عروس دریایی (Jelly fish) از قدیمی ترین گونه های آبزی است که از حدود 700 میلیون سال پیش در دریاهای جهان وجود داشته است. این گروه از آبزیان تحت عنوان کیسه تنان نامیده می شوند. این آبزی دارای سلول‌های گزنده‌ای به نام کنیدوسیت است که در صورت تماس با بدن انسان باعث مشکلاتی می شود که این مشکلات با توجه به گونه عروس دریایی متفاوت است.

در تاریخ 20 بهمن ماه 1396 در سواحل دل آرام استان بوشهر (مشخصات جغرافیایی 53 39 28 شمالی و 33 04 51 شرقی) تعدادی عروس دریایی مرده در اندازه های مختلف در طول ساحل دیده شد. بدن آبزی به شکلی بود که نشان می داد مرگ و میر به تازگی اتفاق افتاده است (تصویر 1).

در ساحل این منطقه هیچ گونه تغییر رنگ آب دریا و یا آلودگی شیمیایی و نفتی دیده نمی شد. همچنین گونه های دیگر آبزی نیز در ساحل مشاهده نشدند. در شمارشی که از تعداد نمونه های مرده انجام گرفت، تعداد 100 عدد عروس دریایی در 800 متر طول ساحل شمارش گردید.

تصویر 1: مرگ و میر عروس دریایی در ساحل دل آرام (استان بوشهر) در بهمن ماه 1396

(نمونه های تلف شده با پیکان در تصویر نشان داده شده اند)

همچنین جسد یک پرنده دریایی (اگرت ساحلی) نیز مشاهده گردید که وضعیت جسد نشان دهنده تازگی مرگ پرنده داشت (تصویر2).

تصویر 2: اگرت ساحلی ( Egretta gularis ) مرده در ساحل دل آرام (استان بوشهر) در بهمن ماه 1396

عوامل مختلفی می تواند باعث مرگ و میر یک آبزی به شکل انبوه گردد. چنانکه گفته شد آلودگی خاصی که قابل روئت باشد در منطقه دیده نمی شد. همچنین این احتمال به دو دلیل نمی تواند بر اثر تلفات ناشی از پاکسازی نمودن تورهای صیادی از صید ناخواسته باشد 1- در هنگام پاکیزه نمودن تور از صید ضمنی، آبزی آسیب می بیند ولی نمونه های مشاهده شده سالم بودند 2- صید ناخواسته شامل گونه های مختلفی است و بایستی آبزیان دیگری نیز از تور پاکسازی شده باشند ولی هیچ گونه آبزی دیگری در ساحل مشاهده نشد.

این امکان وجود دارد که عروس دریایی توسط ماده ای شیمیایی در منطقه ای دیگر آلوده شده باشد و مرگ و میر در ساحل دل آرام اتفاق افتاده باشد. مرگ و میر در این منطقه را می توان به دو عامل مربوط دانست 1- با توجه به اینکه قدرت شناوری و شناگری هر آبزی متفاوت می باشد، مشاهده عروس دریایی مرده در این منطقه ممکن است به دلیل اثر سم بر آبزی در مناطق همجوار و بروز مرگ و میر در دریای منطقه دل آرام و آورده شدن آنها به ساحل توسط امواج باشد. 2- علت اینکه آبزی مرده دیگری در ساحل دیده نشد را می توان به سیستم ایمنی متفاوت گونه های آبزی دانست و این احتمال را در نظر گرفت که سایر گونه ها دارای مقاومت در قبال سم بوده و یا به دلیل قدرت شناگری متفاوت، در سواحل دیگری ممکن است اجساد آنها دیده شود. مرگ اگرت ساحلی می تواند اتفاقی باشد ولی چنانچه سم در بدن عروس دریایی وجود داشته باشد و پرنده بر اثر تماس با این آبزی آلوده شده باشد، این موضوع قابل توجه بوده و بایستی مورد بررسی قرار داده شود. در آبان ماه امسال نیز گزارشی از مرگ و میر عروس دریایی در سواحل بندرعباس داده شده و بر اساس مطالعه انجام شده دلیل مرگ و میر انبوه این آبزی را نوسانات درجه حرارت دانسته اند.

این گزارش یک مشاهده میدانی است که به شکل کنونی قابل ارزیابی علمی نمی باشد، ولی اهمیت آن در ثبت وقایع و همچنین توجه سایر ساکنین سواحل به ارسال چنین گزارش هایی به شکل کتبی و یا تماس با مراکز تحقیقاتی مربوطه جهت بررسی موضوع و ایجاد راهکارهای لازم و جلوگیری از چنین ضایعاتی در آینده می باشد.