نشست تخصصی «انتشار نوآوری در شبکه‌های اجتماعی: معرفی و نقد مفاهیم و مدل‏‌ها» با سخنرانی دکتر محمد حسینی مقدم، تحلیل‏گر شبکه، چهارشنبه ۴ مهر ۱۳۹۷ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

دکتر حسینی‌مقدم در ابتدای این نشست به معرفی حالت‌های تحلیل شبکه پرداخت که عبارتند از: ۱) تحلیل‌های معطوف به شباهت ۲) تحلیل‌های معطوف به مرکزیت ۳) تحلیل‌های معطوف به اثرگذاری. او هم‌چنین سه مفهوم «انتشار»، «نوآوری» و «شبکه اجتماعی» را تعریف کرد و گفت: انتشار از سه طریق منبع مرکزی، روابط میان‌فردی و یا به‌صورت ترکیبی رخ می‌دهد که انتشار بر اساس روابط میان‌فردی می تواند شامل دو حالت باشد: انتشار متاثر از تصمیم افراد باشد یا متاثر از تصمیم افراد نباشد.

حسینی‌مقدم همچنین به تعریف مفهوم نوآوری پرداخت و گفت: هرگاه در یک محیط، شبکه یا جامعه وضعیت غالبی به اسم A وجود داشته باشد و پس از مدتی وضعیت دومی به اسم B در رقابت برای جایگزینی با آن قرار بگیرد، B یک نوآوری خوانده می‌شود. نوآوری می‌تواند اطلاعات، ارزش، فناوری، سهام، کالا، نظام سیاسی، دیدگاه، سبک هنری یا هر چیز دیگری باشد.

این پژوهشگر همچنین با معرفی انواع مدل‌ها در شبکه‌های اجتماعی، به «مدل‌های دینامیک عقاید» اشاره کرد و گفت: مدل قانون اکثریت، مدل اثرگذاری اجتماعی، مدل‌های انتشار نوآوری ازجمله این مدل‌ها هستند. وی افزود: مدل «تیپینگ جبری»، «آبشاری مستقل و آستانه‌خطی»، «گراف تکاملی» و «برنامه‌ریزی منطقی» ازجمله مدل‌های انتشار نوآوری هستند. مدل تیپینگ جبری از دهه هشتاد میلادی به طور هم‌زمان در اقتصاد و جامعه‌شناسی معرفی شد که می‌گوید افراد حالت فعال یا غیر فعال دارند که در حالت اول افراد نوآوری را اکتساب می‌کنند ولی در حالت دوم خیر. این مدل مبتنی بر رفتار جمعی و اراده اکثریت است که آستانه مقاومت در آن، حداقل تعداد افراد حاضر در شبکه روابط فرد است که اگر آن‌ها نوآوری را اکتساب کنند، فرد نیز جبراً آن را اکتساب می‌کند. نوآوری پیش‌رونده است و الزاماً اکتساب می‌شود.

حسینی‌مقدم افزود: مدل‌های آستانه‌خطی و آبشاری مستقل به دنبال تلاش برای حل مشکل مقدار ثابت آستانه در مدل‌های تیپینگ جبری به وجود آمدند که هدف آن‌ها تخمین گره‌های فعا‌ل‌شده پس از اتمام فرایند است. این مدل‌ها نیز مبتنی بر اراده اکثریت است. مدل‌های مبتنی بر گراف تکاملی را اولین بار دو زیست‌شناس در سال ۲۰۰۵ پیشنهاد دادند. این مدل‌ها به طور کلی از همان قواعد مدل‌های آبشاری مستقل پیروی می‌کنند. هدف این مدل‌ها بررسی میزان تناسب یا عدم تناسب یک فرد با جامعه و میزان انتشار عدم تناسب در شبکه است. برای اولین بار در این مدل‌ها به مسئله دمای گراف توجه شد؛ اینکه هرچقدر احتمال اثرگذاری اثرگذاران بر اثرپذیران بیشتر باشد، گراف یا دمای شبکه بیشتر خواهد بود. مدل برنامه‌ریزی منطقی نیز اولین‌بار در سال ۲۰۱۰ پیشنهاد شدند که این مدل‌ها به دنبال لحاظ کردن اثر ویژگی‌های فردی در فرایند انتشار بودند. هدف این مدل‌ها، حل مسئله مونوتونیک بودن انتشار بود ولی نمی‌توانستند توضیح دهند که چرا بعضی‌ها از نوآوری و اکتساب آن برمی‌گردند.

این پژوهشگر در نهایت مدل پیشنهادی خود را تحت عنوان «مدل آستانه ماتریسی» معرفی کرد و گفت: این مدل مبتنی بر قواعد احتمالاتی بازی‌های همپایه در نظریه بازی است. در این مدل مشکل مونوتونیک‌بودن انتشار از بین می‌رود. گاهی سرعت تغییرات ممکن است کند و گاهی ممکن است سرعت بالا باشد. مهم‌ترین مفهوم در این مدل این است که همه گره‌ها (حجم شبکه) نیمه‌فعال در نظر گرفته می‌شوند. امتیاز این مدل به نسبت مدل‌های قبلی توان ایجاد استمرار در انتشار نوآوری‌های مختلف است. وضعیت A غالب است و بعد نوآوری B خود را بدل به وضعیت غالب می‌کند و بعد C شروع به انتشار و رقابت با A و B می‌کند. نکته مهم در مورد این مدل، تحدید همه متغیرها به یک متغیر است که آن «سطح نشست انتشار» نام دارد. به‌طور کلی متغیرها در سه سطح وجود دارند؛ متغیرهای مربوط به فرد، متغیرهای مربوط به شبکه و متغیرهای مربوط به نوآوری که متغیرهای مربوط به فرد با توزیع نرمال فاکتور مقاومت فردی، متغیرهای مربوط به شبکه با تکرار شبیه‌سازی و متغیرهای مربوط به نوآوری در مفهوم نشست خلاصه می‌شود.

گزارش از:‌ فریبا رضایی

گزارش تصویری