نشست علمی «مدلینگ در ایران و مقتضیات جامعه معاصر» دوشنبه ۱۵ بهمن، با حضور دکتر سیده راضیه یاسینی و شریف رضوی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

در ابتدای این نشست، دکتر سیده راضیه یاسینی؛ رئیس پژوهشکده هنر پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات با گذری به سابقه فعالیت‌های مربوط به مدلینگ در ایران گفت: ابتدا فعالیت‌ها در عرصه نمایش زنده لباس به‌صورت زیرزمینی و غیررسمی بود که در محافل خاص اجرا می‌شد. این فعالیت‌های زیرزمینی به‌تدریج ظهور آشکارتری یافت و مدل‌ها برای تولید کاتالوگ‌های لباسی که در فروشگاه‌ها عرضه می‌شدند، فعالیت کردند. تا اینکه در سال ۱۳۹۳، این حرفه رسمیت پیدا کرد. به‌طورکلی در عرصه ساماندهی مد، دو دیدگاه وجود داشت: دیدگاهی که ابعاد فرهنگی و زیبایی‌شناختی را مهم می‌دانست و دیدگاه دیگر که ابعاد اقتصادی آن را دارای اهمیت می‌دانست. دکتر یاسینی ادامه داد: به نظر می‌رسد هدفگذاری اصلی در وضع قانون و ساماندهی مد، یک رویکرد کلان داشته و آن مدیریت مد ذیل فرهنگ ایرانی اسلامی بوده است.

رئیس پژوهشکده هنر، مد را زاییده نظام سرمایه‌داری و فرهنگ غالب بر آن را، فرهنگ مصرف دانست و در ادامه به کارکردهای مهم فرهنگی مد اشاره کرد و «هویت‌بخشی»، «سلیقه‌سازی»، «همگون‌سازی یا تمایزبخشی» و «ارزش‌آفرینی و رسانگی» را ازجمله آن‌ها برشمرد.

در ادامه این برنامه، شریف رضوی؛ پژوهشگر و منتقد حوزه مد و لباس با ارائه تعریفی از «مدل» و اشکال مختلف ایفای نقش توسط مدل، بیان کرد: ایفای نقش یک مدل می‌تواند در سه قالب «تبلیغ تجاری یک محصول»، «تهیه یک اثر هنری» و یا «سوژه عکاسی یک عکاس» باشد. او هم‌چنین به سابقه صنعت مد در غرب و دوره‌های مختلف آن و نیز ویژگی‌ها و خصوصیات خاص هر دوره اشاره کرد و سپس به تعابیر مختلف از مدلینگ در ایران پرداخت و اظهار داشت: تعبیر از مدلینگ در ایران یا به‌مثابه یک «پدیده اجتماعی» بوده و یا به‌مثابه یک «مفهوم اجتماعی» که ممنوعیت فعالیت مدلینگ، ذیل تعبیر دوم می‌گنجد. وی افزود: گرچه به‌لحاظ قانونی از ادامه فعالیت‌های رسمی مدلینگ جلوگیری شد، ولی به‌دلایلی ادامه پیدا کرد.

این پژوهشگر حوزه مد و لباس ادامه داد: تا قبل از سال ۵۷ مدلینگ نداشتیم و تا قبل از سال ۱۳۸۰ هم لفظ مدلینگ گستره عمومی نداشت. تنها از این سال بود که مدلینگ موضوعیت پیدا کرد که ازجمله نمودهای مهم آن در سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۱ بود. رضوی هم‌چنین به بیان قوانین خاص مرتبط با این حرفه در کشورهای آمریکا، انگلیس، ایتالیا و فرانسه پرداخت و در رابطه با ایران تصریح کرد: در ایران قانونی که این مساله در آن مصداق جرم باشد، شناخته نشده ولی اگر در خلال این فعالیت، عملی نافی عفت عمومی و ارزش‌های اسلامی باشد، فرد باید پاسخگو باشد.

این منتقد حوزه لباس در پایان افزود: به‌دلیل تضاد میان ماهیت فرهنگی نظام جمهوری اسلامی و مبانی نظری- عملی حاکم بر عرصه مد و نیز پدیده مدلینگ، امکان ایجاد صورت‌هایی از مدلینگ که همسو با مبانی دینی و نظام ارزشی جمهوری اسلامی باشد، وجود ندارد. وی هم‌چنین به برخی «راهکارهای کوتاه‌مدت» و «راهکارهای بلندمدت» پیشنهادی در مواجهه با این پدیده اشاره کرد که «تغافل» و «فرهنگ‌سازی برای تقابل با موج فرهنگی در راه (پدیده من به‌مثابه بدن من)» ازجمله راهکارهای کوتاه‌مدت؛ و «فرهنگ‌سازی برای ایجاد تغییرات در نظام ارزشی- هنجاری‌ای که در سال‌های اخیر انواع صورت‌های پدیده مدلینگ از دل آن بیرون آمده است» و «تساهل برای حضور اجتماعی بدن در عرصه عمومی» ازجمله راهکارهای بلندمدت بود.

در ادامه دکتر سیده راضیه یاسینی با بیان مباحثی درخصوص فرهنگ مد و جایگاه مفهوم مد در ایران معاصر و نیز الزامات و اقتضائات صنعت مد و صنایع وابسته به آن، ازجمله صنعت مدلینگ، خاطرنشان کرد: ما به‌شدت نیازمند شناخت در بن‌مایه‌های نظری فرهنگ مد هستیم. عرصه فرهنگ انحصارپذیر نیست اما امکان تعامل فرهنگی در میدان آن وجود دارد. او ادامه داد: انحصارگرایی در صنعت مد به‌مثابه واگذاری عرصه به دیگری است که لازمه پرهیز از آن، ارتقای سواد مصرف فرهنگی و سواد پوشش است. یاسینی با ارائه این مطلب که پژوهش‌های عمیق در «بنیان‌های نظری مد» و «اقتضائات فرهنگ ایران امروز» ضروری است، کلام خود را به‌پایان برد.

گزارش از:  فریبا رضایی

گزارش تصویری