*محمود مهرداد شکریه
در سرمایه‌گذاری کشورهای توسعه‌یافته در حوزه مواد پیشرفته این نکته قابل ذکر است که در اسناد سیاستی این کشورها اولویت و جایگاه ویژه‌ای برای این دسته از فناور‌ی‌ها و نوآوری‌ها قائل شده‌اند و طبیعتاً منجر به تزریق منابع مناسبی هم برای توسعه این حوزه شده است. برنامه‌های تحقیقاتی متعددی ترتیب داده‌اند، زیرساخت‌های قابل‌توجهی فراهم کرده‌اند، محققان زیادی را به‌کار گرفتند و حتی با توجه به مخارج بالای تحقیق و توسعه در حوزه مواد پیشرفته، تقسیم کار منطقه‌ای و بین‌المللی انجام داده‌اند.

البته آمار تجمیع شده‌ای از میزان سرمایه‌گذاری‌ کشورها در تحقیق و در تولید مواد پیشرفته در دست نیست و این خودش چند علت دارد. یکی این‌که اساساً حوزه مواد پیشرفته یک حوزه راهبردی برای کشورهای پیشرفته است چراکه نخستین پیامدهای فنی خود را در حوزه‌های راهبردی دفاعی و امنیتی نشان می‌دهد و طبیعتاً دولت‌ها چنین اطلاعاتی را با جزییات دقیق فاش نمی‌کنند.

دیگر این‌که حوزه مواد یک حوزه عام است و سرمایه‌گذاری درباره آن در گستره وسیعی از موضوعات ممکن است تعریف شود. مثلاً ممکن است پروژه‌ای در باره کاهش مصرف سوخت در خودرو تعریف شود که عملاً مرتبط با تحقیق درباره مواد پیشرفته باشد یا پروژه‌ای درباره افزایش برد یک موشک تعریف شود که به توسعه یک ماده جدید بیانجامد.

اما آمار جسته و گریخته‌ای که از تخصیص منابع به این حوزه به گوش می‌رسد بسیار جالب توجه است. مثلاً سال ۲۰۱۱ آقای اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده، دستوری برای تسریع تجاری‌سازی یافته‌های تحقیقاتی در حوزه مواد جدید صادر کرد که به ابتکار ژنوم مواد (Materials Genome Initiative) موسوم شده است. گزارش پنج‌ساله اول این برنامه که به سال ۲۰۱۶ منتهی می‌شود نشان می‌دهد که وزارت‌خانه‌ها و نهادهای مشارکت‌کننده در این برنامه تنها در این دوره زمانی، ۵۰۰ میلیون دلار در این زمینه هزینه نموده‌اند. این تنها بخشی از منابع یکی از برنامه‌های یکی از کشورهای پیش رو در این زمینه است. حالا اگر بخواهید کانادا، اروپا، ژاپن و چین را هم اضافه کنید می‌بینید که چه حجم عظیمی از منابع در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌شود.

*دبیر ستاد توسعه فناوری های مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی