به گزارش روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم (ع) جلسه دفاعیه رساله دکتری آقای حمید فاضل قانع با عنوان "بررسی انتقادی اندیشههای تمدنی مالک بِننبی و سیدقطب از منظر مکتب فکری امام خمینی (ره)" روز شنبه مورخ ۹۷/۱۲/۱۵ برگزارشد.
چکیده رساله
دور شدن جامعه مسلمان از دوران رشد و شکوفایی تمدنی، پس از رویارویی مسلمانان با مدرنیته و تمدن غربی، آنان را به اندیشهورزی ژرف و فراگیر درباره سازوکار ورود دوباره جامعه مسلمان به چرخه تمدن واداشت. نظریهپردازی تمدنی اندیشمندان مسلمان در دو سده گذشته از فراز و فرود بسیاری برخوردار بوده، و رویکردهای کاملا متفاوتی را فراروی جامعه مسلمان قرار داده است. در این پژوهش پس از سیری گذرا در سیره اندیشهورزی مسلمانان پیرامون تمدن، سه اندیشه تمدنی برتر نزد جامعه مسلمان معاصر مورد بررسی قرار گرفت. این سهگانه تمدنی شامل دیدگاههای سیدقطب، مالک بِننبی و امام خمینیره، همگی برگرفته از دوران رشد و بازآفرینی اندیشهورزی مسلمانان درباره تمدن است.
ماهیت میانرشتهای پژوهش حاضر، آن را بهسوی یک روش تحقیق ترکیبی و برخوردار از دو سویهی تحلیلی و تطبیقی سوق داده است. این پژوهش از آنرو که با دیدگاههای پیشینیِ نیازمند اصلاح و تکمیل، یا بسط مفهومی روبرو بوده است، با کمک روش تحلیل محتوای کیفی جهتدار، مراحل شکلگیری تمدن را از منظر مهمترین دیدگاههای مطرح در اندیشه معاصر مسلمین، در قالب یک الگو بررسی نموده، و سپس با هدف برجستهسازی نقاط ضعف و قوت هر کدام، آنها را بهصورت تطبیقی مقایسه کرده است.
دیدگاههای تمدنی مالک بننبی و سیدقطب، بر اساس پذیرش و پیامدهای اجتماعی مشهودی که در نیم قرن گذشته در جامعه مسلمان داشته است، نقاط ضعف و قوتی را نشان میدهد که بر عدم کفایت و جامعیت دیدگاهها و نظریههای پدید آمده از سوی آنان دلالت میکند. بهویژه آنکه همزمان با اثرگذاری این اندیشهها در گستره وسیعی از جهان اسلام، انقلاب اسلامی ایران نیز خود را بهعنوان موفقترین تلاش علمی و عملی در ساحت تمدنی، تثبیت کرد. اگرچه هیچیک از این دیدگاههای نظری نتوانسته است با کمرنگ کردن یا از میان برداشتن دیدگاههای همسان و متناظر، به گفتمان مسلط تبدیل شود، اما ژرفای نگاه تمدنی سیدقطب و مالک بننبی از این قابلیت برخوردار است که اگر فراتر از تفاوتها و تعارضها، در پرتو بینش تمدنی برآمده از مکتب فکری امام خمینی بر اهداف و آرمانهای مشترک آنان تمرکز شود با آشکارسازی پیشرانهای تمدنی، به فرآیند شکلگیری دوباره تمدن اسلامی شتاب بیشتری ببخشد، و در مجموع، یک راهبرد جامع و کارآمد را به ارمغان آورد.