تلاش برای شناخت چرخه های غذایی و باورهای فرهنگی ایران باستان
.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، غلامرضا مولوی عضو هیأت علمی بخش انگل شناسی پزشکی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران ،این مطلب را در نشستی با عنوان «مطالعات در حوزه میکروبیوم باستانی و انگل باستان شناسی» که در حاشیه نخستین کارگاه ژنتیک در حوزه باستان شناسی به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی –فرهنگی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد .
او با بیان مواردی در خصوص باستان انگل شناسی یا دیرین انگل شناسی (paleoparasitology) تصریح کرد : مطالعه و پژوهش بر روی مواد و باقیمانده های بیولوژیک حاصل از کاوش های باستان شناسی به منظور تشخیص عوامل انگلی در جمعیت های انسان و حیوان دوران باستان ،باستان انگل شناسی است.
مولوی گفت: نتایج حاصل از پالئوپارازیتولوژی قادر است به شناخت چرخه های غذایی، عادات و رفتار تغذیه، باورهای فرهنگی و همچنین وفور گونه های جانوران و گیاهان در گذشته های دوره تاریخی و ماقبل تاریخ کمک کند .
به گفته وی ، از طریق این یافته ها می توان به بسیاری از پرسش های موجود در حیطه های باستان شناسی، پاسخ های معتبر داد.
عضو هیأت علمی بخش انگل شناسی پزشکی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود : قدمت پالئوپارازیتولوژی را می توان به کشف تخم های شیستوزوما هماتوبیوم در کلیه متعلق به مومیائی های مصر در 1250-1000 سال قبل از میلاد مرتبط دانست.
به گفته وی ، از آن پس و تا کنون بسیاری از عوامل انگلی، شامل کرم ها و تک یاخته های بیماری زای انسان و حیوان در سایت های باستانی دنیا شناسائی شده است.
مولوی با بیان اینکه در این میان تشخیص باکتری های عامل ایجاد بیماری های عفونی نظیر سل، وبا و طاعون نیز در مومیائی ها و دیگر بقایای بیولوژیک نیز حائز اهمیت است اظهار داشت :مطالعه باستان انگل شناسی در ایران تا قبل از کشف مردان نمکی چهر آباد زنجان دارای سابقه ای نبوده است.
عضو هیأت علمی بخش انگل شناسی پزشکی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت : با فراهم آمدن این موقعیت، مطالعات پالئوپارازیتولوژی در ایران نیز برای اولین بار بر روی نمونه هائی از قبیل کوپرولیت جوندگان،گوشتخواران و تک سمیان دو دوره تاریخی ساسانیان و هخامنشیان صورت گرفته است.
به گفته وی ، مطالعه بر روی بقایای بیولوژیک شهر سوخته با قدمتی مربوط به(3200-1800 ق.م) عصر مفرغ نیز فرصت ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران ایرانی قرار داده است.
وی در پایان افزود : مطالعات موردی دیگری نیز بر روی نمونه های بدست آمده از سایت های مختلف باستانی درایران انجام شده است، که نتایج منتشر شده آنها در مجلات معتبر جهان در دسترس است.
گذشته و حال طاعون
احسان مصطفوی رییس پایگاه و مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران و رییس آزمایشگاه کشوری طاعون نیز در این نشست به بیان مواردی در خصوص وضعیت گذشته و حال طاعون در ایران و کشورهای همسایه پرداخت و خاطرنشان ساخت که طاعون هنوز یک نگرانی بهداشت عمومی در سراسر جهان، به ویژه در مکان هایی که دارای کانون های قدیمی این بیماری هستند .
او تصریح کرد : اپیدمی های متعدد این بیماری در تاریخ ایران ثبت شده است.
وی در ادامه به مرور داده های موجود و گزارش های مربوط به وقوع اپیدمی های طاعون در انسان در گذشته و حال در ایران و کشورهای همسایه پرداخت و اطلاعاتی را در مورد زمان ، مکان و شدت آن مورد بحث گذاشت.
رییس آزمایشگاه کشوری طاعون ابراز امیدواری کرد ،با اطلاع از این موضوع همچون اکثر نقاط دنیا، زمینه برای مطالعات باستان شناسی در این حوزه برای شناخت بیشتر واقعیت های این بیماری در طول تاریخ فراهم شود.
او با اشاره به مواجه ایران طی چندین قرن با اپیدمی های طاعون ، گزارش کشورهای همسایه در سالهای اخیر از این بیماری و گردش باکتری عامل بیماری در میان جوندگان و سگ ها در غرب ایران بر ضرورت توجه بیشتر و نظارت بر بیماری در مناطق با موارد گزارش شده انسانی و آلودگی در حیات وحش تأکید کرد .
میکروبیوم در انسان
مهدی روحانی عضو هیأت علمی بخش میکروب شناسی و مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران دیگر سخنران این نشست با اشاره به اینکه در سالهای اخیر مطالعات بسیاری در موضوع میکروبیوم در انسان و نقش باکتری هایی که در بدن انسان زندگی می کند صورت گرفته است ، گفت : از یک سو این باکتری ها نقش بسیار مهمی در تکامل سیستم ایمنی انسان دارند و از سوی دیگر تغییر در سبک زندگی در سالهای اخیر منجر به تغییراتی در این باکتری ها شده که در بروز برخی بیماری های آلرژیک بسیار موثر بوده اند.
وی افزود : از آنجا که تغییر در این باکتری ها در سالهای محدود نزدیک میزان اثر فراوانی بر بروز برخی بیماری ها داشته است، محققان به بررسی میکروبیوم انسان طی تکامل پرداخته اند.
به گفته او ، با بررسی باکتری های موجود در فسیل مدفوع به جا مانده از انسان های نخستین، این نکته نشان داده شده است که تغییر سبک زندگی در انسان ها و پیشرفت در زندگی انسان (به عنوان مثال ترک خام خواری) منجر به تغییراتی در فلور میکروبی روده شده و با استفاده از باکتری های روده می توان نشانه هایی از تکامل را در انسان ردیابی کرد.
گفتنی است که شرکت کنندگان در نخستین کارگاه تخصصی ژنتیک در حوزه میراث فرهنگی که به مدت سه روز در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، مرکز تحقیقات ژنتیک انسانی نو و مرکز ذخیره ژنتیک زیستی ایران برگزار شد با مباحث ژنتیک باستانی ، آنتروپولوژی و انسان شناسی ، مطالعات میکروبیوم در نمونه های باستانی و... بصورت تئوری و عملی آشنا شدند .