چکیده مقاله:

سابقه و هدف: هورمون­های تیروئیدی بر عملکرد تولید مثلی حیوانات، بخصوص پاسخ به طول دوره­ی نوری، موثرند. در گونه­های مختلف جانوری تغییرات غلظت سرمی این هورمون­ها در طی سال دیده شده است. با توجه به داده­های موجود می­توان با تعیین میزان تغییرات غلظت سرمیِ این هورمون­ها میزان حساسیت به فصل را درگونه­ها و نژادهای دامی پیش­بینی نمود. این تحقیق با هدف مقایسه میزان حساسیت به فصل بزهای سانن وآلپاین با نژادهای بومی(مهابادی و بومی سمنان) استفاده از میزان هورمون­های تیروئیدی انجام شد.

مواد و روش ها: این آزمایش با همکاری بخش خصوصی، در جنوب دامغان، از شهرستا­ن­های استان سمنان، با مختصات جغرافیایی: °۳۶ شمالی و °۵۴ شرقی، در ارتفاع ۹۵۰ متر از سطح دریا، دارای تابستان­ گرم و زمستان سرد و خشک انجام شد. ۱۶ بز نر ۳ تا ۴ ساله از چهار نژاد سانن، آلپاین، مهابادی و بومی استان سمنان انتخاب شده و از ابتدای اسفندماه هر ۱۵ روز یک بار، نمونه­گیری از رگ وداج انجام شد. میزان تری­آیودو تایرونین ، تیروکسین سرم به روش الایزا اندازه­گیری­شد.  تاثیر نژاد و طول دوره­ی نوری بر غلظت هورمون­ها، به روش داده­های تکراری در قالب طرح کاملا تصادفی آنالیز شد.

یافته ها: میزان تری­آیودوتایرونین و تیروکسین در هر در طی سال تغییرات هدفمند و معنی داری داشتند(۰۱/۰P≤). در هر چهار نژاد  میزان تری آیودوتایرونین در پاییز و زمستان بالا بود و در اسفند به بالاترین حد خود رسید. الگوی تغییرات این هورمون در چهار نژاد نژاد یکسان بود، اما نژاد سانن بیشترین تغییرات در تری­آیودوتایرونین را نشان داد. تفاوت میزان تغییرات بین نژادها در برخی ماه­ها معنی دار بود، اما در حالت کلی، تفاوت معنی­داری در نقاط بیشینه و کمینه میزان تری­آیودوتایرونین در بین نژادهای سانن، آلپاین و مهابادی دیده نشد(۰۱/۰P≤). این میزان تفاوت تنها در مورد بزهای سمنانی با سایر نژادها معنی­دار بود. سطح هورمون در ماه­های اسفند، فروردین، دی، آبان و آذر، در بزهای بومیِ سمنان به طور معنی­داری کمتر از سایر نژادها بود(۰۱/۰P≤). میزان هورمون تیروکسین نیز تحت تاثیر تغییرات طول دوره نوری قرار گرفت. به طوری­که غلظت این هورمون به ترتیب در فصول زمستان و پاییز بیشترین و در تابستان کمترین بود(۰۱/۰P≤). بین نژادها از لحاظ حساسیت تغییرات غلظت تیروکسین به تغییرات طول دوره نوری تفاوت معنی­دار دیده شد(۰۱/۰P≤).در ماه­های فصل گرما(تیر ، مرداد و شهریور)، غلظت تیروکسین در بزهای سمنانی به طور معنی­داری بیشتر از بزهای سانن و آلپاین بود(۰۱/۰P≤) بزهای سمنانی کمتر تحت تاثیر تغیرات طول دوره نوری بر میزان تیروکسین قرار گرفتند.

نتیجه گیری: نتایج این آزمون نشان داد که بزهای نر نژاد سانن بیش از نژاد آلپاین تحت تاثیر تغییرات طول دوره نوری و شرایط اقلیمی در کوهپایه های جنوبی البرز قرار گرفتند. در بین دو توده­ی ژنتیکیِ بومی، تفاوت معنی­داری در پاسخ به شرایط اقلیمی و طول دوره­ی روشنایی دیده نشد. با توجه به این نتایج به نظر میرسد نژاد آلپاین گزینه مناسب­تری برای استفاده در این شرایط اقلیمی در کشورمان باشد.

واژه­های کلیدی: بز، سانن، آلپاین، مهابادی، طول دوره­ی نوری، تری­آیودوتایرونین ، تیروکسین