به گفته یک دیرینه شناس، موجود عجیبی که پس از بارش های اخیر در تالاب هامون مشاهده شده، نه قدیمی ترین گونه جانوری جهان و نه گونه ای در حال انقراض که گونه ای شناخته شده از سخت پوستان با پراکنش گسترده است که پیش از این نیز مشاهده آن در مناطقی از کشور گزارش شده است.

به گزارش دیده بان علم ایران، عرفان خسروی، دیرینه‌شناس و جانورشناس که سال‌ها درباره فسیل‌های سخت‌پوستان پژوهش کرده در گفت و گو با جام جم اظهار داشت: این موجود گونه‌ای از سخت‌پوستان است، یعنی خویشاوندی نزدیکی با خرخاکی و خرچنگ و میگو دارد. ظاهر آن هم گرچه عجیب است اما در واقع شبیه میگویی است که سپر پشتی‌اش به سمت عقب امتداد یافته باشد. به دلیل این ظاهر، به آنها میگوی بچه‌وزغی می‌گویند. نام علمی این موجود هم Triops و نام گونه آن احتمالا Triops  cancriformis است.

وی با اشاره به پراکنش این موجود از اروپا تا هندوستان که بالطبع ایران را هم در بر می‌گیرد، مشاهده آن در دریاچه هامون را غیرمنتظره ندانست و در عین حال تصریح کرد که این موجود تا به حال در هامون دیده نشده بود.

به گفته خسروی این گونه در دریاچه‌های فصلی زندگی می‌کند و تخم آن وقتی دریاچه خشک می‌شود، می‌تواند سال‌ها خشکی و دمای بالا را تحمل کند. این جاندار اولین بار سال ۲۰۰۵ در دریاچه‌های آذربایجان غربی گزارش شد و در مناطق مختلف دیگر ایران از جمله دریاچه عباس‌آباد نائین نیز گزارش‌هایی از مشاهده آن وجود دارد.

این دیرینه شناس درباره قدمت این گونه در دریاچه هامون گفت: احتمالا تخم‌های این گونه از قبل در دریاچه هامون بوده ولی نه از ۲۰۰ میلیون سال پیش. احتمالی ضعیف اما قابل بررسی هم وجود دارد که تخم‌های این موجود را عامل انسانی منتقل کرده باشد. من تخصص کافی برای شناسایی دقیق گونه‌های این موجود از روی تصویر ندارم، اما در فیلمی که از میگوهای بچه وزغی دریاچه‌ هامون منتشر شده، کمی شباهت به گونه Triops  longicaudatus می‌بینم که گونه بومی آمریکاست و تخم‌های آن عمدتا در قالب کیت به فروش می‌رسد. البته بهتر است این موضوع با بررسی ژنتیک مشخص شود. به هرحال تخم چنین موجودی می‌تواند چند دهه شرایط خشکی و کم‌آبی دریاچه‌ای فصلی را تحمل کند و بعید نیست از قدیم در دریاچه هامون بوده باشد.

وی در پاسخ به این سوال که تعبیر «فسیل زنده» – به معنی موجودی که در مدت زمان بسیار طولانی هیچ تغییری نکرده است – تا چه حد درباره این گونه صدق می کند گفت: از نظر زیست‌شناسی تکاملی همه جانداران همواره در حال تغییر هستند، بنابراین این تعبیر دقیقی نیست، گرچه در فضاهای عمومی کماکان برخی از آن استفاده می‌کنند. حتی اگر ظاهر جانداران تغییر نکند از نظر ژنتیکی پیوسته تغییر می‌کنند. نکته جالب در مورد این گونه خاص این‌که احتمالا گونه واحدی نیست، بلکه مجموعه‌ای از گونه‌های متفاوت با ظاهر یکسان است. به این ترتیب حتی جمعیت‌های امروزی این موجود نیز متعلق به گونه‌های مختلف هستند و مسلما در طول میلیون‌ها سال نیز تغییرات ژنتیکی گسترده‌ای را تجربه کرده‌اند.

خسروی درباره ادعای در معرض انقراض بودن این گونه هم گفت: این جاندار در جزیره بریتانیا و برخی نواحی اروپا به خاطر تخریب زیستگاه در معرض خطر است و تنوع آن هم به درستی شناسایی نشده، اما در هر حال کیت تخم برخی گونه‌های این سخت‌پوست در نقاط مختلف جهان به صورت تجاری فروخته می‌شود تا علاقه‌مندان بتوانند آنها را در آکواریوم رشد دهند؛ بنابراین خطر اصلی جابه‌جایی انسانی تخم‌های این موجود در سراسر جهان است.

وی این ادعا را هم که جانور مشاهده شده قدیمی‌ترین گونه جانوری زمین است رد کرد و گفت: گونه‌های زنده و بسیار قدیمی‌تر نیز حتی با قدمت ۵۰۰-۴۰۰ میلیون سال در زمین وجود دارند، اما همان‌طور که عرض کردم، شباهت ظاهری گونه‌های امروزی به نیاکان قدیمی‌شان نباید باعث شود تصور کنیم این موجودات بدون تغییر مانده‌اند. همه موجودات زنده در معرض تغییرند ولی این تغییرات لزوما در ظاهر خارجی آنها دیده نمی‌شود. به هرحال اگر به شباهت ظاهری اکتفا کنیم، سابقه موجوداتی با ظاهر Triops  cancriformis به عصر نورین از تریاس بالایی برمی‌گردد، یعنی حدود ۲۲۷میلیون سال پیش.

خسروی با رد شباهت ظاهری این موجود با تریلوبیت‌ها گفت: آخرین تریلوبیت‌ها که تباری کاملا مجزا با سخت پوستان داشتند ۲۵۲میلیون سال پیش منقرض شدند. خرچنگ‌های نعل اسبی هم به رغم ظاهری مشابه میگوی بچه قورباغه‌ای، خویشاوندان عقرب‌ها و عنکبوت‌ها هستند. بخشی از این شباهت حاصل همگرایی تکاملی است و بخش دیگر به دلیل شباهت بنیادی ساختار بدن همه بندپایان به یکدیگر.

این دیرینه شناس در پایان باید مخاطرات یا فواید احتمالی وجود این گونه در دریاچه هامون گفت: اگر این موجودات حاصل جابه‌جایی انسانی نباشند، هیچ خطری برای محیط زیست ندارند. البته کاربرد خاصی هم ندارند، فقط در برخی نقاط از این موجود برای کاهش لارو پشه‌ها استفاده می‌کنند.

انتهای پیام