سفر ایمن برای افراد آسیب پذیر
فرد یا افراد آسیب پذیر کسانی هستند که مستعد برای ابتلا به یک بیماری یا عارضه بوده و در برابر جراحت یا آسیب جسمانی یا روانی آمادگی و یا توانایی کافی برای دفاع را ندارند یا کمتر دارند. عواملی که این افراد را در گروه آسیب پذیر قرار می دهد می تواند سن، شرایط خاص، وضعیت دفاعی و ایمنی بدن، بیماری، مخاطرات و فوریت ها، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فرهنگی باشد. با توجه به این تعابیر، همه افراد می توانند آسیب پذیر باشند اما زنان باردار، کودکان زیر ۵ سال و سالمندان در جوامع به طور معمول به عنوان افراد آسیب پذیر طبقه بندی و معرفی می شوند.
افراد آسیب پذیر ممکن است برای انجام بسیاری از کارهایی که سایر افراد به طور معمول و طبیعی انجام می دهند با محدودیت مواجه شوند. سفر کردن یکی از آن مواردی است که ممکن است محدودیت و معذوریت را برای این افراد فراهم کند. خانم های باردار به دلیل اینکه منتظر زایمان و تولد نوزاد هستند یا کودکان زیر۵ سال و سالمندان به دلیل اینکه نیازمند مراقبت بیشتر و خدمات خاص هستند معمولا از سفر کردن محروم می شوند .
لازم است بدانید اگر خانم باردار، کودک زیر ۵سال و فرد سالمند قبل از مسافرت توسط پزشک معاینه شود و دستورات لازم را دریافت کند، می تواند به سفر برود، گرچه لازم است نکات بهداشتی و ملاحظات لازمه سفر را رعایت کند .

سفر ایمن برای زنان باردار
مسافرت در زمان بارداری، احتیاج به مراقبت و احتیاط بیشتری دارد . اگر بارداری سالمی دارید و در وضعیتی نیستید که مجبور به استراحت مطلق باشید، می توانید به سادگی و با رعایت چند نکته، سفر خوب و خاطره انگیزی را تجربه کنید. باید در مورد مسافرت در دوران بارداری آگاهی کافی داشته باشید تا در صورت بروز علا یم و خطرات، آن ها را تشخیص داده و به پزشک مراجعه کنید.
زنان باسابقه عوامل خطر مانند اختلالات جفت، سابقه زایمان زودرس، پرفشاری خون، لکه بینی و... باید از عوامل خطر آگاهی کافی داشته باشند و در صورت دیدن عوامل خطر حتما به اولین بیمارستان مراجعه کنند.
در اغلب موارد اگر زنان باردار مشکلی نداشته باشند می توانند تا هفته ۳۶ به مسافرت بروند. بهترین زمان برای سفر در بارداری هفته ۲۸-۱۴ است؛ زیرا بسیاری از علایم حاملگی کمترشده و مسافرت لذت بخش ترخواهد بود.

سه ماهه اول
در سه ماهه اول اگر در معرض سقط جنین، حاملگی خارج رحمی، خونریزی و لک بینی نیستید منعی برای مسافرت وجود ندارد هرچند که در این زمان به دلیل تغییرات هورمونی نیاز به استراحت افزایش یافته و احساس خستگی و تهوع و استفراغ ممکن است موجب ناراحتی شما شود

سه ماهه دوم
بهترین زمان برای مسافرت سه ماهه دوم است. زیرا علاوه بر اینکه تغییرات هورمونی تثبیت شده است تغییرات فیزیکی و مشکلات ناشی از بزرگ شدن رحم هنوز ایجاد نشده است. با این حال بهتر است قبل از مسافرت با پزشک خود مشورت کنید .

سه ماهه سوم
اگرمشکل جدی ندارید مسافرت تا هفته ۳۶ بلامانع است. عوارضی مانند فشارخون بالا، افتد و زایمان زودرس و پارگی زودرس پرده های جنینی اغلب بدون اخطار اتفاق می افتد و بسرعت رخ می دهدکه نیاز به مراقبت پزشکی دارد، پس باید آگاهی داشته باشید.

در صورت وجود علایم زیر در هر مرحله از بارداری بهتر است از مسافرت اجتناب شود

• نارسایی دهانه رحم
• سابقه زایمان زودرس
• سابقه پارگی زودرس پرده جنینی
• سابقه جداشدن زودرس جفت
• لکه بینی وخونریزی
• چندقلویی
• سابقه فشارخون بالا
• سابقه دیابت حاملگی
• زنان باردار زیر ۱۵ سال و بالای ۳۵ سال
• زنان مبتلا به بیماری

نکاتی که خانم باردار باید در سفر رعایت نماید

• در صورت شک به بارداری و در سه ماهه اول بارداری، از مصرف هرگونه دارو و استفاده از وسایل آرایشی بدون نظر پزشک یا ماما خودداری کنید .
• درصورتی که به دلیل بیماری، دارو مصرف می کنید، داروهای خود را همراه ببرید .
• چند روز قبل از سفر با پزشک خود ملاقات داشته باشید .
• بهداشت فردی را رعایت کنید .
• مایعات به خصوص آب باید به اندازه کافی مصرف شود و قبل از نوشیدن آب و خوردن مواد غذایی از سالم بودن آن مطمئن شوید .
• سعی کنید در طول روز ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات بنوشید .
• از احتباس ادرار خودداری نموده و به طور مرتب نسبت به تخلیه مثانه اقدام کنید.
• از خوردن غذاهای پرحجم اجتناب کنید و غذا در دفعات زیاد و با حجم کم مصرف نمایید.
• از قرارگرفتن در معرض تشعشعات، گزش حشرات و جانوران موذی، افراد دارای بیماری های تنفسی و عفونی، محیط های آلوده و غیر بهداشتی خودداری کنید .
• برای پرهیز از خستگی، استراحت در ساعاتی از روز توصیه می شود .
• از ایستادن و نشستن طولانی مدت خودداری کنید .
• هر دو ساعت ماشین را نگه داشته و راه بروید .
• به مدت طولانی در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید .
• مکمل های دارویی (قرص اسیدفولیک، آهن و مولتی ویتامین) را همراه ببرید و مصرف نمایید .
• نزدیک ترین واحد یا پایگاه بهداشتی - درمانی منطقه اقامت را شناسایی کنید تا بتوانید در صورت نیاز سریعتر مراجعه کنید .
• لباس متناسب فصل و وسایل موردنیاز را همراه ببرید .
• بهتر است یک کوله پشتی حاوی لوازم بهداشتی موردنیاز و مواد غذایی خشک و بطری آب همراه داشته باشید .
• از گرسنه ماندن طولانی مدت پرهیز کنید .
• از کامل بودن ایمن سازی (واکسیناسیون) و یا نیاز به انجام ایمن سازی جدید مطمئن شوید .
• یک کپی از پرونده بارداری خود به همراه داشته باشید. توصیه می شود تاریخ آخرین پریود، تاریخ دقیق زایمان، تعداد و نتایج بارداری های قبلی تان، موارد احتمالی ابتلا به بیماری در دوران بارداری، نتایج آزمایش ها و سونوگرافی ها، گروه خونی، سابقه ی جراحی وگزارش مراجعات به پزشک در دوران بارداری در آن ثبت شده باشد .
• دفترچه بیمه درمانی خود را به همراه داشته باشید .
• اگر در معرض نور آفتاب قرار می گیرید، پوست خود را در مقابل آفتاب محافظت کنید. هورمون های بارداری احتمال تغییر رنگ پوست را افزایش می دهند؛ بنابراین به یاد داشته باشید در صورتی که در مقابل اشعه خورشید حساس هستید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید .
• به علائم خطر بارداری و علائم زایمان توجه داشته باشید و در صورت وجود، سریعا به مرکز بهداشتی- درمانی مراجعه کنید .

علایم خطر بارداری :

• خونریزی یا هرگونه لکه بینی
• کاهش حرکات جنین
• آبریزش و پارگی کیسه آب
• تب ولرز
• سردرد
• تاری دید و سرگیجه
• ورم صورت و دست ها
• استفراغ های شدید و مداوم و یا خونی
• درد زیر شکم یا درد مشابه درد قاعدگی و یا درد پهلوها
• افزایش ناگهانی وزن
• ۱ کیلوگرم در هفته یا بیشتر
• سوزش ادرار
• زردی

علایم زایمانی :

• درد ناحیه زیر شکم و یا کمر که به تدریج طول مدت درد بیشتر و فاصله بین آن کوتاه تر می شود .
• بروز هر نوع ترشح خونی از واژن یا مهبل
• آبریزش از واژن

سفر ایمن برای کودکان زیر ۵ سال و شیرخواران:

کودکان زیر ۵ سال نیازهای ویژه ای دارندکه ممکن است درهنگام سفر بیشتر هم بشود.سفر می تواند خوشایند باشد وقتی که با آمادگی و برنامه ریزی همراه باشد. رعایت نکات زیر به شما کمک می کند، که از سفر با کودک/ شیرخوار دلبندتان لذت ببرید :

• قبل از مسافرت از واکسیناسیون کودک خود مطمئن شوید. برای اطمینان با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید. مقصد و طول اقامت خود را با او درمیان بگذارید تا او بتواند درمورد واکسیناسیون و داروهایی که لازم است به همراه داشته باشید شما را راهنمایی کند .
• سفر بدون اسباب بازی برای کودکان بسیار سخت و خسته کننده است. ۳ یا ۴ عدد از اسباب بازی هایی که مورد علاقه کود ک است را به همراه داشته باشید. طی راه همواره کودک تان را سرگرم کنید. برای افزایش زمان سرگرمی کودک همه وسایل بازی را همزمان به او ندهید. ازکودکان بزرگ تر بخواهید که شهرهای مسیر را شناسایی و نام آنها را بنویسند. ثبت فاصله زمانی بین شهرها نیز می تواند سرگرمی خوبی برای آن ها باشد. نوشتن وقایع مهم سفر نیز به افزایش دانش و تجربه کودکان بزرگتر کمک می کند .
• در هر حالتی که مسافرت می کنید هر یک تا ۲ ساعت یک بار پوشک نوزاد خود را تعویض کنید و برای پاک کردن سریع کودک از دستمال های مرطوب بدون مواد معطر استفاده کنید تا هنگامی که به جای مناسبی برای شستن کودک رسیدید او را با آب بهداشتی بشویید .
• لباس و پوشک کافی برای نوزاد یا کودک خود داشته باشید .
• درهنگام سفر سعی کنید غذای سالم و بهداشتی برای کودک خود آماده کنید و نکات بهداشتی را رعایت کنید؛ زیرا کودکان درمقابل میکروب ها حساس تر هستند .
• دستان کودک خود را مرتب بشویید .
• از خوردن غذاهایی که احتمال غیربهداشتی بودن آن وجود دارد، خودداری کنید.
• برای کودکان خود از کرم ضدآفتاب استفاده کنید؛ زیرا پوست آن ها بسیار حساس است .
• درمسافرت حوادث دور از ذهن نیستند.کودکان خود را از این حوادث آگاه کنید(خطراتی مانندگمشدن). همواره در کنار کودک تان باشید و از او چشم برندارید.
• جاهای مناسب و امن برای استراحت کودکان پیدا کنید و برای توالت رفتن کودکان از سرویس های بهداشتی تمیز استفاده کنید .
• استراحت هرچند ساعت درطی سفر می تواند از خستگی کودکان بکاهد .
• کودک خود را تشویق کنید تا مایعات بیشتری بنوشد تا دچار کم آبی نشود .
• قبل از دادن آب و مواد غذایی به کودک، حتما از سالم بودن آن مطمئن شوید .
• کودک را در محلی که احتمال خطر گزش حشرات و جانوران موذی وجود دارد، نخوابانید .
• به علایم خطر بیماری ها توجه داشته باشید و در صورت مشاهده، کودک را به واحد یا پایگاه بهداشتی- درمانی منتقل کنید:
  • علایم خطر عفونت تنفسی: سرفه، تنفس تند یا تو کشیده شدن قفسه سینه، بالا بودن دمای بدن، بی قراری
  • علایم خطر اسهال : خروج آبکی مدفوع، بی حالی، فرو رفتگی چشم ها، نداشتن توانایی نوشیدن، بی قراری
  • علایم خطر عفونت گوش: درد گوش، خروج ترشحات چرکی از گوش
  • علایم خطر گزش حشرات و جانوران موذی: درد و سوزش محل گزش، بی قراری، خارش موضعی یا خارش عمومی بدن
  • علایم خطر مسمومیت غذایی: اسهال، استفراغ، دردهای شکمی
• درصورت بیمار بودن کودک، داروهای موردنیاز را همراه ببرید .
• لباس متناسب فصل را همراه ببرید .
• تاکید می شود کودک شیرخوار را همچنان با شیر مادر تغذیه کنید .
• از قراردادن کودک در معرض تشعشعات، دود سیگار، افراد مبتلا به بیماری های تنفسی و عفونی، محیط های آلوده و غیربهداشتی خودداری کنید .
• مکمل های دارویی کودک را همراه ببرید .

ساک دستی کودک خود را آماده کنید که شامل:

• زیرانداز تعویض پوشک
• دستمال مرطوب پاک کننده بچه
• کرم زیرپوشک برای سوختگی پای کودک
• بطری شیر
• تنقلات مورد علاقه کودک مثل پنیر و بیسکویت
• داروهای مکمل کودک و داروهایی مانند قطره استامینوفن کودکان برای مواقع ضروری
• اسباب بازی موردعلاقه کودک
• درصورتی که کودک شیرخشک مصرف می کند فلاسک آبجوش و وسایل مورد نیاز برای شستن و ضدعفونی کردن وسایل (تغذیه با شیر مادر برای شیرخواران تاکید می شود به خصوص در شرایطی که آب سالم برای تهیه شیر مصنوعی وجود ندارد)

سفر ایمن برای افراد سالمند

• لازم است سالمندان قبل از سفر از سلامت خود اطمینان حاصل کنند و با پزشک خود مشورت کنند. سفر رفتن سالمندان به وضع سلامت ودرمان آن ها، بستگی دارد. مهم است که سالمندان برای مراقبت های بهداشتی و پزشکی یک برنامه ریزی دقیق قبل از سفر و در زمان سفر داشته باشند. رعایت نکات زیر سفر را لذت بخش می کند :
• اگر از دارویی استفاده می کنید؛ باید در مورد نحوه مصرف آن درطی مسافرت از پزشک خود سوال کنید .
• فهرستی از تمام داروهایی که باید مصرف کنید، تهیه نمایید. در این کار از پزشک یا کارمند بهداشتی کمک بگیرید. دراین لیست باید هر دو نام تجاری و نام اصلی، مقدار دارو و زمان مصرف نوشته شود .
• از پزشک یا کارمند بهداشتی و درمانی یا فردی از خانواده بخواهید گزارشی از وضعیت پزشکی و درمانی فعلی شما تهیه کند و در اختیار شما قرار دهد .
• بسته داروهای خود را درکیف دستی خود قراردهید تا از گم شدن و آسیب رسیدن به آن ها جلوگیری شود و در صورت نیاز به آن ها در دسترس شما باشند .
• برای جلوگیری از فراموش کردن مصرف داروها، از همراه خود بخواهید تا استفاده ازداروها رابه شما یادآوری کند .
• دست های خود را به طور مرتب بشویید .
• لازم است افراد سالمند دفترچه بیمه خود را در سفر به همراه داشته باشند .
• بسیاری از افراد مسن مشکلات پا و اندام تحتانی مانند تغییر ناخن، زخم وگردش خون ضعیف درپاها دارندکه باید کفش مناسب بپوشند .
• آفتاب سوختگی در زمان سالمندی می تواند بدتر از افراد دیگر باشد؛ بنابراین ازکرم ضدآفتاب مناسب استفاده کنید .
• لباس متناسب فصل را همراه ببرید .
• از قرار گرفتن در معرض تشعشعات، دود سیگار، افراد دارای بیماری های تنفسی و عفونی، محیط های آلوده و غیر بهداشتی خودداری کنید .
• در صورت امکان واکسن های مورد نیاز دریافت کنید .
• استفاده از کلاه های نقاب دار با لبه پهن و پوشیدن لباس های نازک، نرم و روشن در فصول گرم سال توصیه می شود .
• در فصول گرم، بهتر است زیارت در مواقعی که هوا خنک تر است، انجام شود.

سفر ایمن برای زنان

• از شستشوی بدن با آب ناسالم پرهیز کنید .
• لوازم بهداشتی موردنیاز را همراه داشته باشید .
• در صورت وجود علائم خطر عفونت و خونریزی به نزدیک ترین مرکز بهداشتی- درمانی مراجعه کنید .
• درصورتی که به دلیل بیماری، دارو مصرف می کنید، داروهای خود را همراه ببرید .
• اگر قرص پیشگیری از بارداری مصرف می کنید، در صورت مراجعه به پزشک، به او اطلاع دهید .
• از حمل بار سنگین خودداری نمایید
• برای پیشگیری از کمردرد سعی کنید به طریق صحیح بر روی صندلی خودرو تکیه دهید .

چند توصیه کلی

• لازم است افراد آسیب پذیر قبل از سفر از شرایط و امکانات محل اقامت و اسکان خود در مقصد کسب اطلاع کنند و با برنامه ریزی به سفر بروند .
• لازم است افراد آسیب پذیر قبل از سفر با پزشک یا کارمند بهداشتی ملاقات کنند و از سلامت خود برای انجام سفر مطمئن شوند .
• لازم است افراد آسیب پذیر طی سفر به هشدار ها در مورد انتقال بیماری های عفونی و نحوه پیشگیری از آن توجه نمایند .
• لازم است افراد آسیب پذیر در زمان رسیدن به مقصد، نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی به محل اقامت خود را شناسایی کنند .
• همراه داشتن یک کوله شامل مواد شوینده دست(صابون خمیری)، مسواک و خمیردندان، حوله، دمپایی، نوار بهداشتی، ملحفه، دستمال کاغذی، چراغ قوه، بسته کمک های اولیه، ماسک کاغذی، کرم ضد آفتاب و مرطوب کننده پوست، شکلات، داروهای مصرفی، آب بطری، کنسرو، کیک / بیسکویت، آبمیوه، خرما، نان خشک، لیوان، لباس زیر اضافی و وسایل نوزاد/ کودک توصیه می شود .
• لازم است افراد آسیب پذیر حتما با یک «همراه» مطمئن، مراقب و آشنا با شرایط آنها سفر کنند.

منبع: معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران