بررسی وضعیت خانواده و تحولات آن در استان یزد
به گزارش دریافتی از دبیرخانه کانون‌های تفکر دانشگاه یزد، در ابتدای جلسه دکتر حسین افراسیابی، دبیر کانون دستور کار جلسه را ارائه گزارشی از دکتر عباس عسکری ندوشن پیرامون وضعیت خانواده و تحولات آن در استان یزد عنوان کرد.
وی همچنین به طرح پویش ازدواج پایدار که در هفته جاری در حال انجام است، اشاره و آن را گام مثبتی در تقویت ازدواج پایدار در استان دانست.
در ادامه عذرا ذاکری کارشناس امور اجتماعی استانداری، برنامه‌های طرح پویش ازدواج پایدار را که با همکاری دفتر اجتماعی استانداری و دیگر نهادهای مسئول در یزد اجرا شده است را معرفی کرد. به گفته وی، این برنامه‌ها شامل جشن ازدواج، نمایشگاه ملزومات ازدواج، بازارچه خیریه، پایگاه سلامت در پارک‌ها، نشست‌های هم‌اندیشی و جشن اختتامیه هستند.
تغییر در ساختار سنی کشور
دکتر عباس عسکری ندوشن، با اشاره به تغییراتی که در سالهای اخیر در رفتارها و نگرش‌های مردم در مورد ازدواج و طلاق نظیر بالارفتن سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، تغییر هنجارهای جنسیتی و کاهش تعداد فرزندان ایجاد شده، تغییر در ساختار سنی کشور به عنوان یک تحول جمعیتی را یکی از دلایل آن دانست.
وی نمودار زیر را مبنای سخنان خود قرار داده و از افزایش سهم جوانان ۱۹-۲۵ سال در جمعیت کشور خبر داد. وی از این دوره با نام دوره فشردگی جمعیتی یاد کرد که جوانان به دنبال یافتن شغل، ازدواج، مسکن، مهاجرت و حتی طلاق هستند و در سالهای اخیر میزان ازدواج در این سنین رو به کاهش رفته است.
کاهش میانگین سن ازدواج زنان در استان یزد
به گفته دکتر عسکری ندوشن، میانگین سن ازدواج زنان و مردان در ایران نسبت به دیگر کشورهای آسیایی تقریباٌ میانه است. وی با اشاره به یک نمودار، میانگین سن اولین ازدواج در مردان و زنان در کشور را به ترتیب ۲۷.۴ و ۲۳ دانست، در حالی که میانگین مذکور در استان یزد برای مردان و زنان به ترتیب ۲۶.۱ و ۲۱.۳ است.
وی میانگین سن ازدواج زنان در کشور و استان یزد را رو به کاهش اعلام کرده و رتبه یزد را در پایین بودن میانگین سن ازدواج زنان و مردان به ترتیب دومین و پنجمین استان در کشور اعلام کرد.
به گفته وی، در مقایسه شهرستانهای استان یزد، تفت بیشترین میانگین سن ازدواج زنان و مردان و بافق کمترین میانگین سن ازدواج زنان و مردان را داراست.
تاثیر سطح تحصیلات و اشتغال بر میانگین سن ازدواج
در ادامه دکتر عسکری ندوشن سطح تحصیلات را بر میانگین سن ازدواج اثرگذار دانسته و طبق آمار سال ۹۵، میانگین سن ازدواج بی‌سوادها را بالا عنوان کرد.
به نظر وی، با بالارفتن سطح تحصیلات شاهد افزایش میانگین سن ازدواج در زنان ۲۵-۲۹ سال و مردان ۳۰-۳۴ سال خواهیم بود. همچنین نسبت تجرد زنان و مردان با تحصیلات دانشگاهی در استان یزد به ترتیب ۱۸.۶ و ۱۵.۳ است که نسبت به آمار کشوری بسیار پایینتر بوده است.
وی با اشاره به میانگین سن ازدواج در مردان که ۲۶.۷ سال است، این میانگین را در شاغلین ۲۴.۷ و در بیکاران در جستجوی کار حدود ۳۰ سال عنوان کرد. همچنین میانگین سن ازدواج کل زنان را ۲۳.۴، شاغلین ۲۵.۵، زنان با تحصیلات دانشگاهی و در جستجوی کار ۳۱.۱ و زنان خانه‌دار ۱۸.۱ بیان کرد و آمارهای مذکور را نشان‌دهنده تاثیر اشتغال بر میانگین سن ازدواج برشمرد.
دوام ازدواج
دکتر عسکری ندوشن شاخص‌های طلاق را نرخ خام طلاق و نسبت طلاق به ازدواج بیان کرد، اما نسبت مذکور را دارای اشکال دانست. وی اندازه‌گیری نسبت طلاق به ازدواج را به صورت نسلی بهتر از اندازه گیری این نسبت در هر سال دانست چرا که ممکن است ازدواجی که در ده سال پیش ثبت شده در امسال منجر به طلاق شود. همچنین رتبه ایران را در نسبت طلاق به ازدواج در بین کشورهای منطقه میانه خواند.
وی دلیل افزایش نسبت طلاق به ازدواج در سالهای اخیر را شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جمعیتی جامعه و فشار بر نسل جوان ۱۵-۲۹ سال برای داشتن شغل و مسکن و غیره و شکافی که بین انتظارات و واقعیات جامعه ایجاد شده عنوان کرد. همچنین میانگین زمان ازدواج تا طلاق در کشور را ۸.۶ سال و در یزد ۸.۷ سال بیان کرد.
وی با اشاره به افزایش سطح باروری در سالهای اخیر میانگین تعداد فرزند هر مادر را در کشور و استان یزد به ترتیب ۲ و ۲.۵ فرزند برشمرد.
اولویت‌های زندگی جوانان
دکتر عسکری ندوشن، نرخ بیکاری جوانان ۱۵-۲۹ سال را ۲۵ درصد و آن را معضلی بزرگ برای این قشر دانست و با بررسی وضعیت سال ۹۰، از اجاره‌نشینی ۴۶ درصد از جوانان زیر ۳۰ سال خبر داد.
وی همچنین به یافته های پروژه‌ای که در سال ۱۳۹۶ با رویکرد اولویت‌های زندگی جوانان انجام شد اشاره کرد. بر طبق این پروژه، اولویت اکثریت مردان بین ازدواج - شغل، ازدواج - اتمام تحصیلات، ازدواج - منبع درآمد و ازدواج - خدمت سربازی، همه گزینه های به غیر از ازدواج بوده و تنها بین ازدواج و مسکن است که جوانان، گزینه ازدواج را انتخاب کردند. این اولویت‌بندی در بین زنان هم انجام شد که اکثریت بین ازدواج - شغل، ازدواج - اتمام تحصیلات و ازدواج - منبع درآمد، ازدواج را اولویت خود دانستند. همچنین وی افزایش قابل توجه خانواده‌های تک نفری در سالهای اخیر را موضوعی قابل بررسی دانست.
در ادامه دکتر عسکری نادیده گرفتن شرایط اقتصادی و اجتماعی خانواده و انتقال تجربه‌های خانواده‌های غرب به خانواده‌های ایرانی را در افزایش آمار طلاق موثر دانست.
نقش آموزش مهارت‌های زندگی در دوام ازدواج
محمدحسین رحیمی‌زاده معاونت اجتماعی دادگستری با اشاره به پروژه‌ای که بر مبنای ۱۰۰۰ پرونده طلاق انجام شده است، نقش آموزش مهارت‌های زندگی را در تحکیم خانواده مهم ارزیابی کرد و سن مردان و زنان در زمان طلاق را ۳۴ و ۳۱ سال عنوان و بیان کرد هرچه تعداد فرزندان خانواده بیشتر باشد، نرخ طلاق در خانواده کمتر خواهد بود. وی لزوم استفاده از این آمارها را برای نهادهای تصمیم‌ساز ضروری دانست.
شناسایی مشکلات خانواده‌های یزدی
سرگرد مجید نعیم یاوری رئیس دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی نیروی انتظامی یزد، کنار هم قرار دادن آمارهای مختلف به صورت سیستمی را پیشنهاد داده و از طرح‌های آینده‌پژوهی و شناسایی مشکلات خانواده‌های یزدی در این مرکز خبر داد.
به گفته وی، انواع طلاق و روابط عاطفی در خانواده‌ها، کاهش تمایل باروری و افزایش سن ازدواج در آینده قابل پیش‌بینی است. همچنین دخالت اطرافیان، نداشتن مهارت‌های زندگی و مشکلات عاطفی از مسائل و مشکلات خانواده‌های یزدی است که علت آن نوع تربیت هریک از طرفین، ضعف مهارت‌های زندگی و اثرات شبکه‌های مجازی و رسانه است.
شکوه نیک‌نظر مدیر موسسه افق روشن فردا نیز عدم وجود قوانین شفاف و کمک‌کننده در مورد ازدواج پایدار، عدم اطلاع از واقعیات زندگی جوانان، دخالت بزرگترها در امور زندگی جوانان، مردسالاری رایج در بسیاری از خانواده‌ها، به رسمیت نشناختن و سرکوب کردن زن و جایگاه او در خانواده و تمرکز فزاینده به ظاهر زن بجای شناخت او را از مهم‌ترین آسیب‌های حوزه خانواده دانست. وی از ساخت پیام‌های کوتاه، داستان‌های کوتاه و ساخت کارتون در جهت کاهش این آسیب‌ها در موسسه خود خبر داد.
اعتبار آمارهای ثبت ازدواج و طلاق
دکتر وهاب علی‌نیا رئیس مرکز تحقیقات بهزیستی، با اشاره به آمار پایین ثبت طلاق در برخی شهرستانهای استان یزد، یکی از دلایل آن را ناشی سختگیری های محلی و انگیزه آنها برای ثبت طلاق در مرکز استان به دلیل راحت تر بودن شرایط دانسته توجه به آمار دقیق استان یزد را خواستار شد.
وی همچنین، برگزاری کلاس‌های مهارت‌های زندگی در بهزیستی را گام مهمی در جهت افزایش آموزش این مهارت‌ها در استان قلمداد کرد.
در ادامه احسان کریمی نماینده صدا و سیما، نداشتن آمارهای ماهانه و به‌روز را یک نقص مهم برشمرد و تلفیق آموزش و سرگرمی را در مهارت‌آموزی در رسانه را بهترین راه برای آموزش بهتر دانست.
مهم‌ترین اولویت‌های مبحث خانواده
محمد مهدی‌زاده دستیار مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری یزد، طلاق سالمندان در ازدواج‌هایی که با دختران جوان داشته‌اند و زنان مطلقه جوان حاصل از این ازدواج‌ها را از مشکلات جدید جامعه دانست.
در ادامه عذرا ذاکری مهارت‌های ارتباطی را مهم‌ترین بحث در ارتباط با خانواده معرفی کرد.
حمید زارع هرفته معاون اجتماعی سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری یزد، ریشه‌یابی علت طلاق را مهم ارزیابی کرد و کاربردی بودن آموزش مهارت‌های زندگی را در این نوع آموزش مهم تلقی کرد.
دکتر سید محسن موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، با اشاره بر مسائل خارج از خانواده، تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در آمار ازدواج و طلاق پراهمیت خواند و بر لزوم توجه بر آن تاکید نمود.
در انتهای جلسه، دکتر افراسیابی مفاهیمی همچون آموزش مهارت‌ها در خانواده، معیشت و رفاه خانواده، تغییرات ارزشی در خانواده، قوانین و هنجارهای خانواده، سبک زندگی، انواع و ابعاد طلاق، ابعاد ازدواج، اشتغال زنان، باروری زنان، خشونت در خانواده، شیوه‌های گفت‌وگو و تعامل، رسانه و فضای مجازی در خانواده، فراغت در خانواده و سبک‌های فرزند پروری که در دو جلسه گذشته توسط اعضا مطرح شده را مهم‌ترین مفاهیم حوزه خانواده برشمرد و پس از اولویت‌بندی مفاهیم توسط اعضا، تمرکز بر یکی از مفاهیم مذکور را موضوع جلسه آتی عنوان نمود.
در این نشست، دکتر علی روحانی عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، علی محمد جوکار کارشناس معاونت اجتماعی دادگستری، مصطفی خاکی‌زاد و محسن طالبی نمایندگان خانه صلح و اندیشه نیز حضور داشتند.