عید قربان، عید سر سپردگی به حضرت حق و بندگی خداست . عید بر آمدن انسانی نو از خاکسترهای خویشتن خویش، عید نزدیک شدن دل ‎ ها به قرب الهی، عید رهایى از تعلقات، رهایى از هر آنچه غیرخدایی است. در این روز حج ‎ گزار، اسماعیل وجود خویش را، یعنى هر آنچه بدان دلبستگى دارد قربانى مى ‎ کند تا سبکبال شود .
ای انسان! اکنون در منایی، ابراهیمی، اسماعیلت را به قربانگاه آورده ‎ ای. اسماعیل تو کیست؟ یا چیست؟ مقامت؟ موقعیتت؟ این را تو خود می ‎ دانی، تو خود آن را، او را - هر چه هست و هر که هست - باید به منا آوری و برای قربانی، انتخاب کنی، من فقط می ‎ توانم ' نشانی ‎ هایش' را به تو بدهم :
آنچه تو را، در راه ایمان ضعیف می ‎ کند، آنچه تو را در 'رفتن ' ، به 'ماندن' می ‎ خواند، آنچه تو را، در راه 'مسئولیت' به تردید می ‎ افکند، آنچه تو را به خود بسته و نگه داشته است، آنچه دلبستگی ‎ اش نمی ‎ گذارد تا ' پیام' را بشنوی، تا حقیقت را اعتراف کنی، زندگی ‎ ات تنها چیزی است که برای به دست آوردنش، از بلندی فرود می ‎ آیی، برای از دست ندادنش، همه دستاوردهای ابراهیم ‎ وارت را از دست می ‎ دهی، او اسماعیل توست .
عید قربان، پس از وقوف در عرفات (مرحله شناخت)، مشعر(محل آگاهی و شعور) و منا (سرزمین آرزوها، رسیدن به عشق) فرا مى ‎ رسد. عید قربان یادآور بزرگترین امتحان الهی است و ریشه در زمان حضرت ابراهیم(ع) داشته و قربانی نمودن از سنت های ابراهیمی است. مطابق بیان قرآن کریم حضرت ابراهیم(ع) از جانب خدا ماموریت یافت فرزندش اسماعیل را ذبح نماید وی با اسماعیل مشورت کرد هر دو آماده اجرای فرمان الهی شدند و با صبر در اطاعت و تسلیم و رضایت از آزمایش الهی سرافراز بیرون آمدند. ابراهیم از فرزندش اسماعیل به حکم وحی الهی دل کند خداوند هم با تبدیل ذبح وی به قربانی او را به پدر برگرداند. ابراهیم در سخت ترین آزمون الهی که دست کشیدن از فرزند است رستگار شد و براساس وعده خداوند نام نیک او در تاریخ ماند و در سراسر مناسک حج، مسجدالحرام، سرزمین منا و روز عید قربان نام او جاویدان شد. قرآن کریم در زمینه آیین عید سعید قربان می‌فرماید: این قربانیان که زائران خانه خدا به هنگام توقف در منا ذبح می‌کنند، گوشت یا خون آنها به خدا نمی‌رسد، بلکه هدف از قربانی کردن، شکوفا شدن روح ایثار و نشان دادن میزان عشق و قرب به خدا و تقواست .
اعمال شب و روز عید قربان
شب دهم ذیحجه از شب ‎ های مبارک است و جزء چهار شبی است که احیاء و شب زنده داری در آنها مستحب است. در شب عید قربان، درهای آسمان باز است. برای این شب اعمالی ذکر شده است :
اعمال شب عید قربان
۱ - زیارت امام حسین علیه السلام .
۲ - خواندن دعای «یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلیَ الْبَرِیَّهِ» که در شب جمعه هم وارد شده است .
اعمال روز عید قربان
روز عید قربان روز بسیار شریفی است و اعمال آن چند چیز است :
۱ - غسل که در این روز سنّت موکد است و بعضی از علماء آن را واجب دانسته ‎ اند .
۲ - اقامه نماز عید قربان، به همان نحو که در عید فطر ذکر شده است. اما در این روز مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود .
۳ - خواندن دعاهائی که وارد شده پیش از نماز عید و بعد از آن و در اقبال ذکر شده و شاید بهترین دعاهای این روز، دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه باشد که اوّل آن « اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» است .
۴ - خواندن دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه که اینگونه آغاز می ‎ شود: «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِبادُ ».
۵ - خواندن دعای ندبه .
۶ - قربانی کردن؛ که سنّت موکّد است .
۷ - خواندن تکبیرات برای کسی که در منا باشد بعد از پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عید است و آخرش نماز صبح روز سیزدهم است. کسانی که در سایر شهرها هستند نیز بعد از ده نماز از ظهر روز عید تا صبح دوازدهم این تکبیرات را بگویند. تکبیرات بنا بر روایت صحیح در اصول کافی از این قرار است :
اللَّهُ اَکْبَرُ اللَّهُ اَکْبَرُ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ اَکْبَرُ اللَّهُ اَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ اَکْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا اللَّهُ اَکْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَهِ الْاَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا اَبْلَانَا .
و مستحب است که به مقداری که توانایی است این تکبیرات بعد از نمازها تکرار شود.

گردآوری و تنظیم: محبوبه بهلولی