انتشار دستنامه ساماندهی ذخایر توارثی مرکبات در پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری

به همت اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات علوم باغبانی، پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری دستنامه ساماندهی ذخایر توارثی مرکبات منشر شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری، دستنامه ساماندهی ذخایر توارثی مرکبات در پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری منتشر شد. این دستنامه نوشته دکتر بابک عدولی، دکتر بهروز گلعین و دکتر مرتضی گل‌محمدی از اعضای هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری می‌باشد.

در چکیده این دستنامه آمده است، ذخایر ژنتیکی گیاهی هر کشور را میتوان یکی از ارکان اصلی در پایه ریزی امنیت غذایی و توسعه کشاورزی دانست. امروزه دو موضوع مدیریت پایدار و جهانی این منابع و همچنین مقابله با خسارت های حاصل از افزایش جمعیت و پیشرفت های تکنولوژی بر این ذخایر، به دغدغه ای مهم به ویژه در کشورهای در حال توسعه که سهم بیشتری از تنوع ژنتیکی محصولات کشاورزی را دارا هستند تبدیل شده است. بررسی ها نشان میدهد که در سه دهه آخر قرن بیستم، همگام با پیشرفت های سریع و قابل توجه در کشاورزی، موضوع جمع آوری، حفاظت و به کارگیری پایدار ذخایر ژنتیکی گیاهی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. از نتایج بارز این تغییر نگرش می توان به تصویب سه معاهده بین المللی در آغاز قرن بیست و یکم شامل تفاهمنامه تنوع ژنتیکی، توافقنامه جنبه های تجاری مربوط به حقوق مالکیت معنوی و معاهده بین المللی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی اشاره کرد که در مجموع، موضوع حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی را در سطح کلان به عنوان یکی از اولویت های اساسی کشور مطرح کرده است. در حال حاضر، اجرای مفاد این تفاهم نامه های بین المللی در کنار پیشرفت های سریع ایجاد شده در زمینه های زیست شناسی مولکولی، زیست فن آوری و آمار زیستی سبب شده است تا رویکردهای نوینی در جهان برای مدیریت بهینه منابع ژنتیکی گیاهی در سطوح مختلف قانونگذاری و فنی ایجاد شود . امروزه کشور ایران از نظر تنوع ژنتیکی مرکبات که از محصولات مهم و راهبردی جهان محسوب میشود به دلیل گوناگونی قابل ملاحظه شرایط جغرافیایی مناطق پرورش و همچنین سابقه بسیار طولانی تکثیر زایشی و دگرگشنی این درختان نسبت به اغلب کشورهای مرکبات خیز جهان بیشتر است. از آنجایی که برخورداری از این منبع بزرگ ژنتیکی میتواند مکمل خوبی برای انجام موفقیت آمیز فعالیت های به نژادی بوده و نقش مهمی در توسعه پایه های ژنتیکی و دستیابی به ژنهای کنترل کننده صفات کلیدی داشته باشد، موضوع جمع آوری، حفاظت و ارزیابی جمعیت های محلی و وحشی مرکبات کشور میتواند دستمایه خوبی برای اصلاحگران باشد. بدیهی است بدون انجام فعالیت های به نژادی، کلکسیون های موجود مرکبات در کشور چیزی بیشتر از موزه هایی از گیاهان زنده با خصوصیات ظاهری متفاوت و متنوع نخواهند بود. بر این اساس لازم است تا با بهره گیری از تنوع ژنتیکی موجود مرکبات کشور در برنامه های اصلاحی و همکاری با سازمان های مربوطه در سطوح بین المللی (فائو و هیئت بین المللی ذخایر ژنتیکی گیاهی) و ملی (بانک ژن گیاهی ملی ایران) ضمن ساماندهی به این ذخیره ارزشمند ژنتیکی، شانس موفقیت برنامه های به نژادی را برای معرفی ارقام و پایه های برتر افزایش داد. امید است مطالب گردآوری شده در این دستنامه بتواند راهنمای خوبی برای علاقمندان به تنوع ژنتیکی و به نژادگران مرکبات برای مدیریت و بهرهبرداری بهینه از ژرمپلاسم این محصول در جهت ارتقاء صنعت مرکبات کشور در سطوح خرد و کلان باشد . در این دستنامه سعی شده است تا ضمن ارائه تعاریفی کاربردی از مفاهیم اولیه مورد استفاده در موضوعات مربوط به مدیریت ذخایر ژنتیکی گیاهی، موضوعاتی قابل استفاده در حوزه مدیریت ژرم پلاسم مرکبات به دستاندرکاران انتقال داده شود. این مطالب که به طورکلی شامل نحوه جمع آوری مواد گیاهی، روش های استاندارد نگهداری و حفاظت از ژرمپلاسم، چگونگی توصیف نمونه های گیاهی مرکبات بر اساس خصوصیات گیاهشناختی و باغبانی و همچنین الگوهای موجود در ارزیابی ژنوتیپ های حفاظت شده و به کار بردن اطلاعات حاصل از ارزیابی ها در آزمون های تکراردار آماری میباشد میتواند گامی مهم در راستای ارتقاء سطح مدیریت منابع ژنتیکی مرکبات کشور محسوب شود. بدیهی است که حرکت در این چارچوب میتواند تضمین کننده بهره برداری عملی از ذخایر ارزشمند ژنتیکی مرکبات کشور بوده و منابع ژنتیکی ناشناخته مرکبات کشور را به مادهای اولیه برای انجام عملیات اصلاحی یا منبعی برای بهره برداری مستقیم از صفات موجود در این منابع تبدیل نماید. امید است مدیران و افراد خبره در حوزه مدیریت ژرمپلاسم گیاهی و بویژه افراد متخصص در زمینه ذخایر توارثی مرکبات با مطالعه این دستنامه و به کار بستن اصول فنی ارائه شده بتوانند ما را در نیل به این هدف بزرگ یاری نمایند.

دانلود