زنبورگزیدگی جزو رایج ترین گزیدگی ها در بین حشرات است.

نیش زنبور در آخرین بند بدن زنبور قرار گرفته و به کیسه زهری
متصل است. در برخی از زنبورها از جمله زنبور عسل، نیش همراه با غده زهر، پس از عمل گزش از بدن زنبورها جدا شده و در  محل گزش باقی می ماند.

با کنده شدن نیش و باقی ماندن آن در بدن مصدوم، قسمتی از روده ی زنبور هم کنده می شود. به همین
علت زنبور بعد از گزش قادر به ادامه زندگی نیست و می میرد.

نیش حشراتی مانند زنبور عسل یا زنبور وحشی بیشتر دردناک و
هراس انگیز است تا آنکه خطرناک باشد. اما در بعضی موارد زنبور گزیدگی بسیار خطرناک و بالقوه مرگ آور است و مصدوم را
باید بالافاصله به بیمارستان منتقل کرد.
این موارد عبارت است از:
مصدوم نسبت به نیش زنبور آلرژی داشته باشد و مورد گزش مکرر زنبور قرار گیرد.

اگر تعداد زیادی )ده ها و صدها زنبور( زنبور مصدوم را گزیده باشند، حتی اگر این فرد آلرژیک نباشد، با این تعداد قابل ملاحظه
از گزش زنبور وضعیت خطرناکی خواهد داشت.

زنبور، محلی حساس مانند چشمها، دهان، گلو یا گردن را نیش زده باشد.

در اطفال و نوزادان، زنبورگزیدگی ممکن است بالقوه خطرناک باشد.
توجه داشته باشید حتی یک گزش در ناحیه دهان یا گلو خصوصاً در بچه ها می تواند ورمی ایجاد کند که باعث انسداد راه هوایی و حتی مرگ شود.

عالئم و نشانه ها
علائم زنبورگزیدگی ساده:
محل گزش بلافاصله دردناک می شود و درد تا چند دقیقه ادامه دارد. بعد از آن در محل آسیب دیده، قرمزی و تورم به وجود می آید که با احساس سوزش همراه است و بعد از چند ساعت این عالئم از بین می روند.

عالئم زنبورگزیدگی در فرد آلرژیک
مانند هر واکنش آلرژیک دیگر ممکن است علائم از یک واکنش شدید موضعی تا شوک آنافیالکتیک متفاوت باشد )آنافیالکسی
یک نوع واکنش آلرژیک جدی است که معمولا با علائمی چون ضایعات جلدی، خارش، تورم گلو و افت فشار خون همراه است.

شوک آنافیالکتیک با جوش های پوستی، تهوع، درد شدید شکمی، تنگ شدن راه تنفسی، تورم صورت و گلو، سخت نفس
کشیدن، سیانوز( رنج کبود)، کاهش فشار خون، از دست دادن هوشیاری و گاه مرگ همراه است.

این علائم اغلب تنها چند دقیقه
بعد از گزش به وجود می آیند.

فردی که قبلا به زنبورگزیدگی واکنش آلرژیک نشان داده، در صورت گزش مجدد با زنبور وضع خطرناکتری نسبت به گزش قبلی پیدا می کند.

مشکالت پزشکی ناشی از زنبور گزیدگی:
واکنشهای موضعی که ناحیه نزدیک به محل گزش را درگیر می کند مانند درد، قرمزی، تورم، خارش در محل گزش

عفونت باکتریائی پوست گر چه شایع است ولی در طول ۳۳-۱۲ ساعت اول پس از گزش و گاهی حتی پس از چند روز اتفاق می افتد.

واکنشهای حساسیتی و غیر موضعی که قسمتهای مختلف بدن را که دور از محل گزش قرار دارند، گرفتار می کند مانند کهیر (تورم خارش دار در روی سطح پوست.)
ورم در ناحیه گلو و دهان یا هر دو

تنفس مشکل و صدا دار
تهوع و استفراغ
اضطراب
درد در قفسه سینه
کاهش فشار خون( حالت ضعف و بی حالی)

در موارد شدید کاهش هوشیاری فرد، تنفس بسیار مشکل و حتی مرگ.

در درمان زنبور گزیدگی هیچ پادزهر اختصاصی برای سم زنبور وجود ندارد.

در زنبور گزیدگی چه موقع باید به دنبال مراقبتهای پزشکی بود؟

اکثر موارد زنبور زدگی در منزل درمان می شوند و فقط بعضی از آنها نیاز به مراقبتهای پزشکی دارند که این موارد شامل:
وجود یک واکنش موضعی بزرگ
ادامه یافتن علائم برای بیش از ۲-۱ روز
وجود شواهد عفونت ( افزایش درد، ورم، قرمزی و خروج چرک از محل و یا تب.

وجود شک به واکنش های خطرناک حساسیتی که در این صورت باید سریعاً با اورژانس تماس گرفت تا فرد به مرکز اورژانس برده شود.

توجه باید داشت که فرد گزیده شده نباید با وسیله نقلیه خود بطرف مرکز اورژانس برود زیرا اگر مبتلا به واکنشهای حساسیتی باشد ممکن است دچار کاهش هوشیاری شده و باعث تصادف شود.

علائمی که در صورت زنبورزدگی باید به واکنشهای حساسیتی شک کرد شامل موارد زیر است:
تنفس مشکل
اختلال در تکلم
التهاب دهان یا حلق
بثورات و لکه های جوش مانند در سراسر بدن
اگر بیش از ۱۰-۲۰ گزش خصوصا توسط زنبور های معمولی wasp و یا گزش در بچه ها، سالمندان و یا بیمارانی که دچار یک بیماری زمینه ای دیگری بوده رخ داده باشد.

اگر گزش در دهان یا حلق خصوصاً در کودکان رخ دهد و یا بیش از یک گزش در در این نواحی رخ دهد.

اگر گزش مستقیما کره چشم را درگیر کند.

اگر بیمار گزیده شده توسط همان حشره ای که قبلا گزیده شده واکنش حساسیتی داده است، مجدداً گزیده شود، حتی اگر در
گزش فعلی علائم حساسیتی نداشته باشد بهتر است این بیمار در مرکز اورژانس درمان شود.

زیرا ممکن است این افراد بطور ناگهانی بطرف واکنش های حساسیتی شدید سوق پیدا کنند.

اگر یک واکنش موضعی بزرگ، بزرگتر از cm ۲۲ایجاد شود و یا شواهد در محل گزش ایجاد شود مثل درد، ترشح چرک، تب
و ... بهتر است به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.

در درمان زنبور گزیدگی توجه به این نکته ضروری است که هیچ پادزهر اختصاصی برای سم زنبور وجود ندارد و درمان بستگی به
شدت علائم بیمار دارد.

قسمت اصلی درمان، مقابله با واکنشهای حساسیتی و آلرژیک ناشی از گزش است و اگر این درمانها
به موقع صورت گیرند در بسیاری از موارد قادر به کنترل این واکنشهای حساسیتی می باشند.

درمان زنبورزدگی در منزل

خیلی از گزش های ساده در یک بیمار غیرحساس، به چیزی بیشتر از مراقبت های اولیه در خانه نیاز ندارند.

با استفاده از لباس مناسب و استفاده از اسپری های دافع حشرات و  اجتناب از رفتن به  مناطق پر خطر می توان از گزشهای بیشتر جلوگیری کرد.

در بعضی مواقع برای درمان زنبورزدگی در صورت نیاز از یک آنتی هیستامین استفاده کنید.

در صورت گزش در منزل بلافاصله نیش حشره که خصوصاً در مورد زنبور عسل معمولا در پوست باقی می ماند بیرون آورید.

نیش به کیسه حاوی سم حشره متصل است که تا مدتی پس از گزش با انقباضات خود به تزریق سم  بداخل بدن فرد ادامه می یابد و یک روش در آوردن آن، خاراندن محل گزش بوسیله یک کارت اعتباری است که البته اصل مهم در آوردن سریع نیش از بدن می باشد و روش آن از اهمیت کمتری برخوردار است.

برای درمان زنبورزدگی محل گزش را با آب و صابون بشوئید.

قراردادن یخ روی محل گزش می توند باعث تخفیف درد شود که می توان در هر ساعت، ۲۲ دقیقه از یخ استفاده کرد. البته باید بین محل گزش و یخ یک پارچه تمیز قرار داد تا از سرمازدگی پوست اجتناب شود.

در بعضی مواقع برای درمان زنبورزدگی در صورت نیاز از یک آنتی هیستامین مثل دیفن هیدرامین برای رفع خارش استفاده کنید.

برای کاهش درد نیز از استامینوفن و یا ایبوبروفن می توان استفاده کرد.

اگر بیش از ۱۲ سال از تزریق واکسن یادآور کزاز شما گذشته است با پزشک خود در مورد تجویز واکسن مشورت کنید و در اکثر موارد زنبور گزیدگی همین توصیه ها کفایت می کند ولی اگر واکنشهای خطرناک مشاهده شد، اقدامات پزشکی پیشرفته تری مورد نیاز است.

اگر شخصی که توسط زنبور گزیده شد، قبالا نیز در اثر گزش زنبور دچار واکنشهای خطرناک حساسیتی شده است، باید سریعاً از
یک آنتی هیستامین مثل دیفن هیدارمین استفاده کرد و اگر علائم حساسیتی در او ایجاد شد با مصرف اپی نفرین که امروز بصورت کیتهای اورژانس با دستور العمل ساده در دسترسی این افراد می باشد و قبلا توسط پزشک برای آنها تجویز شده، به مقابله با این علائم رفته و باید سریعاً خود را به یک مرکز مجهز برساند.

اقدامات درمانی زنبورزدگی در بیمارستان:
اگر شما دچار گزش منفرد و بدون علائم آلرژیک باشید فقط به مراقبت از محل گزش مثل تمیز کردن محل گزش و پماد آنتی بیوتیک  نیاز دارید.
باقیمانده نیش باید بیرون آورده شود و برای درمان خارش، از آنتی
هیستامین و برای درمان درد از استامینوفن استفاده می شود و در صورت لزوم واکسن کزاز تزریق می گردد.
در زنبورزدگی اگر فرد دچار علائم خفیف آلرژیک باشد مثل ایجاد بثورات پوستی و خارش ولی بدون اختلال در تنفس و علایم
حیاتی  در این حالت از یک آنتی هیستامین و گاهی داروهای استروئیدی استفاده می شود.

همچنین در این حالت ممکن است از تزریق اپی نفرین نیز استفاده شود. پس از این درمانها و طی زمانی که فرد تحت نظر در بیمارستان بوده، مرخص شده و به خانه باز می گردد.

اگر فرد گزیده شده دچار علائم شدید واکنشهای آلرژیک شود مثل کاهش فشار خون، مشکلات شدید تنفسی و یا ورم شدید ناحیه دهان و گلو که راه تنفسی را ببندد آن وقت مبتلا به یک موقعیت تهدید کننده حیات شده که سریعاً باید وارد عمل شد.

درمان آن شامل جایگذاری لوله تنفسی در داخل نای بیمار و تزریق وریدی آنتی هیستامین، داروهای استروئیدی و اپی نفرین وههمچنین تزریق مایعات وریدی برای مقابله با کاهش فشار خون بیمار می باشد.

این بیماران باید برای مدتی در بیمارستان بستری بوده و حتی گاهی نیاز به بستری در بخش مراقبتهای ویژه پیدا می کنند.

پیشگیری از زنبور گزیدگی :
استفاده از روشهای زیر میتواند در جلوگیری از زنبور گزیدگی موثر باشد.
اگر جزء افرادی هستید که به زنبور واکنش شدید حساسیتی نشان داده اید، باید از این حشره اجتناب کرد و خصوصاً به مناطقی که دارای کندوی زنبور می باشند نزدیک نشوید.

به هیچ وجه کندوی زنبور را دستکاری نکرده و آنها را تحریک نکنید.
در هنگام کار با وسائل موتوری مثل ماشین چمن زنی نیز مراقب باشید برای اینکه ، این وسائل هم حشرات را تحریک می کنند.

اگر زنبورر را در نزدیکی خود دیدید بجای نابود کردن آن با وسائل مثل مگس کش موقتاً آن منطقه را ترک کنید.

اگر در مناطقی از طبیعت که حشرات زیاد وجود دارد، حضور پیدا کردید سعی کنید از لباسهای بارنگ روشن، عطرهای بسیار
خوشبو و قوی و یا بردن نوشیدنی های شیرین اجتناب کنید زیرا تمام این موارد باعث جذب زنبورها بطرف شما می شوند.

در هنگام حضور خود در طبیعت از پیراهن های آستین بلند و شلوار استفاده کنید.

اگر سابقه واکنشهای شدید آلرژیک به نیش زنبور را دارید، باید استفاده از اپی نفرین را آموخته تا قبل از رسیدن به مرکز
اورژانس آنرا تزریق کنید.

این اقدام می تواند نجات دهنده جان شما باشد. در ضمن باید شما این کیتها را در چند جا داشته باشید مثل داخل اتومبیل، منزل، محل کار، داخل کیف خود و ... تا در همه موقعیتها در دسترس باشد.

اگر فرد سابقه واکنش های حساس شدید به نیش زنبور دارد باید از پزشک خود در مورد مشاوره با یک متخصص آلرژی مشورت بخواهد. این متخصصان در روشی که بنام (ایمن درمانی) معروف است با تزریق مقادیر بسیار کم سم زنبور به فرد به طور متوالی باعث حساسیت زدایی فرد به آن شده و احتمال ایجاد واکنش های خطرناک در آینده را از ۶۰ درصد به ۵۰ درصد کاهش می دهند.

واحد پژوهش و آموزش بالینی و روابط عمومی مرکز آموزشی درمانی استاد مطهری جهرم