اقدامات پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه ‌گرمسیری در مدیریت بیماری جاروک لیموترش

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه ‌گرمسیری:براساس بررسی های تحقیقاتی، در حال حاضر در بین ارقام ترش در جنوب ایران، پرشین لایم تحمل بالایی نسبت به عامل بیماری جاروک دارد. به طوری که تاکنون علایم بیماری در روی این رقم در جنوب ایران مشاهده نشده است. ژنوتیپ های امیدبخش از لیموترش به زودی توسط پژوهشکده مرکبات و میوه ‌های نیمه‌ گرمسیری معرفی خواهد شد.

دکتر مرتضی گل محمدی رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه ‌های نیمه‌ گرمسیری در گفتگویی با روابط عمومی گفت: جاروک یکی از مهمترین بیماری های لیموترش است که تاکنون موجب نابودی تعداد زیادی از درخت های لیموترش در استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کرمان و فارس شده است. عامل این بیماری نوعی فیتوپلاسما می باشد که توسط زنجرک و پیوندک آلوده به درختان سالم منتقل می شود. بیماری جاروک علاوه بر لیموترش در گریپ فروت و بکرایی نیز گزارش شده است. بیماری جاروک لیموترش به عنوان مهم ترین و اقتصادی ترین بیماری لیموترش، تهدیدی جدی برای صنعت لیموترش و سایر مرکبات حساس به شمار می آید.

ایشان در ادامه گفتند: بیماری جاروک لیموترش نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۷۰ از کشور عمان و سپس در سال ۱۹۸۹ از امارات گزارش شد. در ایران علائم این بیماری اولین بار در سال ۱۳۷۶ از استان سیستان و بلوچستان، در سال ۱۳۷۷ از استان هرمزگان (روستای کریان در میناب)، در سال ۱۳۸۱ در استان کرمان (جیرفت و کهنوج) و در سال ۱۳۸۶ در استان فارس (روستای بلوچی در لارستان همسایه هرمزگان) مشاهده شد. تا به حال این بیماری از اکثر مناطق لیموکاری این استان ها گزارش شده است.

وی در گزارشی از وضعیت بیماری جاروک لیموترش و ناقل آن در جنوب ایران گفت: در حال حاضر بیماری جاروک لیموترش و ناقل آن تنها در استان های جنوبی تولید کننده لیموترش شامل استان هرمزگان، کرمان و فارس وجود دارد که در استان فارس علی رغم گزارش بیماری، کنترل بیماری و ناقل آن با قوت تمام در حال انجام بوده و از پیشرفت بیماری جلوگیری شده است و تنها در بعضی از مناطق بیماری گزارش شده است. این بیماری و ناقل آن تاکنون از مرکبات شمال ایران گزارش نشده است.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری گفتند: با توجه به حساسیت پایه های لیموترش و بکرایی در استان های مرکبات خیز جنوب ایران، پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری پایه های متحمل به بیماری شامل نارنج و ولکامرلمون را برای این مناطق توصیه کرده است و از سال گذشته بذر این پایه نیز در اختیار باغداران و تولید کنندگان نهال قرار گرفته است.

دکتر گل محمدی درباره ناقل بیماری جاروک گفتند: با توجه به دستورالعمل های ابلاغی و استفاده از سموم معرفی شده توسط موسسات تحقیقاتی و وضعیت اقلیمی در منطقه، جمعیت ناقل (زنجرک) نسبت به سال های قبل کاهش چشمگیری داشته است که این خود در کاهش شدت بیماری نیز موثر بوده است.

ایشان گفتند بر اساس بررسی های تحقیقاتی، در حال حاضر در بین ارقام ترش در جنوب ایران، پرشین لایم یا (بیرس لایم) تحمل بالایی نسبت به عامل بیماری دارد. به طوری که تاکنون علایم بیماری در روی این رقم در جنوب ایران مشاهده نشده است.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری در ادامه گفتند: در طی ۴ سال اخیر بیش از یکصدهزار پیوندک سالم و اصیل توسط بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان تولید و در اختیار تولید کنندگان نهال قرار گرفته است. لازم بذکر است تمام مناطق جنوب ایران بدلیل شرایط تحمل به گرما و همچنین برخی از بیماری های مهم قارچی مناسب کاشت این رقم نمی باشد. بنابراین بخشی از مناطق آلوده به بیمار را می توان با ارقام لیمو ترش پرشین لایم و یا لیسبون روی پایه های متحمل به سایر بیماری های مهم ویروسی و تنش های خشکی و خاکی معرفی نمود.

ایشان در ادامه اظهار داشتند: در طرحی که توسط پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری با عنوان دستیابی به تولید ارقام لیموترش متحمل به بیماری جاروک در دست اجرا می باشد، تیپ های مختلفی از پرشین لایم از مناطق شمال و جنوب ایران جمع آوری شده که درجه تحمل آنها به شرایط نامساعد اقلیمی و تحمل بیماری ها مورد مطالعه قرار گرفته است تا بتوان بهترین تیپ پرشین لایم متحمل به بیماری و تنش های محیطی را معرفی کرد.

وی گفت جهت تهیه پیوندک سالم و اصیل عاری از ویروس (پرشین لایم سالم) در پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری تولید شده است و بر اساس بررسی های مختلف عاری از بیماری های مهم ویروسی و شبه ویروسی می باشد. این منابع سالم به عنوان پیوندک در اختیار تولید کنندگان نهال قرار گرفته است و به تدریج جایگزین تیپ های متداول پرشین لایم در کشور خواهد شد.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری گفتند: بر اساس برنامه ریزی و مشارکت پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری با شرکت دانش بنیان ترنج و بخش خصوصی تولید سالانه صدهزار پیوندک سالم از این رقم در دست اجرا می باشد.

وی گفت تاکنون ۲ دستورالعمل کاربردی با مشارکت موسسه تحقیقات گیاهپزشکی و پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری تدوین شده است که در استان های جنوبی باغداران با بکار گیری این دستورالعمل در کاهش میزان خسارت و کنترل ناقل بیماری موفق عمل کردند. همچنین برای کاشت، داشت و برداشت رقم پرشین لایم دستورالعمل کاملی توسط پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری تدوین شده که در معاونت ترویج سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به چاپ رسیده است.

ایشان در ادامه اظهار داشتند: در طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید لیموترش متحمل به جاروک که با حمایت مالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال اجرا می باشد، تاکنون بیش از ۷۰ ژنوتیپ مختلف لیموترش از شمال و جنوب ایران جمع آوری و ارزیابی تحمل آنها به بیماری جاروک و همچنین خصوصیات باغی آنها جهت معرفی رقم در دست اجرا است. بر اساس نتایج این طرح در حال حاضر ژنوتیپ های امید بخش تولید و جمع آوری شده که علاوه بر صفات مطلوب باغبانی دارای مقاومت به بیماری نیز هستند که در حال ارزیابی در شرایط باغی می باشند. که پس از تائید نتایج داده های باغی به عنوان رقم لیموترش متحمل یا مقاوم به بیماری، در پرسه تولید قرار خواهد گرفت. همچنین در این طرح برای نخستین بار ژنوتیپ های برتر و بومی لیموترش که در مناطق آلوده به بیماری بودند جمع آوری و در فضای اسکرین هاوس و گلخانه تحقیقاتی نگهداری می شود تا در کارهای اصلاحی و همچنین به عنوان ذخایر غنی ژنتیکی لیموترش کشور نگهداری گردند.

دکتر گل محمدی گفت: با توجه به کشت لیموترش کشور در جنوب ایران و مناطق جدید مانند استان های ایلام و کرمانشاه، وجود مواد گیاهی سالم و عاری از بیماری در پیشگیری از بیماری جاروک و سایر بیماری های آوندی مرکبات بسیار هائز اهمیت است. بنابراین پژوهشکده مرکبات و میوه‌ های نیمه‌ گرمسیری تولید لیموترش عاری از ویروس را با استفاده از روش shoot tip grafting یا stg بدست آورده است. و در حال حاضر پیوندک سالم لیموترش را نیز در اختیار تولید کنندگان نهال و بخش خصوصی قرار می دهد.

ایشان در پایان اظهار داشتند: در حال حاضر علاوه بر ارقام ترش، بررسی تحمل ارقام پرتقال و گریپ فروت نسبت به این بیماری در دست مطالعه می باشد، تا بتوان علاوه بر لیموترش و پرشین لایم در مناطق مستعد ارقام جدید متحمل و سازگار با منطقه را نیز معرفی نماییم.