شستشوی موی سر یک تجربه شخصی در سطح جهانی است که مکرراً برای افراد تکرارمی شود. حدود یک سوم از جمعیت دنیا برای شستشوی موهای خود از شامپوها استفاده می کنند.روش استفاده از این فرآورده ها بسته به شرایط وفرهنگ اجتماعی داشته و در جوامع مختلف متفاوت است ولی با سطح زندگی و معیشتی کاملاً در ارتباط می باشد. افراد با سطح بالاتر زندگی مصرف بالاتری از این فرآورده ها داشته و شرایط استفاده مناسب تری نیز از نظر میزان آب و درجه حرارت آن دارند. شامپوها بیشترین مصرف و بیشترین تعداد فروش را در بین فرآورده های مراقبت از مو دارند. شامپوها علاوه بر آلودگی های ایجاد شده توسط محیط و ترشحات غدد پوست، قابلیت شستشوی کلیه فرآورده های مراقبت از مو را نیز دارند. مواد پاک کننده اصلی این فرآورده ها از دسته پاک کننده های سنتتیک می باشد که بر خلاف صابونها به آبهای سخت ( حاوی یونهای کلسیم و منیزیم بالا ) حساس نبوده و کارایی خود را در این آبها تا حدود زیادی حفظ می کنند و همچنین باقیمانده های نا محلول مشابه صابونها توسط این مواد در آبهای سخت ایجاد نمی گردد .

ویژگی ها و خصوصیات یک شامپو خوب و مناسب:

۱- توانایی پاک کردن ترشحات غدد سباسه(سبوم) وآلودگی های حاصل از محیط را از موها و پوست سر داشته باشد و قدرت مناسب تمیز کنندگی را داشته باشد.

۲- قدرت پاک کردن سایر فرآورده های آرایشی یا مراقبت از مو نظیر محلول های حالت دهنده یا افشانه های مو را داشته باشد.

۳- به مقدار کافی و مناسب و پایدار ایجاد کف نماید.

۴- مانع از مالش و اصطکاک موها در طی مراحل شستشو گردد.

۵- برای پوست سر، موها و چشم ایمن باشد و باید بخوبی از سر خارج و آبکشی شود.

۶- موها را بعد از شستشو در حالت مناسب، براق و نرم قرار دهد موها پس از شستشو با شامپو باید مقداری حالت گرفته و قبل و پس از خشک شدن براحتی بتوان آنها را شانه کرد.

۷- باید بخوبی در تمام نواحی سر پخش و گسترده شود و سرعت خشک شدن بعد از استفاده از آن مناسب باشد.

۸- باید بتواند برای برخی مواد مغذی و مفید مو و پوست سر مثل حالت دهنده ها، مواد ویتامینی و پروتئینی، عصاره های طبیعی  و مواد دارویی از قبیل مواد ضد شوره سر به عنوان یک حامل مناسب عمل کرده آنها را به محل مورد نظر برسانند.

یک شامپو از چه اجزایی تشکیل یافته است؟

۱. بطور کلی می توان گفت یک شامپو از اجزاء زیر تشکیل شده است:

۲. ماده یا مواد پاک کننده های اصلی(سورفکتانت ها )

۳. ایجاد کننده، تقویت کننده و پایدار کننده های کف نظیر فتی اسید الکانول آمید که افزایش دهنده کف است

۴. مواد شفاف(گل بنتونیت) یا مات کننده(استئارات منیزیم)

۵. مواد تنظیم کننده های ویسکوزیته  و غلظت، نظیر کلرید سدیم یا اسید سیتریک

۶. عطر، اسانس، رنگ مجاز در صنایع آرایشی وبهداشتی

۷. مواد افزودنی مخصوص جهت حالت دهنگی موها نظیر سورفکتانت های سیلیکونی مثل دایمتیکون کوپلی ال

۸. نگهدارنده و مواد محافظ میکروبی نظیر پارابن و متیل پارابن

۹. مواد سختی گیر آب (موادی که جلوی رسوب املاح سخت را بر روی موها می گیرند) نظیر EDTA (اتیلن دی آمین تترا استیک اسید

۱۰. آب دیونیزه

موادپاک کننده اصلی(سورفکتانت ها)

کلمه سورفکتانت مجموعه ای از کلمات " Surface active agent " می باشد.سورفکتانت ها معمولاً ترکیبات آلی هستند که دارای گروههای هیدروفوبیک (دافع آب) که نقش دم و دنباله را دارد و گروهای هیدروفیلیک (جاذب آب ) که نقش سر را دارد  می باشند، بنابراین به تناسب ساختار مولکولی در حلال های آلی وآب حل می شوند و باعث کاهش کشش سطحی در فصل مشترک هوا-آب و یا روغن- آب می شوند. در واقع سورفکتانت ها موادی هستند که می توانند انرژی سطحی را بین سطوح به میزان زیادی تغییر دهند.خاصیت یک سورفکتانت ناشی از دو شخصیتی بودن ساختمان مولکولی آن است به این معنی که همزمان دارای گروه های آبدوست وآبگریز می باشند.

خاصیت اصلی سورفکتانت این است که تجمع آن در سطح مایع بیشتر از درون مایع است این پدیده جذب نام دارد و در سطوح مابین مایع-جامد ، مایع-مایع ، هوا-مایع ایجاد می شود. سورفکتانت ها نقش مهمی در بسیاری از کاربردهای عملی نظیر شوینده هایی مثل شامپو که ایجاد کف سازی می کند، دارند.

تقسیم بندی سورفکتانت ها

۱-سورفکتانت ها معمولاًبر اساس گروهای سر آبدوست به چهار گروه تقسیم بندی می شوند:

۲- سورفکتانت آنیونی – در این سورفکتانت، سرگروه دارای بار منفی است نظیر الکیل بنزن سولفونات ها و پارافین

۳- سورفکتانت کاتیونی - در این سورفکتانت، سرگروه دارای بارمثبت است مثل دی متیل دی استئاریل آمونیم کلراید

۴- سورفکتانت غیر یونی - این سورفکتانت بدون بار است مانند الکانول آمیدها و الکیل آمین ها

۵- سورفکتانت آمفوتریک -  این سورفکتانت ها دارای هر دوبار منفی ومثبت  هستند ویک یون دو قطبی را تشکیل می دهند این دسته از سورفکتانت ها در PH پایین شبیه کاتیونی ها ودر PH بالا شبیه آنیونی ها رفتار می کنند ودر PH متوسط هر دوبار مثبت و منفی را حمل می کنند نظیر بتائین. بطوری که در شامپوهای بچه از این نوع سورفکتانت استفاده می گردد که سورفکتانت ملایمتری می باشد. و بطور کلی بتائین بیشترین مصرف  را در فرمولاسیون انواع شامپو ها دارا می باشد.

از ویژگی های شیمی فیزیکی سورفاکتانت ها می توان به ایجاد کشش سطحی و کشش بین سطحی و نیز توانایی سورفکتانت ها در افزایش حلالیت مواد آلی نظیر هیدروکربنها  که در آب غیر محلول هستند اشاره نمود. بطوری که اضافه کردن سورفکتانت به شامپوموجب حلالیت مواد آلی در آب می گردد.

بنابراین پایه وبیس اصلی شامپو ها بر مبنای سورفکتانت ها ی سنتیتیک می باشد وامروزه در شامپوهای جدید برای ایجاد خواص جدید از اجزاء و ترکیبات متعددی استفاده می شودکه این مواد شامل سورفکتانت های کمکی، ویتامین ها یا پیش سازه های آنها ،پروتئین ها ومشتقات پروتئینی ،سلیکونها،عصاره های گیاهی ،پلیمر های حالت دهنده و مواد موثره مختلف با اثرات درمانی می باشند.

انواع موی سر:

قبل از انتخاب شامپو،تشخیص نوع موی سر بسیار حائز اهمیت است ومیتوان  با شناخت از نوع موی سر متناسب با آن به انتخاب شامپوی مناسب پرداخت و ازآسیب جدی به پوست وموی سر جلوگیری نمود.

۱- موهای معمولی :موهای معمولی براق ودرخشنده هستند وحالت کدر ندارند این موها نرم ،انعظاف پذیر ودارای چربی کمی هستند وروی این موها شوره دیده نمی شوند در پوست سر هم قرمزی وجوش وجود ندارد.

۲- موهای چرب :این موها تقریباً آغشته به چربی هستند وروی هم انباشته می شوند وفقط چند ساعت بعد از استحمام وضعیت خوبی دارند وبسته به شدت چربی پوست سر،موها به هم چسبیده وبرق می زنند وبعد از مدتی رسوبات چربی باعث مات شدن آنها می شوند ممکن است بر روی موها وپوست سر شوره ،قرمزی وجوش های خارش دار دیده شود.

۳- موهای خشک :حالت مات وبدون درخشندگی داشته وهنگام لمس کردن زبر،خشن وغیرقابل انعطاف هستند وهنگام برس زدن خوب حالت نمی گیرند وحالت وزوخشک دارند وبه راحتی نمی توان انها را شانه کرد وحالت شکننده دارند وبا کشش اندکی می شکنند.

۴- موهای ملایم و نازک :این نوع موها بسیار حساس هستند و حالت پذیری کمی دارند.

توصیه های بهداشتی و روش های مراقبت از مو

۱- عواملی مثل فرکننده های ثابت ،رنگ موها ،نور UV (اشعه ماوراءخورشید)، استفاده بیش از حد از سشوار،شانه کردن بیش از حد ونادرست موها،خشک کردن موهای کاملاً خیس با استفاده از سشوار،باعث از دست رفتن محتوی آب موها وپوست سر شده وعلاوه بر آسیب به موها باعث خشکی وعدم حالت پذیری موها می شوند پس بهتر است ابتدا با یک حوله مناسب، خیسی موها ،کاملا گرفته شود وسپس با استفاده ازسشوار نم آن برداشته شود.

۲- نوع شامپوی انتخابی ومیزان شستشو با آن به گونه ای باشد که باعث تمیزی پوست سر وموها شودودر عین حال چربی مفید موها وپوست سر حفظ گردد. ضمناً سختی در شانه کردن موها، حالت زبری در موها در هنگام لمس کردن، براق نبودن موها، بد حالت بودن موها (حالت پروازی در موها)می تواند ناشی از شستشوی بیش از حد چربی لازم در  پوست سر ومو با استفاده ازشامپوباشد.

۳- دوفاز شدن شامپو، ایجاد حالت ابری، تغییر رنگ، ایجاد بوی نا مطبوع در شامپو می تواند نشان دهنده تخریب فرآورده شامپودر اثر عوامل فسادمیکروبی وفعل وانفعالات شیمیایی باشد.

۴- ظرف شامپوی خریداری شده بایستی آکبند وبدون هرگونه نشت وآماس باشد.

۵- لازم است شامپوهای مورد مصرف در جای خشک ،خنک ، دور از گرما ونور مستقیم خورشید نگهداری شوند.

۶- به هنگام خریدشامپوی ساخت داخل، لازم است به لوگوی سیب سازمان غذادارو وزارت بهداشت وشماره پروانه ساخت بر روی برچسب بسته بندی توجه داشت.

۷- درج تاریخ تولید، تاریخ انقضاء مصرف،  شماره سری ساخت، نام ترکیبات، نام شرکت تولیدی ،نام تجاری(برند) وآدرس شرکت تولیدی بر روی بسته بندی شامپوالزامی می باشد.

۸- به هنگام خرید شامپوهای وارداتی وخارجی  بایستی بسته بندی شامپو دارای  لوگوی سیب وبرچسب اصالت وسلامت  سازمان غذادارو وزارت بهداشت باشد.

۹- درج شماره مجوز وزارت بهداشت، نام شامپو ، نام شرکت تولیدی وتاریخ تولید وانقضاء مصرف وشماره سری ساخت بر روی بسته بندی شامپوهای وارداتی به زبان فارسی  الزامی می باشد.

شناسه رهگیری کد ۱۶ رقمی مربوط به شامپوی وارداتی بعد از اسکراچ وخراشیدن بر روی برچسب اصالت وسلامت از طریق سامانه TTAC.IR وتلفن گویای به شماره ۶۱۸۵-۰۲۱ وپیغام گیر به شماره۲۰۰۰۸۸۲۲ قابل پیگیری می باشد واصالت محصول رانشان می دهد.