نقش هسته‌های نخبگانی در جلوگیری از مهاجرت به کلانشهرها
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛ طرح شهید احمدی‌روشن به عنوان یکی از برنامه‌‌های مترقی بنیاد ملی نخبگان به منظور ارتقاء توان اجتماع نخبگانی در کارِ گروهی، اشتراک‌گذاری داشته‌ها و دانسته‌ها و جهت‌دهی توان نخبگانی به سمت نیازها، مشکلات و مسائل بخش‌های مختلف کشور و همچنین زمینه‌سازی برای ورود مستعدان‌برتر به عرصه‌های کارآفرینی و اشتغال‌زایی در حال اجرا است.
شبکه‌سازی مستعدان‌برتر، آشنایی آنان با مزیت‌ها و دستاوردهای موجود در کشور و همچنین مقتضیات یک پروژه ملی و کلان، ارتباط آنان با متخصصان بخش‌های عملیاتی، از دیگر اهداف این طرح است. در این بین اشاعه این طرح به استان‌ها و اقلیم‌های دیگر و تمرکز روی داشته‌ها و مزیت‌های بومی هر منطقه و تعریف آنها در قالب طرح شهید احمدی‌روشن، می‌تواند اثرگذاری آن را بیشتر و تحقق اهداف تعیین‌شده را تسهیل کند خاصه در شرایطی که ایران کشوری با اقلیم متنوع، خرده فرهنگ‌های مختلف و مزیت‌های جغرافیایی و محیطی منحصربفرد است.
در چنین شرایطی ایجاد بستر مناسب برای حضور گسترده آحاد مستعدان‌برتر استان‌های مختلف در این طرح، علاوه بر دستیابی به اهداف عنوان شده، نقش بسزایی در ماندگاری نخبگانی در اقلیم، جلوگیری از تراکم نخبگانی در کلانشهرها و همچنین تُنُک‌شدن ظرفیت نخبگانی شهرهای کوچک‌تر خواهد شد. بر همین اساس این موضوع در قالب گفت‌وگو با جمعی از متخصصان استان‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت:
جهانبخش رئوف؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه دانشگاه باید بتواند اشتغال‌زایی، کارآفرینی، پایداری اقتصادی، ایجاد صنایع جدید و پویا و توسعه را برای جامعه و منطقه بومی به ارمغان آورد، می‌گوید: آمایش آموزش‌عالی و احصاء نیازهای موجود، دقیقاً نشان می‌دهد کشور در چه حوزه‌هایی نیازمند تربیت نیروی متخصص و متعهد است و در چه زمینه‌هایی اشباع شده است.
وی می‌افزاید: روند کنونی سبب می‌شود ذخایر کشور برای پیشرفت بیشتر کشورهای توسعه‌یافته هزینه شود! در واقع، کشور برای رسیدن یک متخصص به مرحله اثرگذاری هزینه می‌کند اما در بسیاری موارد فرد به محض رسیدن به این نقطه، به دلیل فراهم‌نبودن بستر فعالیت مهاجرت (چه به کلانشهرها و چه به خارج از مرزهای کشور) می‌کند.
رئوف با اشاره به لزوم ماموریت‌گرا کردن تحقیقات علمی و تعریف مسائل و مزیت‌های نسبی به عنوان طرح‌های استانی در قالب فعالیت گروهی، ادامه می‌دهد: دانشگاه مازندران در ۲۰ متری دریا قرار دارد اما تاکنون نتوانسته است در حوزه‌های مربوط به دریا از جمله فناوری دریایی، صنایع غذایی دریایی، تسویه و شیرین‌کردن آب، اقدام در خور توجهی داشته باشد؛ این موضوع را می‌توان به همه دانشگاه‌های کشور تعمیم داد. دانشگاه‌های کویری باید در حوزه‌های معدن و فلز، دانشگاه‌های جنوبی در نفت و گاز و پتروشیمی و دانشگاه‌های شمالی با محوریت دریا، بتوانند اثرگذار باشند.
این متخصص برجسته زیست‌فناوری تاکید می‌کند: می‌توان با لحاظ کردن سیاست‌های تشویقی و ایجاد گروه‌های نخبگانی و هسته‌های تحقیقاتی، متخصصان هر دانشگاه را به سمت تحقیق و توسعه پیرامون مزیت‌های بومی سوق داد تا مانند حوزه نانو، کشور به دستاوردهای بی‌بدیل و جایگاه متقن برسد.
ملیحه امیرذهنی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد تبریز اشتراک امکانات و تجهیزات موجود، اثرگذاری بهینه دانشگاه در پیشرفت پایدار، رفع نیازهای موجود، اشتغال دانش‌آموختگان، گسترش تفکر کارآفرینی، همگی را از نتایج تشکیل هسته‌های نخبگانی هدفمند و حمایت از آنها می‌داند و معتقد است: امروزه عملاً فضا و امکان جذب در دستگاه‌های دولتی و دانشگاه وجود ندارد؛ تشکیل گروه‌های هدفمند، حمایت از آنها، اشتراک‌گذاری داشته‌ها و تجهیز آزمایشگاه‌ها، توسعه فرهنگ دانش‌بنیان و تسهیل ورود به کسب‌وکارهای نوپا، علاوه بر تمام مزیت‌های گفته شده، زمینه‌ساز ماندگاری نخبگانی است.
وی تصریح می‌کند: این قبیل فعالیت‌ها بازی برد-بردی است که هم کشور را به نقطه مطلوب می‌رساند و هم با پیشگیری از مهاجرت نخبگان، زمینه‌ساز حضور فعال آنان در چرخه خدمت‌رسانی به جامعه بومی می‌شود که این مهم، خود منشاء خدمات بسیار ارزنده‌ای از جمله پراکندگی منطقی نخبگانی است.
این محقق شیمی اضافه می‌کند: در چنین فعالیت‌هایی هم گره از مشکلات کشور باز می‌شود و هم به لحاظ علمی، مقالات باکیفیتی به چاپ می‌رسد که می‌تواند جایگاه علمی کشور را ارتقاء دهد.
علی دلپیشه؛ رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی ایلام نیز با اشاره به اهمیت ماند نخبگانی و نقش آن در توسعه متوازن کشور، می‌گوید: یکی از اقدامات مناسب برای توسعه همه‌جانبه استان‌ها، بومی‌گزینی و حفظ اجتماع نخبگانی در استان‌ها در قالب تشکیل گروه‌های تحقیقاتی هدفمند، مسئله‌محور و ماموریت‌گرا است.
وی می‌افزاید: مهاجرت از شهرهای کوچک و مناطق دیگر به سمت کلانشهرها و کمبود نیروی‌انسانی متخصص و متعهد، یکی از عوامل توسعه‌نیافتن استان‌ها است. این موضوع در مناطق محروم از اهمیت دوچندانی برخوردار است.
دلپیشه تاکید دارد: فعالیت نخبگان در محل تولد خود، هم عواطف و انگیزه آنان را برای خدمت‌رسانی افزایش می‌دهد و هم نیازهای منطقه را رفع می‌کند اما برای رسیدن به این نقطه، نظام اداری استان و تفکر حاکم بر آن باید پذیرای اجتماع نخبگان بومی باشد و زیرساخت‌های لازم را حتی در زمینه‌های تفریحی و رفاهی، برای فعالیت‌های آنان فراهم کند تا فرد به ماندن در چرخه خدمت‌رسانی راغب شود. برای نیل به هدف می‌توان و باید از ظرفیت‌های درون‌استانی دستگاه‌هایی مانند استانداری، فرمانداری و شهرداری برای تامین سخت‌افزار و نرم‌افزارهای لازم بهره برد.
مجید اسدی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر با اشاره به لزوم توجه به مقتضیات بومی و آمایش سرزمینی، می‌گوید: تمرکززدایی امکانات، ایجاد هسته‌های تحقیقاتی مسئله‌محور و توجه به داشته‌های هر منطقه اعم از منابع طبیعی و زیرزمینی و خاصه نیروی‌انسانی متخصص در سیاست‌گذاری‌ها و تعریف پروژه‌های کلان علاوه بر توسعه منطقه‌ای، از مهاجرت اجتماع نخبگانی از شهرهای کوچک و تجمع آنان در کلانشهر پیشگیری می‌کند.
رئیس پژوهشکده پزشکی-هسته‌ای بوشهر با اشاره به تغییر تعریف شغل، بیان می‌کند: در آینده‌ای نه‌چندان‌دور با پیشرفت‌های حاصل‌شده، بسیاری از مشاغل کنونی از زندگی بشر محو می‌شوند و جامعه به نقطه‌ای می‌رسد که هیچ فردی نتواند تنها با یک تخصص و یا مهارت، شغل مناسب داشته باشد. بنابراین، کشوری در آینده موفق خواهد بود که از همین امروز روی علوم بین‌رشته‌ای با تاکید بر کارِ گروهی سرمایه‌گذاری و سیاست‌های لازم را اتخاذ کند.
اسدی یادآور می‌شود: در دنیای امروز، چالش‌هایی وجود دارد که نمی‌توان تنها با اتکا به یک شاخه خاص و یک تخصص علمی آنها را حل کرد. نزدیک‌شدن علوم مختلف حتی از شاخه‌های پزشکی و غیرپزشکی و تعریف پروژه‌های مشترک بر قطعاً مشکلات موجود را رفع می‌کند البته در برخی موضوعات حمایت‌های دولتی یک نیاز مبرم است.
داود حسن‌پناه؛ عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی اردبیل نیز نگاه همه‌جانبه به موضوعات را لازمه تعریف آنها در قالب پروژه‌های تحقیقاتی گروهی می‌داند و معتقد است: یک مشکل تنها زمانی حل می‌شود که از همه جوانب مورد بررسی کارشناسانه قرار بگیرد. امروزه حتی موضوعات نظری نیز در قالب کاری گروهی و در هسته‌ای تحقیقاتی انجام می‌شوند و در پایان هر مقاله می‌توان نام چند متخصص از رشته‌های مختلف را مشاهده کرد.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی اردبیل با اشاره به اینکه فعالیت در قالب گروه یک توانایی و مهارت ویژه است، اظهار داشت: در برخی موارد، افراد سطح دانش فردی بالایی دارند اما نمی‌توانند به عنوان عضوی از یک سیستم فعالیت کنند. برای حضور در یک گروه، فرد باید به بلوغ اخلاقی رسیده باشد.
وی با اشاره به لزوم توجه به مزیت‌های بومی در تعریف پروژه‌های تحقیقاتی، اضافه کرد: تمرکز روی حوزه‌های خاص، توان علمی کشور را محدود می‌کند. خوشبختانه هر منطقه از ایران دارای مزیت‌های بومی است که می‌تواند به مزیت رقابتی تبدیل شوند به شرط آنکه دانش‌فنی لازم به آنها تزریق شود. از سوی دیگر، عدم‌توجه به مقتضیات استانی، سبب می‌شود به تدریج محققان و متخصصان از شهرهای کوچک به سمت کلانشهرها مهاجرت کنند که این موضوع آسیب‌های بسیاری در پی دارد. تشکیل هسته‌های نخبگانی ماموریت‌گرا، هدایت و حمایت از آنها و در نهایت نظارت منطقی بر روند فعالیت‌ها، می‌تواند تا بسیاری این مشکل اساسی را رفع و زمینه پیشرفت متوازن و همه‌جانبه کشور را فراهم کند.