای مالیات بالاتر و ساختارمند مواد دخانی بر سلامت عمومی بسیار قابل توجه می باشد. افزایش درآمد عمومی نیز از فواید جانبی اجرای این سیاست خصوصا در کشورهای با درآمد پایین و متوسط است (افزایش هر ۱۰ درصد مالیات موجب کاهش مصرف پنج درصدی در این کشورها می شود). این تاثیر به مراتب بر اقشار جوان و کم درآمدتر جوامع بیشتر است. بعنوان مثال فایده کلیدی افزایش مالیات اینست که موجب کاهش تعداد افرادی می شود که دخانیات را شروع می کنند. بطور کلی بدلیل اینکه بسیاری از افراد مصرف دخانیات را در سن جوانی شروع می کنند و جوانان نسبت به افزایش مالیات بسیار واکنش پذیرتر هستند تا بزرگسالان ، افزایش مالیات موجب افزایش سن شروع و کاهش شیوع مصرف مواد دخانی می شود
طبق نتایج مطالعات انجام شده درخصوص وضعیت استعمال دخانیات در بین جوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله طی سالهای ۱۳۸۶-۱۳۸۲ ، شیوع مصرف قلیان در بین پسران از ۱۶ به ۳۲ و در دختران از ۹/۸ به ۱۹ درصد افزایش پیدا نموده است. به عبارت دیگر مصرف کلی قلیان طی سالهای مذکور از ۱/۱۲ به ۱/۲۶ درصد رسیده است که افزایش مصرف سیگار را هم از ۲ درصد به ۳ درصد به همراه داشته است. براساس تحقیق مذکور تجربه اولین مصرف سیگار در سن ۱۰ سالگی متاسفانه طی سالهای فوق الذکر از ۶/۱۷ به ۱/۳۶ درصد افزایش پیدا کرده که عمدتاً در گروه سنی پسران و از ۱/۱۵ به ۷/۴۰ درصد بوده است. در تحلیل این افزایش قابل توجه می توان به ارتباط افزایش مصرف قلیان با پایین رفتن سن شروع مصرف سیگار اشاره داشت که درصورت عدم برخورد به موقع و مناسب این روند همواره ادامه پیدا خواهد کرد و خطر پایین تر رفتن سن شروع مصرف سیگار و قلیان در نوجوانان تهدیدی جدی برای سلامت نسل آینده خواهد بود. علیرغم تمهیدات قانونی به کار گرفته شده، مطابق مطالعات انجام شده، در حال حاضر حدود نیمی از افراد غیر مصرف کننده مواد دخانی در اماکن عمومی در معرض تماس با دود دخانیات دیگران قرار دارند.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف ۵ تا ۱۰ پاکت سیگار (۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ) وارد ریه فرد می شود
.
دود دست دوم:
میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل ۵ تا ۱۰ سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع قلیان کش ها برای اطرافیان و "خصوصا کودکان" بسیار خطرناک و آسیب رسان است.
دود دست سوم :
رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوارهای محل مصرف قلیان (منزل و یا رستوران و ...) و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی که جذب بسیار بالایی دارد می شود. لازم به ذکر است بیش از ۹۰ درصد افراد سیگاری و قلیانی مواجهه قبل از ۱۸ سالگی داشته اند.
-
بررسی های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام شده، ارتباط معنی داری بین مصرف قلیان و سرطان های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماری های انسدادی مزمن ریوی، قلبی عروقی، سکته مغزی ، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان را نشان می دهد.
-
ارتباط طغیان بیماری سل در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی با مصرف قلیان گزارش است
-
۷۵% موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن در بر داشتن عوامل سرطان زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن می باشد .
-
افزایش ۴۰ تا ۸۰ درصد ابتلا به سرطان معده در افراد مصرف کننده مواد دخانی ، بسته به میزان مصرف، بدلیل رسوب مواد سرطان زا در مخاط دهان و بلع آن گزارش شده است. این نوع سرطان در افرادی که بصورت توام الکل و مواد دخانی مصرف می کنند شیوع بیشتری دارد.
-
۹۰ درصد موارد سرطان ریه را افراد مصرف کننده دخانیات تشکیل می دهد.
-
نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نمی باشد فلذا آب موجود در ابزار قلیان تاثیری بر کاهش سمیت و سرطانزایی دود حاصله از مصرف قلیان ندارد
-
نیکوتین ماده ای بسیار اعتیاد آور است که موجب وابستگی افراد مصرف کننده قلیان به سایر محصولات دخانی و مواد اعتیاد آور می شود.
-
مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک و مواد سمی در دود حاصل از احتراق ذغال شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان زای موجود در تنباکو، آسیب های مصرف قلیان را افزایش می دهد.
ترکیبات موجود در تنباکوی معسل یا میوه ای و اثرات ناگوار مصرف آن بر سلامتی:
-
دود دریافتی در هر وعده ۶۰ دقیقه ای مصرف قلیان ۲۰۰ برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است و به همین ترتیب حجم نیکوتین و مواد سمی دریافتی به مراتب بیشتر می باشد.
-
۷۰۰۰ ماده شیمیایی که سرطان زایی حداقل ۷۰ نوع آن به اثبات رسیده است در دود قلیان و مواد دخانی وجود دارد.
-
۱۰۰ نوع هیدروکربن های چند حلقه ای که بیشتر آن عامل ایجاد سرطان است در اثر سوخت ناقص ذغال و مواد ناخالص محتوی آن تولید می شود
-
میزان منو اکسید کربن ناشی از احتراق ذغال قلیان ۳۰ برابر بیشتر از اکسیژن است و این خاصیت مانع جذب آن در آب شده و به طور مستقیم به ریه فرد مصرف کننده وارد می شود.
-
تنباکویمعسل/ معطر حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیایی می باشد که به دلیل ایجاد بو و طعم میوه های و گیاهان پرفایده بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن گمراه می کند. در بررسی های انجام شده روی این نوع تنباکوها مقادیر بسیاری مواد سمی و سرطان زای قطعی به ویژه ترکیبات بنزن و هیدروکربن های معطر چند حلقه ای
(PAH)
، و فلزات سنگین شناسایی شده است. لازم به ذکر است مواجهه با بنزن طی سه تا ۱۵ سال باعث بروز سرطان به خصوص سرطان خون می شود و بیشترین راه جذب آن از طریق تنفس می باشد.
نتایج تحقیق روی ۲۰ نمونه تنباکوی معطر/معسل در بازار ایران- سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵:
انواع مواد آروماتیک چند حلقوی، به ویژه ترکیبات بنزن( اتیل بنزن، زایلن، بنزیل الکل، بنزآلدئید، اتیل فتالات، اتیل آنیلینو بنزوات، آنترانیلیک اسید، بنزو فنون) نفتالین، متیل استر، بقایای سموم آلی حشره کش و فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه شناسایی شده است.
نکاتی از یافته های مطالعات انجام شده در مورد مداخلات مبتنی بر شواهد برای کاهش استعمال قلیان و حفاظت از مردم در مقابل استنشاق دود تحمیلی قلیان":
-
در طی دهه گذشته استعمال قلیان حقیقتاً به یک پدیده و رخداد جهانی(
Global Phenomenon
) تبدیل شده است.در حال حاضر مصرف قلیان افراد زیادی را درگیر خود کرده است و یک روش قدیمی چند صد ساله از مصرف دخانیات مجددا بازگشته است .قلیان یک گونه شدید (
Virulent Strain
) در اپیدمی دخانیات می باشد و بررسی ها در این باره اندک بوده ، لزوم بررسی بیشتر از ضروریات است
-
استعمال قلیان در میان جوانان و نوجوانان به ویژه دختران رو به افزایش است. مصرف قلیان، از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک تهدید جهانی در میان جوانان معرفی شده است .
-
کنترل و ممنوعیت خرید و فروش و عرضه قلیان با تنباکوی معسل اولین اقدام پیشنهادی عملی برای کنترل مصرف می باشد.
-
به گزارش سازمان بهداشت جهانی، استعمال قلیان در کشورهای آسیایی، آفریقا و شرق میانه در میان جوانان و نوجوانان از مصرف سیگار شایع تر بوده و به ویژه در میان دختران از اهمیت بالایی برخوردار است. تحقیقات نشان داده است که مصرف قلیان در بین دانشجویان کشورهای خاورمیانه رواج دارد و دانشجویان بیش از دیگر جوانان تمایل به استفاده از آن دارند و این مساله به یک نگرانی تبدیل شده است .
-
مهمترینعلتگرایش بهقلیان، در۳۰درصد موارد داشتنتجربهجدیدبهوسیلهمصرفکنندگان،تفریح،بازی،وقتگذرانیوخوشگذرانیودرباقیموارداحساس نیازیابهنوعیاعتیادبهدودقلیانونیکوتیناست
.
حدودیکسوممصرفکنندگانقلیاندرردهسنیکمتراز۲۵سالقراردارند
.
درسنینبالاتر،دوعلتاولتا۱۰درصدباعثگرایشبهقلیانمیشودوبیشاز۹۰درصدافرادبهدلیلوابستگیواعتیادبه سمتقلیانمیروند.
-
شایعترین علل شیوع مجدد قلیان شامل :
-تنباکوی معطر(معسل): تجربه ای بالا برای تحریک هر پنج حس(بویایی، بینایی،شنوایی، چشایی و لامسه)
-نقطه تلاقی بین شیوه اجتماعی استعمال قلیان و فرهنگ قهوه خانه-تکامل و ارتقاء رسانه های فراگیر ارتباطی(
Mass Communication Media
)-باورها و نگرش های غلط-فقدان قوانین و سیاست های مخصوص قلیان- روش های تسهیل گر مصرف قلیان-پذیرش نسبی به وسیله غیر سیگاری ها(دود ی که فیلتر آبی تحریک آن را میگیرد)-واکنش کمپین های بی تجربه بر ضد سیگار و ایمن بودن قلیان نسبت به سیگار-قلیان به نظر برای ترک آسان بوده و وابستگی سبکی دارد.-تاثیر رسانه به ویژه رسانه مجازی-افزایش فرد گرایی در جامعه مدرن (جامعه نیاز به و در جستجوی شکل های جدیدی از روش های اجتماعی شدن است) ایجاد خوشی و صمیمیت و نشاط (استعمال دخانیات در جمع، به اشتراک گذاری شیلنگ، صحبت کردن،زمان طولانی دور هم بودن)-یک سمبول قدرتمند(رویا ، هنر؛ عرفان، برند)
-
صنایع دخانی نقش قابل توجهی در ترویج مصرف قلیان دارند
-
تولید تنباکوی معسل و طعم دار کلیدی ترین تاکتیک این صنایع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری بوده است
-
از قلیان بعنوان یک وسیله برای گذران اوقات فراغت استفاده می شود
-
باور غلط در مورد کم ضرر بودن یا بی ضرر بودن قلیان بخاطر گذشتن مسیر دود از آب و تصفیه آن
-
نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نمی باشد
قوانین و مقررات ملی و بین المللی
کنوانسیون جهانی کنترل دخانیات مصوب آبان ماه ۱۳۸۴ مجمع تشخیص مصلحت نظام
-
بند ۱ ماده ۴ همه باید از تهدید جدی و اثرات زیانبار و ماهیت اعتیادآور استعمال دخانیات و قرارگرفتن افراد در معرض دود حاصل از دخانیات آگاه شوند و در سطح دولتی اقدامات اداری و اجرایی و قانونی موثری به عمل آید که افراد جامعه در معرض دود دخانیات قرار نگیرند.
-
آیتم های الف و ب از بند ۲ ماده ۴ کنوانسیون _ لزوم انجام اقداماتی به منظور حفظ همه اشخاص از قرار گرفتن آنها در معرض حاصل از دود دخانیات و جلوگیری از روی آوردن افراد جدید به استعمال دخانیات و تشویق و ترغیب بقیه به ترک دخانیات و کاهش استعمال دخانیات در هر شکل.
-
آیتم ب بند ۲ ماده ۵ کنوانسیون _ تصویب مقررات قانونی و اداری و اجرایی موثر و اجرای آنها و یا هرگونه اقدامات دیگری در پیشبرد برنامه های مربوط به محو و کاهش استعمال دخانیات و اعتیاد به نیکوتین و قرارگرفتن افراد در معرض دود حاصل از دخانیات به نحو مقتضی.
-
ماده ۸ کنوانسیون در جلوگیری از در معرض دود دخانیات قرار گرفتن افراد.
-
اعضا می پذیرند که تحقیقات علمی به وضوح روشن ساخته که قرار گرفتن افراد در معرض دود موجب مرگ و بیماری و ناتوانی می شود.
-
اعضا باید در محدوده سیستم قضایی خود که قوانین ملی آن را تعیین کرده برای جلوگیری از قرارگرفتن افراد در معرض دود حاصل از دخانیات در اماکن سربسته، وسایل حمل و نقل عمومی، محل های کار و سایر اماکن عمومی دیگر، اقدامات اداری و اجرایی و قانونی موثری صورت داده و یا هرگونه اقدام دیگری که لازم است، تصویب کرده و به اجرا گذارند.
نتیجه گیری:
باعنایت به موارد پیشگفت، روند رو به تزاید مصرف قلیان و مواد دخانی خصوصاً در بین جوانان و نوجوانان میهن اسلامی در سال های اخیر نگرانی عمده ای را در بخش سلامت جامع ایجاد نموده است. چنانچه هیچ گونه اقدامی در زمینه ممنوعیت و عرضه قلیان و مواد دخانی صورت نپذیرد پیش بینی می شود طی ۱۰ سال آینده بیش از نیمی از جوانان کشور در سنین بهره وری به جرگه مصرف کنندگان مواد دخانی خصوصاً قلیان وارد خواهند شد که این موضوع تبعات اجتماعی و بهداشتی عدیده ای را برای کشور از طریق افزایش بار بیماری، کاهش بهره وری ، غیبت از کار، ایجاد سستی و رکود، آلودگی به سایر مواد دخانی و مخدر، افزایش بزهکاریهای اجتماعی و .... به ارمغان خواهد آورد.
باتوجه به هزینه های درمان بیماریهای ناشی از دخانیات که طبق برآوردهای انجام شد، بین ۲ تا ۳ برابر هزینه های مصرف مواد دخانی اعلام شده است، بخش عظیمی از بودجه کشور نیز در این زمینه صرف خواهد شد. بنابراین با در نظر گرفتن همه شرایط اجتماعی، سیاسی، امنیتی می بایست نگاه ویژه ای به سلامتی جامعه بعنوان محور توسعه پایدار داشت و نگذاشت حقوق مردم، کارکنان و پرسنل زحمتکشی که در جریان پاکسازی کامل اماکن عمومی از مواد دخانی تلاش بی وقفه ای انجام داده اند و تاکنون این وضعیت را حفظ نموده اند ضایع شود این در حالی است که مقوله جمع آوری قلیان از اماکن عمومی خواست اکثریت قریب به اتفاق عموم جامعه نیز می باشد و این موضوع هیچگونه مغایرتی با ادامه فعالیت قهوه خانه داران و سفره خانه های سنتی در صورت عدم عرضه و فروش قلیان و مواد دخانی ندارد.
تدوین: مهندس مهدی خدابخشی
کارشناس مدیریت سلامت محیط و کار استان همدان
