آینده پژوهی
عبارت است از تلاش هایی که بر پایه تجزیه و تحلیل منابع، الگوها تجسمی از آینده های بالقوه را به ما می دهد. آینده پژوهی نشان می دهد که تغییرات امروز چگونه واقعیت‌های فردا را ایجاد می‌کند. آینده پژوهی در لغت به معنای
“
Futures Study
”
است
.
هر فرد ممکن است بتواند یک آینده پژوه باشد. زیرا آینده پژوهی یک رشته ی میان رشته‌ای است
.
ضرورت آینده پژوهی
امروزه تغییرات بسیار سریع ایجاد می‌شوند. نفوذ فناوری به زندگی بشر سبب وابستگی بشر به فناوری های نوین و ترندها شده است. به همین دلیل تمرکز بر آینده پژوهی و بررسی
مگاترند
از اهمیت زیادی برخوردار است. بشر دریافته است که آینده با عدم قطعیت همراه است بر همین اساس
ضرورت آینده پژوهی
را نسبت به گذشته بیشتر درک کرده است و با رصد ترندها و
مگاترند
در صدد پیش بینی آینده می‌باشند
.
آینده پژوهی و مگاترند
امروزه کشورهای پیشرفته دنیا با استفاده از شرکت های مشاوره مگاترند و مشاوره آینده پژوهی با استفاده از فرآیندهای مگاترند و ایجاد مدل های جدید و مسیر راه های
(
Road map
)
خلاقانه در حال برنامه ریزی برای سال های ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ میلادی هستند. سال‌هایی که در آن ها بر اساس تاثیر مگاترند ها زندگی ما در کره زمین رنگ و رویی دیگر دارد، تکنولوژی هوش مصنوعی و
اینترنت اشیا
همه جا را فرا گرفته است، ربات ها و ماشین‌های صنعتی بسیاری از مشاغل را از بین برده و انسان به عنوان اشرف مخلوقات تنها با تفکر استراتژیک و خلاقانه خود قادر به ادامه حیات می باشند
.
در آن روزها جمعیت جهان به حدود ۱۰ میلیارد نفر رسیده است، شهرنشینی بسیار گسترده شده و تعداد کلان شهر ها از ۴۰۰ شهر عبور کرده، مصرف گرایی بیداد می کند و انسان آینده فقط در حال مصرف می باشد
.
با کمک و پیشرفت تکنولوژی در حوزه پزشکی شاهد طول عمر انسان تا حدود ۱۰۰ سال هستیم و بسیاری از ایده های خلاقانه پزشکی تا آن زمان به ظهور رسیده اند
.
از درمان تمامی شکستگی ها گرفته تا تولید اعضای داخلی مصنوعی انسان مانند قلب، کبد، کلیه و
… .
در حوزه آموزش وضعیت بسیار تغییر کرده است، مدارس و دانشگاه ها در شکل های جدید اداره می شوند و آموزش مجازی بسیار فراگیر شده است. کشورهای پیشرفته بلوک شرق بسیار فراوان شده اند، از چین، هند، ژاپن و روسیه گرفته تا حتی سنگاپور، تایوان و فیلیپین. قدرت اجتمای زنان بسیار گسترده شده و در بسیاری از کشورهای جهان قدرت های سیاسی و اقتصادی در دست زنان می باشند
.
تغییرات اقلیمی و آب و هوایی زیادی را شاهد هستیم و احتمالاً شاهد انقراض بسیاری از گونه های حیوانی و گیاهی امروزه هستیم. انرژی فسیلی جایگاهی ندارد و انرژی های نو امروزی دیگر چندان نو نیستند. نسل نوین کشاورزی همه جا را فرا گرفته است از کشت های گل خانه ای گرفته تا کشاورزی نانو
(nano agriculture).
ابزارهای آینده پژوهی
:
دلفی
سناریو پردازی
روند
تجزیه و تحلیل روندها
تجزیه و تحلیل پیشران ها
فناوری های کلیدی
چشم انداز سازی
نقشه راه
پس نگری
مدل سازی
شبیه سازی
ترکیبی از روش های فوق
آینده پژوهی چیست
روش آینده پژوهی دلفی بر اساس پیمایش های ساختاری ایجاد گردیده است و با توجه به اطلاعات افراد خبره، نتایج را ارائه می دهد
.
روش های آینده پژوهی
روش دیده بانی
دیده بانی در اصل به معنای بررسی دقیق تغییرات جهانی در زمینه های مختلف می باشد. دیده بان فردی است که پیوسته در حال کاوش در نشریه ها، پایگاه های اطلاعاتی اینترنتی و یافته های خود می باشد
.
تحلیل روند
تحلیل روند روشی است که در آن به مطالعه و بررسی روندی مشخص جهت دستیابی به علیت بروز آن و سرعت توسعه پیامدهای احتمالی آن پرداخته می شود. تحلیل روند بایستی بسیار دقیق باشد
.
پایش روند
روندهای اجتماعی، صنعتی و … بسیار اهمیت دارند و بایستی به دقت بررسی و مطالعه شوند. مثلاً؛ نرخ بیکاری، نرخ ازدواج، نرخ کسب و کار اینترنتی و … که می توانند آثار شگرفی بر آینده جامعه و سازمان ها داشته باشند
.
برون یابی روند
در صورت در دسترس بودن اطلاعات آماری می توان تغییرات روند را به صورت نموداری ترسیم کرد
.
مشاوره آینده پژوهی
با برون یابی نموردارها و ادامه دادن آن ها می کوشند باتوجه به تغییرات حال حاضر آینده را پیش بینی نمایند. البته بایستی دقت داشت که هر چه نمودار ثبات بیشتری داشته باشد میزان دقت این پیش بینی ها بیشتر است
.
توسعه و تحلیل سناریو
سناریو به دلیل آشکار سازی نتایج و پیامدهای محتمل هرگونه تصمیمی که برای آینده اتخاذ می کنیم حائز اهمیت می باشند
.
مشاور آینده پژوه
برای توصیف وقایعی که در آینده ممکن است اتفاق بیفتد از روش سناریوسازی استفاده می کند. در
آینده پژوهی
که عدم قطعیت یک اصل است، توسعه و تحلیل سناریو اهمیت ویژه ای دارد
.
مشاوره و همفکری
ایجاد طوفان های فکری یکی از اصول پیش بینی روندهای آینده است که این مهم با هم فکری و
مشاوره
از طریق افراد خبره حاصل می شود
.
شبیه سازی یا بازی
شبیه سازی مدلی نمایشی از بررسی
روندهای آینده پژوهی
می باشد
.
گردآوری و تنظیم:
دکتر حبیب معصومی ریاست اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان همدان
عباس اولیاسمیع / کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک
