به گزارش روابط عمومی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در پی انتشار نادقیق یکی از سخنرانیهای «همایش ملی مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری» در خبرگزاری ایسنا در تاریخ ۱۵ آبانماه (سخنرانی دکتر آمنه صدیقیان) که برخی از اطلاعات آن با متن سخنرانی تطابق نداشت و باز نشر آن در فضای مجازی موجب سوء تعبیر شده بود. متن کامل این سخنرانی و
فایل صوتی
آن را به صورت کامل برای رفع پارهای از ابهامات و تنویر افکار عمومی در اختیار علاقهمندان قرار دادهایم. گفتنی است متن اکنون خبرگزاری مذکور اصلاح شده است.
صدیقیان در ابتدای این نشست توضیحاتی را درباره پژوهش خود ارائه کرد و گفت: در سال ۹۵ پژوهشکده برنامهای را تدارک دید که هر عضو هیئت علمی یک میز تحقیقاتی داشته باشد و در قالب آن میز سه ساله بتواند یک برنامه طولانی مدت و دقیق برای خود بچیند. ارائه امروز من به نتیجه این میز برمیگردد.
وی ادامه داد: میز من درباره مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی است که پنج گام اصلی انجام شده و دو گام نهاییام در حال انجام است. همه میدانید که تعریف مسئله اجتماعی، انتخاب مسئله اجتماعی برای هر محققی چالش بزرگی است که چه چیز را مسئله محسوب کنم یا نکنم. به ویژه در شرایطی که به لحاظ فرهنگی آنچیزی که برای ما مسئله محسوب میشود با آنچیزی که در فرهنگهای دیگر مسئله محسوب میشود شاید مقداری متفاوت باشد.
وی افزود: در قدم اول من فرایندی را طی کردم که مسائلام را انتخاب کنم. در گام نخست کتابی را تدوین کردم که مرور نظاممندی از مسائل اجتماعی زندگی دانشجویان بوده است. در این کتاب باید این مسائل را بررسی میکردم تا از بین آنها انتخاب کنم که چه چیزهایی را مسئله محسوب کنم و در طول این سه سال آنها را مورد بررسی قرار بدهم.
این محقق با بیان اینکه در این گام از یک رویکرد ترکیبی استفاده کرده که بخشی رویکرد برساختگرایی و بخشی رویکرد عینی است توضیح داد: در رویکرد برساختگرایی به سه برساخت رجوع کردهام. درواقع به نظرات متخصصان حوزه مسائل اجتماعی، نظرات عامه مردم و نظرات دانشجویان به تحقیقات متعددی که انجام شده و نظرات هرکدام از این سه قشر اجتماعی را مطرح کرده است رجوع کردیم، نتایج همه را استخراج کردیم و به دست آوردیم که از نظر این سه قشر چه مسائلی در جامعه دانشجویی مسئله و مهم هستند.
وی گفت: در گام دوم از رویکرد عینی استفاده کردم به این شکل که در دو گام یکی پژوهشهای موجود که درواقع بیشتر پیمایشها در نظر گرفته شده و یکی هم فراتحلیلهای انجام شده از تحقیقات، بررسی کردم که در این پژوهشها و فراتحلیلها چه مسائل اجتماعیای مسئله مهم، مسئله روز جامعه ما و مسئلهای که باید مورد بررسی قرار بگیرد در نظر گرفته شده است. از اینجا لیستی از مسائل مهم جامعه دانشجویی را بدست آوردم و بعد از آن در این مرور نظاممند بررسی کردم که کدام یکی از این مسائل به خوبی توسط تحقیقات دیگر بررسی و سنجیده شده و کدام سنجیده نشده و دچار فقر سنجش یا حتی عدم سنجش بوده است. بر این روالی که طی کردم مسائلی را انتخاب کردم که میز سه سالهام به آنها پرداخته است.
صدیقیان مسائلی که انتخاب شده را برشمرد وافزود: این مسایل عبارتند: میل به مهاجرت دانشجویان، امید به آینده و رضایت از زندگی، نابرابری اجتماعی، اخلاق شهروندی، قانونگریزی و رفتارهای پرخطر دانشجویان است. رفتارهای پرخطر طیف وسیعی دارد؛ استفاده از دخانیات، مواد مخدر، مشروبات الکلی، انحرافات جنسی، انحرافات رسانهای، انحرافات آموزشی(با توجه به اینکه قشر دانشجو هستند)، خشونت، وندالیسم و خودکشی در این دایره رفتارهای پرخطر قرار میگیرد.
وی با بیان اینکه در این تحقیق ۱۹۷ مطالعه از بین ۳۵۰ مطالعهای که در حول و حوش این مسائل انجام شده بود، انتخاب شده که از این میان ۱۲۷ تا از آنها توصیفی و ۶۹ تا تبیینی بوده است و همه متمرکز بر دانشجویان دانشگاههای دولتی وزارت علوم بودهاند گفت: یعنی ما با وزارت بهداشت کار نکردیم. نتایج این ۱۹۷ مطالعه همه بررسی شده و استخراج شده که چه متغیرهایی مهمتر هستند و چه آسیبهایی بیشترین فراوانی را دارد؟ چه عواملی بر اینها موثر بوده است. در این مرور نظاممند نظریاتی که بیشترین استفاده را داشتند را استخراج کردیم، به لحاظ مکانی شهرها و مناطقی که هر یک از این مسائل در آنها بیشتر دیده میشده را استخراج کردهایم و متغیرهای مختلف دیگر که در کتاب آمده است.
صدیقیان عنوان کرد: نتایجی که از این کتاب بدست آوردیم را در گام دوم در پیمایش آوردیم و در بین دانشجویان سطح شهر تهران به آزمون گذاشتهایم. در این پیمایش ما بدست آوردیم که در دانشجویان تهران با توجه به نمونهگیری که داشتیم یک پنجم از دخانیات استفاده میکنند، یک چهارم دانشجویان مشروبات الکلی را حداقل یک بار تجربه کردهاند. یا بیش از چهار پنجمشان نگرش منفی به خودکشی دارند، حدود یک بیستم دانشجویان ما با نیروی انتظامی برخورد داشتند که این برخورد با نیروی انتظامی عمدتاً به خاطر روزهخواری، گشت ارشاد و تخلفات رانندگی بوده است.
به گفته صدیقیان، در گام سوم میخواستیم که از شناخت این مسائل فراتر برویم و ببینیم آیا مسائل اجتماعی سایر اقشار غیر دانشجویی ما را که گرفتارش هستند با مسائلی که دانشجویان ما گرفتارش هستند نسبتی دارند؟ برای این امر تحقیقی را سفارش دادیم که در قالب همین میز انجام شد که دقیقاً با همان الگویی که در کتاب مرور نظاممند بود، تمام تحقیات اقشار غیردانشجویی را بررسی کنیم. در نتیجه از طریق این تحقیق که کار بسیار ارزشمندی شده در تمام این مسائلی که در نظر گرفتهایم میتوانیم بگوییم که مسائل جمعیت دانشجویی به چه شکل است، جمعیت غیر دانشجویی به چه شکل است؟ این یک نکته مثبت از نظر من که روی دانشجویان کار میکنم را دارد که تقریباً در تمامی موارد مسائل اجتماعی دانشجویان ما کمرنگتر از مسائل اجتماعی سایر اقشارمان است.
این محقق با بیان اینکه چیزی که برای این دانشجویان جدی است امید به آینده، رضایت از زندگی و بیشتر ترسهای مربوط به این دوره مانند مشکلات کار است که برای این قشر مسئلهتر است و بیش از سایر اقشار اجتماعی دیده میشود گفت: در گام چهارم میز، تحقیق دیگری را تعریف کردیم که در دانشگاههای جهان بررسی کنیم که چه راهکارهایی برای کمک به کاهش مسائل اجتماعی، کمک به حل بحرانها، یا حداقل مهار بحرانها استفاده میشود. در این تحقیق چهار کشور، امریکا، کانادا، انگلیس واسترالیا انتخاب شدند و مسائل عمده ما یعنی مصرف مواد، مشروب، سرقت، خشونتهای جنسی، خودکشی و مصرف دخانیات انتخاب و در این کشورها بررسی شد و نقش دانشگاهها در مهار این مسائل اجتماعی و برنامههایی که آنها دارند همه بررسی شده است. ۲۵ برنامه در این مجموعه بررسی شده که به تفصیل درباره آنها صحبت شده است.
از درون این برنامهها در مرحله بعدی به اینجا رسیدیم که دانشگاه همه فعالیت و برنامهاش را در این کشورها انجام میدهد و تمام توانش را به کار میبرد ولی مهمترین چیزی که هرکدام از این دانشگاهها تلاش میکردند که به آن برسند آگاهیبخشی برای دانشجو بوده است. ما این را گام پنجم برنامهمان تعریف کردیم.
وی ادامه داد: تحقیق دیگری انجام دادیم برای اینکه ببینیم که چه برنامههایی برای این آگاهیبخشی و مسئولیتپذیری دانشجویان در قبال این برنامهها در جهان انجام میشود. ۳۷ برنامه از هشت کشوری که بررسی شده استخراج کردیم.
به گفته این مدرس دانشگاه، گام ششم و هفتم براساس این تعریف شده است. گام ششم بررسی تاثیر داغ ننگ اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان است و گام هفتم گزارش راهبرداری است که براساس این مجموعهای که بیان کردم در حال نگارش هستیم.