دانش جمعیت شناسی، دانشی کاربردی برای حل معضلات جوامع
رئیس دانشگاه یزد ضمن ابراز خرسندی از راه اندازی دفتر انجمن جمعیت شناسی در دانشگاه یزد گفت: این حوزه مطالعاتی در بر گیرنده مسائل متعدد و مختلف اجتماعی است که با کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی می توان اقداماتی را در جهت کاهش آنها انجام داد.
وی با اشاره به توانمندی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد اظهار داشت: این توانمندی و ظرفیت بالای علمی که در دانشکده وجود دارد می تواند در جهت کاهش مسائل اجتماعی استان یزد نیز مؤثر باشد.
وی مهاجرت نخبگان به خارج از استان و مهاجرت نیروی کار و ایجاد پدیده حاشیه نشینی در شهر یزد را دو معضل اجتماعی این استان دانست و خواستار بررسی علمی و جمعیت شناختی این پدیده ها شد.
دکتر اولیاء خاطرنشان کرد: اهمیت مسائل اجتماعی نشان دهنده جایگاه برجسته رشته مطالعاتی جمعیت شناسی است. اما باید توجه به کاربردی بودن و مسئله محور بودن تمامی حوزه های علمی به ویژه مطالعات جمعیت شناسی شود.
وی از حمایت های حوزه ریاست و مجموعه دانشگاه از رشته مطالعاتی جمعیت شناسی خبر داد و راه اندازی دفتر انجمن جمعیت شناسی ایران در دانشگاه یزد را نقطه عطفی در پژوهش های جمعیت شناسی در یزد دانست.
تغییر روند رشد جمعیت در ایران
در این نشست همچنین دکتر محمد میرزائی استاد تمام جمعیت شناسی دانشگاه تهران با اشاره به روند رشد جمعیتی ایران در اعصار مختلف به تغییر ناگهانی و شدید نرخ رشد جمعیتی در ایران اشاره کرد.
وی گفت: در مورد رشد جمعیت جهان به صورت عام و ایران به طور خاص در طول دوران های مختلف شاهد روند ثابتی هستیم. این روند به صورت کلی کند بوده هر چند گاهی با رشد منفی و کمی نیز مثبت همراه بوده است.
وی ادامه داد: با انقلاب صنعتی و توسعه تکنولوژی از سال ۱۸۴۰ شاهد تغییرات شگرفی در نرخ رشد جمعیتی در جهان هستیم.
به گفته وی در ایران، با نگاه به اواخر دهه ۲۰ شاهد تأسیس درمانگاهها و مراکز بهداشتی در سطحی گسترده هستیم که موجب کاهش مرگ و میر نوزادان و کودکان در کنار افزایش زاد و ولد شد. این افزایش جمعیت نشان می دهد که جمعیت ایران از سال ۱۳۰۰ تا کنون ۸ برابر شده است.
دکتر میرزائی افزایش ۸ برابری نرخ رشد جمعیت در ایران را دارای خاصیتی بی نظیر در جهان دانست.
استاد تمام جمعیت شناسی دانشگاه تهران در ادامه سخنان خود بر پدیده و دغدغه ای به نام سالخوردگی جمعیت اشاره کرد و افزود: نتیجه عمومی و کلی کاهش میزان باروری و تولد، سالخوردگی جمعیت است. اما سوال این است که سالخوردگی جمعیت مایه نگرانی و تهدید است یا خیر؟
وی با اشاره به تفاوت فیزیولوژیکی و جمعیت شناختی سالخوردگی گفت: تا کنون بیشتر مباحث در خصوص سالخوردگی که نوعی تهدید را به ذهن متبادر می کند برگرفته از تعاریف فیزیولوژیکی است. این در حالیست که اشاره به ویژگی فیزیولوژیکی موجب تحت الشعاع قرار دادن تعریف جمعیت شناختی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ایران را به لحاظ توجه به شاخص های رشد جمعیتی کشوری توسعه خواه دانست و تأکید کرد که توسعه با رشد منطقی و متعادل جمعیت تناسب دارد.
جمعیت شناسی به مثابه زیربنای مطالعات اجتماعی
در ادامه این نشست دکتر محمد جلال عباسی شوازی رییس انجمن جمعیت شناسی ایران، جمعیت شناسی را زیربنا و ستون مطالعات اجتماعی دانست.
وی با اشاره به اهمیت این حوزه مطالعاتی شناخت صحیح جمعیت را یکی از لوازم سیاست گذاری های اصولی دانست و گفت: عدم شناخت جمعیت نتایجی وخیمی در پی دارد که می تواند روند توسعه یک جامعه را دچار اختلال کند.
وی تأکید کرد: نتیجه طبیعی عدم شناخت جمعیت، ایجاد درک نادرست در بین تصمیم گیرندگان است که این مسئله به دنبال خود سیاست گذاری های نادرست و اتخاذ روش های اشتباه را در پی دارد.
دکتر عباسی با اشاره به وضعیت باروری به عنوان مؤلفه اصلی جمعیت شناختی، بحث جمعیت را پویا و چند بعدی دانست که از پیچیدگی های ویژه ای برخوردار است.
رییس انجمن جمعیت شناسی ایران تصریح کرد: در دهه های گذشته به ویژه پیش از انقلاب ما شاهد کاهش نرخ باروری هستیم. همزمان با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، نرخ باروری افزایشی به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد را به دنبال داشته است. نتیجه این افزایش در نرخ باروری، ایجاد جمعیت جوان در دهه ۱۳۶۰ بود.
وی مدیریت منابع را با توجه به تعداد جمعیت ضروری دانست و تأکید کرد جوامع در حال گذار اصولا با چالش های جمعیت شناختی زیادی مواجهه هستند.
علل سالخوردگی جمعیت
در ادامه دکتر مجید کوششی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، بر کاهش باروری به عنوان علت خاص پدیده سالخوردگی جمعیت تأکید کرد.
وی گفت: همه جمعیت هایی که به وضعیت سالخوردگی می رسند پیش از این وضعیت، دچار کاهش مرگ و میر شده اند. کاهش مرگ و میر نیز خود در نتیجه افزایش سطح بهداشت جوامع صورت گرفته است.
وی در خصوص نرخ باروری در ایران اظهار داشت: بین دهه های ۴۰ تا ۶۰ با شانس افزایش زنده ماندن کودکان مواجهه هستیم و در همین زمان نیز افزایش زاد و ولد را نیز تجربه کردیم.
دکتر کوششی ادامه داد: با افزایش ناگهانی جمعیت در دهه ۶۰ سیاست های جمعیتی جدیدی در دستور کار دولت قرار گرفت که در نتیجه آن شاهد کاهش نرخ رشد جمعیت به عنوان معلول کاهش باروری بوده است.
در ادامه این نشست نخستین دفتر انجمن جمعیت شناسی استانی کشور در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد گشایش یافت و دکترعباس عسکری ندوشن عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد به عنوان نخستین مسئول دفتر استانی انجمن جمعیت شناسی ایران در دانشگاه یزد معرفی شد.