دکتر لویمی مطلق: نقش پژوهش و فناوری در تعاملات بین‌المللی
دکتر کریم لویمی مطلق مدیر دفتر همکاری‌های علمی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهید چمران اهواز در یادداشتی به مناسبت هفته پژوهش به بیان نکاتی درباره نقش پژوهش و فناوری در تعاملات بین‌المللی پرداخت.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز، در متن این یادداشت آمده است:
در رویکرد اعلام‌شده از سوی وزارت علوم تحقیقات و فناوری امر بین‌الملل سازی دانشگاه‌های کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بین‌المللی سازی آموزش عالی البته مفهوم جدیدی نیست. منشا مفهومی این پدیده را می‌توان در واژه دانشگاه یافت که در اصل تاکید بر "ماهیت بین‌المللی بودن علم" و هم به معنای"جامعه بین‌المللی اساتید و محققان" است.
در طول تاریخ معاصر محققان و دانشمندان به منظور تاثیرگذاری یا تاثیرپذیری از مردمان سرزمین‌های دیگر و نیز اختلاط معرفتی و فرهنگی با آنان از سرزمینی به سرزمین دیگر سفر می‌کردند و این در حقیقت هسته اصلی آموزش عالی را شکل می‌دهد.
به بیانی ملموس‌تر و علمی‌تر تبلور مفهوم بین‌المللی سازی را می‌توان در مراکز آموزش عالی متعلق به هزاران سال پیش یافت که دانشمندان و دانشجویان سرزمین‌های مختلف را به خود جذب می‌کردند. از میان این مراکز فکری می‌توان به مدارس کنفسیوس در چین (قرن شش قبل از میلاد)، آکادمی افلاطون آتن (قرن پنجم قبل از میلاد)، کتابخانه اسکندریه (قرن چهارم قبل از میلاد)، دانشگاه جندی‌شاپور در ایران (قرن سوم بعد از میلاد)، نالاندا در هند (قرن پنجم) اشاره کرد که از نقاط دنیا محققان دوره‌گرد و کنجکاوان را به خود جلب می‌کردند. در همین مراکز و در مراکز علمی متاخرتر مانند دانشگاه‌ها نفوذ و تاثیرگذاری بین مرزی و بین فرهنگی از وظایف و اهداف اصلی آموزش عالی به‌حساب می‌آمد. تمرکز اصلی این اهداف البته بر تولید و نشر علم و استفاده علمی از آن بوده است.
اما بین‌المللی سازی دانشگاه که آن را می‌توان تعهد علمی آن دانشگاه به تزریق دیدگاه‌های فکری علمی بین‌المللی در فرایندهای آموزشی، پژوهش، و دیگر وظایف خدماتی نظام آموزش عالی تعریف کرد در حقیقت روح ارزش‌های نهادی دانشگاه را تشکیل می‌دهد و کل امر آموزش عالی را متاثر می‌کند. بر این اساس بین‌المللی سازی نظام آموزش عالی یک ضرورت نهادی و نه یک امکان مطلوب به‌حساب می‌آید. بین‌المللی سازی نه‌تنها بر همه جنبه‌های حیات دانشگاهی بلکه بر معیارهای روابط و مشارکت‌های خارجی آن تاثیرگذار است.
چهار دیدگاه فعالیت، دیدگاه شایستگی، دیدگاه فرهنگی و دیدگاه فرآیندی در رابطه با مبحث بین‌المللی سازی وجود دارد. دیدگاه فرآیندی عبارت است از الحاق بعد یا دورنمای بین‌المللی به وظایف اصلی یک موسسه.
در دیدگاه فرآیندی، فعالیت‌های گوناگونی تحت عنوان عناصر کلیدی بین‌المللی سازی تشخیص داده‌شده‌اند که به دو گروه اصلی استراتژی‌های برنامه و استراتژی‌های سازمانی تقسیم‌بندی می‌شوند.
استراتژی‌های برنامه به آن دسته از فعالیت‌های علمی و خدمات دانشگاهی اطلاق می‌شود که بعد بین‌المللی را با وظایف اصلی دانشگاه مختلط می‌کنند. این فعالیت‌ها شامل:
- فعالیت‌های مربوط به پژوهش
- فعالیت‌های مربوط به آموزش
- فعالیت‌های مربوط به کمک‌های تخصصی و همکاری‌های رشد و توسعه
درواقع پژوهش هدف بنیادی دانشگاه‌ها است و مهم است که رابطه میان تعهد به پژوهش و فشار به سوی بین‌المللی شدن موردتوجه قرار بگیرد.
پژوهش های بین المللی امری ضمنی و آشکار است. ضمنی و آشکار از این جهت که بیشتر پژوهش‌ها طبعاً بین‌المللی هستند و مستلزم جوامع بین‌المللی و شبکه‌ای از پژوهشگران می‌باشند و درجایی که انتخاب‌ها و اولویت‌ها باید اتخاذ شود و جایی که بودجه R&D لازم است از منابعی غیر از منابع ملیِ در دسترس تامین شود، بین‌المللی سازی بیشتر آشکار می‌شود.
فعالیت‌هایی که تحت این عنوان در حوزه پژوهش مطرح می‌شوند عبارت‌اند از:
- تاسیس قطب‌های علمی یا تحقیقاتی با تمرکز بین‌المللی
- تلفیق چشم‌انداز بین‌المللی و موضوعات بین‌المللی با برنامه‌ها و مراکز تحقیقاتی
- افزایش همکاری‌ها با شرکای بین‌المللی
- رویکرد تطبیقی، علی‌الخصوص با در نظر گرفتن افزایش تاکید بر استفاده از پژوهش
- انتشار نتایج تحقیق و تسهیم دانش از طریق شبکه‌های بین‌المللی و سیستم‌های ارتباطاتی مثل نشریات و مجلات بین‌المللی، پایگاه داده‌ها، کنفرانس‌ها، سمینار‌ها، کارگاه‌ها و مکالمات در مورد رشته علمی و تخصص موردپژوهش
- استقرار شبکه‌ای از موسسات پژوهشی در یک یا چند رشته علمی یا تخصصی
- استقرار شبکه‌ها و اجتماعاتی از محققین به در یک یا چند رشته علمی و یا تخصصی
- سهم داشتن در برنامه‌ها و بودجه‌های R&D بین‌المللی
- پویای بین‌المللی فردی محققین
- فرصت‌های مطالعاتی بین‌المللی، که فرصت‌هایی را برای دانشگاه‌ها فراهم می‌کند.
- آموزش دانشجویان PhD و پست دکتری فعال در حوزه پژوهش
- بررسی و کنترل کیفیت تحقیقات به لحاظ بین‌المللی
- همکاری میان محققین، موسسات تحقیقاتی، و موسسات بازرگانی بین‌المللی
- کلام آخر این‌که برای دادن بعد بین‌المللی به پژوهش، تحقیقات باید به سمت موضوعاتی هدایت شوند که فی النفسه مانند موضوعات محیط زیستی در سطح جهانی و منطقه‌ای، روابط بین‌الملل، تجارت بین‌الملل و حقوق بین‌المللی هستند.