از زمان پیدایش بشر و شکل‌گیری زندگی اجتماعی، انسان برای رفع نیازهای ضروری خود مانند خوراک، مسکن و سایر موارد همواره نیازمند به حمل‌ونقل زمینی بوده است. با توجه به انعطاف‌پذیری و در دسترس بودن حمل‌ونقل زمینی، معمولاً سهم عمده‌ای از بار و مسافر از طریق جاده‌ها جابجا می‌شوند. در کشور ما نیز به‌واسطه شرایط جغرافیایی و کمبود راه‌های آبی، در حدود ۹۵% حمل‌ونقل بار از طریق راه‌های زمینی انجام می‌شود. این در حالی است که آمار مربوط به حمل‌ونقل جاده‌ای نیز همگام با توسعه اقتصادی کشور در حال افزایش است. در این بین حمل مواد خطرناک دارای ویژگی ها و پیچیدگی های خاصی می باشد. در اکثر کشورهای اروپایی انتقال این مواد از طریق خطوط راه آهن یا بزرگراه ها انجام می شود. ولی در ایران به علت گسترگی و فقدان چنین شبکه هایی در کل کشور، انتقال این مواد از طریق جاده های بین شهری صورت می گیرد. توجه به ایمنی راه‌ها درصد قابل‌ملاحظه‌ای از حوادث و خسارات جانی و مالی را کاهش می‌دهد. بنابراین در این پژوهش به ارزیابی قطعات مسیرهای حمل‌ونقل مایعات قابل اشتعال؛ به‌عنوان یکی از مواد خطرناک در استان همدان پرداخته شد. در این استان ۱۴ قطعه مسیر برای ارزیابی در نظر گرفته شده است، بیش از ۹۵% راه‌های ارتباطی از نوع بزرگراه هستند. برای ارزیابی مسیرهای ارتباطی، معیارهای اجتماعی، اقتصادی، ترافیکی و خدماتی در نظر گرفته شده اند. بنابراین برای مشخص نمودن وزن معیارها، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. برای بررسی و تحلیل دقیق‌تر و سریع‌تر حمل‌ونقل مایعات قابل اشتعال، هر قطعه مسیر بر اساس وزن های مشخص شده در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ارزش گذاری شده است. درنهایت با استفاده از مدل TOPSIS قطعات مسیر رتبه‌بندی شدند و محور جوکار-شوشاب به‌عنوان ایمن‌ترین قطعه و همدان-جوکار به عنوان پر ریسک ترین قطعه تعیین شدند.
کلمات کلیدی: حمل‌ونقل، مواد خطرناک، AHP، TOPSIS، GIS

***

ارائه دهنده: خانم مهندس سحر تفنگساز، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی نقشه برداری گرایش GIS
استاد راهنما: آقای دکتر حسین تراب زاده خراسانی، استادیار رشته مهندسی نقشه برداری گرایش سنجش از دور
استاد مشاور: آقای مهندس محمد عباسی، مربی رشته مهندسی نقشه برداری گرایش GIS
استاد ممتحن: آقای دکتر مرتضی حیدری مظفر، استادیار رشته مهندسی نقشه برداری گرایش فتوگرامتری
استاد ممتحن: آقای دکتر مهدی ریاحی خرم، استادیار رشته مهندسی محیط زیست