دکتر مریم فلاحی رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در مصاحبه اختصاصی با روابط عمومی سازمان ، توانمندی این موسسه در تولید پروبیوتیک اختصاصی ماهیان خاویاری را از افتخارات منحصربفرد ایران در سطح دنیا برشمرد

دکتر مریم فلاحی  رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در مصاحبه اختصاصی با روابط عمومی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی با محوریت ارائه گزارش عملکرد پایان سال در اسفند ۹۷، با اعلام این مطلب که این موسسه در تولید پروبیوتیک اختصاصی ماهیان خاویاری در سطح جهان پیشرو است، توانمندی های تحقیقاتی موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر را در توسعه پرورش ماهیان خاویاری و رفع مشکلات فعالان این صنعت موفق ارزیابی کرد.
خانم دکتر مریم فلاحی رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در پاسخ به این سوال که مهم ترین دستاوردهای این موسسه در سال جاری چه بوده است بیان داشت: در حوزه مدیریت ذخائر ماهیان دریای خزر که از وظائف حاکمیتی موسسه است امسال تعداد ۲ طرح و ۲۰ پروژه در دست اقدام است. اولین طرح "گشت و ارزیابی ذخایر ماهیان خاویاری تا عمق ۱۰ متر در سواحل ایرانی دریای خزر" است که موسسه پس از ۶ سال برای آگاهی از ذخایر ماهیان خاویاری و وضعیت زیستی ماهیان و شاخص های مورد نیاز مانند مسائل هیدرولوژی و هیدروبیولوژی آب از سواحل آستارا تا بندرترکمن  را مورد مطالعه قرار داده است. تمامی کشورهای حاشیه خزر باید گشت ارزیابی انجام دهند تا از میزان ذخایر ماهیان و برداشت اصولی از دریا آگاه شوند. ایران طی ۸ سال گذشته تعطیلی صید داشته و این گشت مشخص می کند که این روند باید ادامه یابد و یا صیادان می توانند به صورت عادی صید ماهیان خاویاری را انجام دهند.
وی با بیان مشکلاتی که در زمینه  رهاسازی بچه ماهی ها وجود دارد از اقدام این موسسه برای رفع این تهدید خبر داد و افزود: با توجه به تورهای صیادان، رهاسازی بچه ماهی ها در رودخانه سفیدرود، هرساله تلفات قابل توجهی را به این ماهی ها وارد می نماید، این موسسه برای "ایجاد راهرویی در مسیر مهاجرت و رهاکردن تاسماهیان در سواحل جنوبی دریای خزر (استان گیلان)" مطالعاتی را در ۳ منطقه انجام داد. همچنین در طرحی دیگر جهت نظارت بر رهاسازی بچه ماهیان  پروژه "بررسی کمی و کیفی بچه ماهیان خاویاری تا زمان رهاسازی در رودخانه سفید رود" توسط موسسه انجام شد. از آنجا که رهاسازی بچه ماهی ها توسط سازمان شیلات ایران هرساله انجام می شود و در سال جاری نیز حدود ۳ میلیون بچه ماهی رهاسازی شد نظارت این کار از سوی همکاران موسسه انجام می گیرد و مطالعه استاندارد ماهی ها از نظر تعداد، سایز ، تحمل فشار اسموزی در دریا و کیفیت این بچه ماهی ها  جزو وظائف موسسه است.
دکتر فلاحی در پاسخ به این سوال که موسسه در ارتباط با  تهیه شناسنامه ژنتیکی ماهیان خاویاری پرورشی چه فعالیت هایی داشته توضیح داد: تهیه شناسنامه ژنتیکی مولدین و پیش مولدین فیل ماهیان پرورشی مراکز تکثیر و پرورش استان گیلان یکی از اقدام هاط ارزشمند موسسه در راستای ثبت و پایش ذخایر ژنتیکی است. هدف از اجرای این پروژه ارزیابی ژنتیکی و معرفی دستورالعمل های مدیریت تکثیر تاسماهیان و جلوگیری از کاهش تنوع ژنتیکی و مشکلاتی است که آمیزش های خویشاوندی در ماهیان ایجاد می کند.
وی در رابطه با اقدام این موسسه در کاهش ذخایر طبیعی تاسماهیان و جلوگیری از انقراض آن بیان داشت: با توجه به  کاهش ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری، تدابیری اندیشیده شده تا از این روند جلوگیری شود.انجماد اسپرم ماهیان نر  برای تکثیر احتمالی گونه های کمیاب یکی از راهکارهای اتخاذ شده است.  روش دیگر اهداء سلولهای زایای اولیه  تاسماهیان  ایرانی (قره قروم) به تاسماهی با نام "سیبری" جهت حفظ ژنتیکی است تا امکان پیوند این سلول های بنیادی جنسی و تولید تاسماهی ایرانی را داشته باشیم. روشی که مانند رحم اجاره ای در انسان عمل می کند و به آن حمل جایگزین و یا ساروگیت می گویند. این روش به ما کمک می کند در صورت فقدان جنس ماده قره قروم از ماهی سیبری برای تولید بچه ماهی استفاده نماییم.
دکترفلاحی با توضیح این که موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در "حوزه توسعه آبزی پروری " یک طرح و ۲۷ پروژه در دست اقدام دارد، بیان داشت: با توجه به اینکه  ماهیان خاویاری در جهان رو به انقراض هستند و تراکم آنها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، فعالیت در همه کشورها به سوی توسعه پرورش این آبزی معطوف شده است. موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر باید نیازهای کشور را در ۱۱۶ مزرعه تحقیقاتی ارزیابی کرده و برای افزایش راندمان تولید تاسماهیان، دستورالعمل مناسب ارائه دهد. در این طرح ها  بر تولید بیشتر بچه ماهیان با هدف افزایش راندمان تولید و رونق اقتصادی بیشتر بهره برداران تاکید شده است.
وی در توضیح این پرسش که پروژه "مدیریت بانک ژن زنده ماهیان و ابداع روش هایی برای ازدیاد ماهی پرورشی" چه اهدافی را دنبال می کند پاسخ گفت: هم اکنون موسسه بیش از ۱۰ تن مولد زنده در اختیار دارد که بر روی آنها مطالعاتی مانند "مدیریت ژنتیک" و یا "معرفی الگوهای نوین" انجام می دهد. این کار می تواند از کاهش تنوع ژنتیکی جلوگیری و پایداری آبزی پروری را به عنوان یک سرمایه ملی حفظ نماید. با توجه به نیاز قابل توجه به بچه ماهی در قفس، ارائه الگویی مناسب برای تکثیر ماهی در سال های آینده از وظائف مهم موسسه خواهد بود.
رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر تحقیق بر روی استفاده از پروبیوتیک ها در جیره غذایی  ماهیان را از اهداف پژوهشی به منظور جلوگیری از کاهش تولید نام برد و  افزود: با توجه به کاهش تولید ماهیان خاویاری پرورشی در مزارع، چندین پروژه طراحی شد که یکی از آنها با عنوان "اثرات پروبیوتیک بر تقویت سیستم ایمنی" بوده  که بر روی فاکتورهای اختصاصی ماهی مانند فاکتور رشد، خون شناسی، بیوشیمیایی و ایمنی مطالعه می کند. جلوگیری از بیماری ها باعث تقویت سیستم ایمنی شده  و ۱۰ درصد افزایش بازماندگی ماهی را ارتقاء می بخشد. همچنین با پیش بینی سازمان شیلات ایران برای  تولید ۲۰ هزار تن گوشت در سال ۱۴۰۴  نیاز به پروبیوتیک ها افزایش خواهد یافت. برای تولید ۲۰ هزار تن گوشت حداقل ۴۰ تن پروبیوتیک مصرفی مورد نیاز است تا فاکتورهای رشد را بهبود بخشد، موسسه آمادگی دارد تولید این ماده را افزایش داده تا نیاز کشور برطرف شود . موسسه تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری  اولین موسسه ای در جهان است که توانسته پروبیوتیک اختصاصی ماهیان خاویاری را تولید نماید.
دکتر فلاحی در رابطه با طرح پرورش ماهی در "پایلوت غنی سازی سریع فیلترهای بیولوژیک سیستم مدار بسته با برگشت ۹۰ درصد آب" بیان داشت: موسسه پروژه ای را برای صرفه جوئی در مصرف آب طراحی کرده است که می تواند با کمترین هزینه و با استفاده از سیستم مذکور صرفه جوئی زیادی در مصرف آب داشته باشد. وضعیت فعلی میزان مصرف آب به ازای تولید هر تن ماهی خاویاری در سیستم های باز (غیرگردشی) ۹ تا ۱۰ لیتر در ثانیه و در سیستم های مدار بسته ۵/۰ لیتر در ثانیه است. در حال حاضر در کشور به طور طبیعی برای استقرار سیستم بیولوژیک ۲ تا ۳ ماه زمان نیاز است و ماکزیمم درصد آب برگشتی در پرورش آبزیان در کشور۲۰-۱۵ درصد است ولی در روش جدید این زمان به ۴۸ ساعت کاهش یافته و درصد آب برگشتی به ۹۰ درصد بالغ می شود که توفیق بزرگی برای ما خواهد بود.
رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر با اشاره به توانمندی محققان این موسسه در ارائه تحقیقات کاربردی بیان داشت: یکی از مشکلات بخش اجرا نگه داری مولدین طبیعی تاسماهی در محیط های مصنوعی است که محققان موسسسه از ۸ ماه پیش به روش تغذیه در شرایط پرورشی این ماهیان دست یافتند که دستاوردی بسیار ارزشمند است؛ پس از تولید بچه ماهی از دو جنس ماده و نر، ماهیان طبیعی می بایست به غذای دهی در شرایط مصنوعی عادت کنند و از آنجا که این ماهیان به محیط های دریایی تعلق دارند، تغذیه آنها در این محیط غیر ممکن بود. بر طبق آمار سازمان شیلات ایران میزان تولید خاویار در سال ۹۶ به رقم ۳۶۸/۱ تن بالغ گردیده  است و اگر آن را بر تعداد ماهی ها در نظر بگیریم، کشور می تواند با استحصال دوباره از ماهیان پیش بینی می شود برای هر سال حدود ۶ میلیارد تومان درآمد اقتصادی عاید کشور شود . با توضیح این مطلب که هر دو سال یک بار استحصال خاویار انجام شود ولی این رقم به میزان سالانه محاسبه شده است.
دکتر فلاحی تولید جیره مناسب دارای صرفه اقتصادی برای پرورش دهندگان تاسماهی را از جمله مشکلات بخش تولید برشمرد و بیان داشت: موسسه با ارزشیابی منابع پروتئینی طرحی برای جایگزینی جیره غذایی این ماهیان ارائه داد. با توجه به مصرف ۵ هزار تن غذا در کشور این طرح حدودا ۳۵ درصد صرفه جویی اقتصادی و کاهش هزینه خواهد داشت. هدف این طرح ارائه یک الگوی مناسب درخصوص جایگزینی مخلوطی از منابع پروتئین گیاهی و حیوانی ارزان قیمت جایگزین در جیره تجاری ماهی و همچنین تولید جیره غذایی اقتصادی با کاهش سهم پودر ماهی در آن و ضریب تبدیل غذای مناسب است. اثربخشی این طرح در زمینه دستیابی به قابلیت هضم چهار تیپ آرد ماهی رایج، سه نوع اجزای غذایی جانوری و ۵ نوع اجزای غذایی گیاهی در تاسماهیان در دوره رشد که دارای پتانسیل جایگزینی به جای آرد ماهی اعلام شد. همچنن دستیابی به فرمولاسیون جیره غذایی اقتصادی براساس جایگزینی مخلوطی از پروتئین های گیاهی و جانوری بر پایه گلوتن ذرت و پودر ضایعات مرغ بهداشتی از دیگر مزیت های اجرای این طرح  بود.
رئیس موسسه به طرح جامع افزایش راندمان کمی و کیفی تولید بچه ماهیان خاویاری در کشور اشاره داشت و بیان کرد: برای افزایش راندمان تولید بچه ماهی طرح جامع چندساله ای به منظور افزایش ۳۰ درصد راندمان تولید در دست مطالعه است که تعداد پروژه های زیادی در آن گنجانده شده است هدف ما توسعه پایدار پرورش ماهیان خاویاری در کشور و کمک به بازسازی ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری دریای خزر است. در این طرح امکان همکاری با سازمان شیلات ایران و بخش های خصوصی نیز وجود دارد.
دکتر فلاحی به طرح پرورش فیل ماهی در قفس با کپور ماهیان در استخرهای خاکی اشاره نمود و در این رابطه اظهار داشت: این طرح می تواند باعث افزایش تولید شود و بهره برداران بتوانند تولید بیشتری را از استخر داشته و درآمد آنان ارتقاء یابد. هدف طرح استفاده از دانش فنی در زمینه پرورش ماهیان خاویاری کشور، بهره برداری بهینه از منابع آبهای داخلی و افزایش ظرفیت تولید بدون نیاز به افزایش سطح زیرکشت است.
رئیس موسسه با اشاره به محدودیت منابع آب در ایران و افزایش آلودگی ناشی از پساب مزارع پرورش آبزیان بیان داشت : بررسی امکان تصفیه پساب پرورش ماهیان خاویاری با روش تالاب مصنوعی در سیستم برگشتی آب  توسط این موسسه انجام شد و هدف از اجرای این طرح، بررسی تاثیر تالاب مصنوعی در میزان کاهش بار مواد آلی و تغییرات فیزیکی شیمیایی پساب پرورش ماهیان خاویاری همچنین افزایش بهره وری آب از پساب تاسماهیان پرورشی است. دستاورد موسسه در این زمینه ، تامین قسمتی از آب مورد نیاز مزارع پرورش تاسماهیان با استفاده مجدد از آب برگشتی و بکارگیری تجربیات حاصل از این تحقیق در مراکز تکثیر و پرورش سایر آبزیان است.
دکتر فلاحی در پاسخ به این پرسش که با اشاره به ایجاد مقاومت دارویی و تاثیرات سوء آنتی بیوتیک ها در درمان بیماری های باکتریایی چه راهکاری را توصیه می کنید بیان داشت: جایگزینی عصاره آویشن شیرازی و نانو ذرات نقره بجای آنتی بیوتیک انتخاب در درمان آئرومونازیس در بچه ماهی تاسماهی سیبری یکی از طرح های اجرا شده در موسسه است. دستاورد طرح،  پیشگیری از مقاومت دارویی،  جلوگیری از تاثیرات سوء آنتی بیوتیک ها بر مصرف کنندگان گوشت و خاویار است. همچنین جلوگیری از خروج ارز از کشور جهت ورود مواد مورد نیاز به منظور تولید آنتی بیوتیک ها بوده است.
رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در پاسخ به این سوال که در حوزه آموزش چه دوره های تخصصی تاکنون ارائه شده است، بیان داشت: موسسه در حوزه آموزش ۹ عنوان دوره شامل ۶ دوره حضوری و ۳ دوره مجازی برگزار نموده است. کارکنان و کارشناسان در ۲۸ دوره خارج از موسسه شامل ۲۵ دوره حضوری و ۳ دوره مجازی شرکت نموده اند و مجموعا موسسه ۱۲ کارگاه آموزش تخصصی برگزار نموده است.
وی با یادآوری فعالیت های انتشاراتی در موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر بیان داشت: حاصل تلاش بی دریغ محققان موسسه در سال جاری نگارش تعداد ۵۰ مقاله علمی شامل۱۷ مقاله پژوهشی خارجی، ۲۰ مقاله معتبر داخلی، ۹  مقاله در کنفرانس های داخلی، یک مقاله در کنفرانس خارجی و ۳ مقاله ترویجی می باشد. همچنین ۱۵ فقره فروست گزارش نهایی با زحمات همکاران ثبت گردید. به این تعداد ۵ یافته ترویجی حاصل دستاوردهای پژوهشی سال ۹۷  اضافه می شود. تعداد مقالات  موسسه که در تالار ترویج دانش و فنون کشاورزی  بارگذاری شده ۲۶ فقره می باشد. همچنین در حوزه بین المللی سایت فارسی موسسه بروزرسانی و سایت انگلیسی راه اندازی شده و تصمیم بر این است سایت روسی نیز اضافه گردد.
دکتر فلاحی فعالیت در حوزه ارتباطات بین المللی و تبادلات علمی در سال جاری را اینگونه بیان نمود: موسسه  تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در گذشته با موسسه ها و مراجع، کنوانسیون ها و اتحادیه های مختلف در ارتباط بوده است که در سال جاری این ارتباطات از سرگرفته شد همچنین سایر فعالیت های بین المللی پیگیری شد ازجمله: مذاکرات دوجانبه ایران و مجارستان برای همکاری های علمی پژوهشی در زمینه ماهیان خاویاری انجام شد و تبادل پیش نویس یادداشت تفاهم همکاری های آموزشی و پژوهشی با موسسه تحقیقات شیلات و آبزی پروری مجارستان (HAKI) انجام شد. دوره آموزشی مساله محور با موضوع سیستم بایوفلاک در کره جنوبی ،امضای توافقنامه دکتر خاوازی معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی با دانشگاه واخنینگن هلند با موضوع برنامه انتقال تکنولوژی سیستم RAS تحقیقات ماهیان خاویاری ، مبادله پیش نویس یادداشت تفاهم همکاری های دوجانبه و پیگیری کمیته علمی کمیسیون منابع زنده دریای خزر (آستاراخان)،  برنامه بازدید رئیس موسسه کاسپرنیخ از موسسه در فروردین ۹۸ ، ارتباط با کنسولگری روسیه در رشت و پیگیری ارتباطات با روسیه از طریق مرکز همکاری های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری از جمله فعالیت های موسسه در زمینه همکاری با مراکز بین المللی در سال ۹۷ بوده است.
وی شرکت در همایش های داخلی را دارای اهمیت دانست و به تعدادی از آنها اشاره داشت: همایش روز دریای خزر در راستای تبیین فرصت ها و چالش ها  در ۲۱ مرداد ۹۷ با حضور مسوولان دانشگاهها و مرکز تحقیقاتی استانهای گیلان و مازندران و گلستان و بخشهای اجرا و اداره بنادر کشتیرانی و محیط زیست برگزار شد.  نشست تخصصی نیز در اسفندماه  با مشارکت سازمان شیلات ایران، و حضورپرورش دهندگان ۱۱۶ مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در ۲۰ استان کشور و مدیران کارخانجات تولید غذای ماهیان خاویاری برنامه ریزی شده است. همچنین امسال موسسه در چندین نمایشگاه شرکت داشت از جمله شرکت در نمایشگاه "دریا مسیر پیشرفت" در آبان ۹۷ و نمایشگاه هفته پژوهش و فناوری در محل نمایشگاه بین المللی تهران که آذرماه ۹۷ برگزار شد.
مدیر روابط عمومی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی از خانم دکتر فلاحی رئیس موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر و همکاران ایشان بخاطر صرف وقت و حوصله ای که برای مصاحبه ، اختصاص دادند قدردانی و برای ایشان و همکارانشان آرزوی توفیق و سرافرازی نمود.
روابط عمومی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی