عمومی | دانشگاه یزد

گزارشی از کارگاه بین المللی «آب و شهر»/ بررسی محورهای اولیه آمایش سرزمین حول محور آب

به گزارش دریافتی از دبیرخانه کانون‌های تفکر دانشگاه یزد، در ابتدای جلسه دکتر علی اصغر سمسار یزدی دبیر کانون تفکر آب با عرض خیر مقدم خدمت حاضرین جلسه، دستور کار اصلی این جلسه را «ارائه گزارش کارگاه بین المللی آب و شهر و بررسی محورهای اولیه طرح آمایش سرزمین استان حول محور آب» اعلام کرد.
سفال خنک: پیوند خاک، آب و باد
مهندس امیر شریف یزدی مدیر مرکز پژوهش‌های خورشیدی اداره برق منطقه‌ای یزد پس از اشاره به مصرف بیش از ۴۰ درصد پیک بار مصرف برق کشور برای خنک کاری و افزایش این رقم در تابستان و سایر فصول گرم سال، به مزایای خنک کاری تماسی از طریق سفال خنک به نسبت روشهای سنتی خنک کاری هوا در افزایش بهره‌وری انرژی و نحوه استفاده از آن اشاره کرد.
به گفته وی هزینه اندک، بهره وری بالای خنک کاری تماسی، شخصی بودن و خنک کاری مکمل برای افراد با طبع گرم، بوگیری، امکان استفاده در شرایط بحرانی، ظرفیت قابل ملاحظه انتقال حرارت آب، احساس مطلوب مجاورت با خاک مرطوب و آسایش روانی از جمله مزایای استفاده از سفال خنک است.
سپس دکتر سمسار به مزایای سیستم‌های سنتی خنک کاری در ساخت و سازهای سنتی استان و اثرات آن در برودت نسبی و ایجاد تطبیق با محیط (توسط تحرکات سالیانه و روزانه در خانه‌ها) اشاره کرد.

دکتر عباسی نیز پس از اشاره به توان تحمل پائین و مصرفگرایی افراطی نسل جدید در مواجهه با طبیعت، بزرگترین ایراد ساخت و سازهای مدرن استان را تنظیم همه چیز بر اساس یک درجه هوای ثابت و وابستگی شدید به وسایل مدرن گرمایشی و سرمایشی دانست.
در ادامه مهندس سعید سلیمی صبور کارشناس ارشد حوزه آب و بازنشسته شرکت آب منطقه‌ای یزد بر ضرورت ایجاد روندهای اصلاحی برای مقابله با هدر رفت انرژی و دکتر عبدالحمید انصاری عضو هیئت علمی دانشگاه یزد بر ضرورت بکارگیری روشهای جدید مانند مطالعات ژئوفیزیک در جهت پی بردن به چگونگی ایجاد سازگاری با طبیعت در گذشته (توسط سیستمهای سنتی مانند قناتها) تاکید کردند.
کارگاه بین المللی آب و شهر: سیستمهای آبی و ساختارهای شهری
دکتر عباسی با اشاره به زمان برگزاری این کارگاه در ۱۵-۱۲ شهریورماه سال جاری، اشتراک گذاری تجربیات مدیریت، برنامه ریزی و طراحی زیرساختهای آبی شهری با دعوت از اساتید و متخصصان مختلف (مهندسان، شهرسازان، معماران، معماران منظر، جغرافی دانان و...) در حوزه آب از کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، الجزایر، پرتغال، هند و ایران را از جمله رویدادهای این کارگاه دانست.
به گفته وی شناخت و اشتراک تجربیات و راه حلهای تاریخی در پیوند شهر و آب در ایران و سایر نقاط جهان، شناخت مسائل روز، راه حل ها و یافته‌های روز در برخورد با آب و شبکه-های آبی در شهرها، الهام از تجربیات تاریخی در پیوند شهر و آب در پاسخ به مسائل روز، بررسی فرآیند تکاملی ساز و کار آب و شهر و بهره‌گیری از نظرات و تجربیات صاحبنظران و خبرگان ملی و بین المللی در خصوص مسائل و مشکلات آب در شهر و استان یزد از جمله مهمترین اهداف این کارگاه است.
دکتر عباسی همچنین محورهای پنج گانه کارگاه را به این شرح معرفی کرد: سیستم های آبی و تمدن در فلات ایران، سیستمهای آبی و تجربه‌های جهانی، سیستمهای آبی و شهرنشینی در سنتهای سرزمین، مهندسی و معماری آب در برنامه ریزی سرزمینی و پروژه‌های طراحی شهری، میراث گذشته و نوآوری در آینده.

گفتگو در مورد کارگاه بین المللی آب و شهر
سپس مهندس علی اکبر قیومی مدیر مرکز فناوری پارک علم و فناوری استان یزد استفاده بیشتر و بهتر استان از این کارگاه را منوط به برگزاری سمینارهای عمومی و همراه کردن دست اندرکاران ذی ربط این حوزه و مشارکت دستگاه‌های اجرایی مختلف استان دانست.
دکتر کاظم کمالی عضو هیئت علمی دانشگاه یزد پس از طرح سوالاتی در رابطه با چگونگی مشارکت در کارگاه پیشنهاد بازدید از مناطق کویری در استان و معرفی قابلیتهای این مناطق در کارگاه را مطرح کرد.
مهندس حسن بلندیان مدیرعامل اندیشکده صنعت، فناوری و اقتصاد، اثربخشی کارگاه‌های بین المللی را منوط به دسترسی به قابلیتهای استانی در گام اول، دسترسی به قابلیتهای کشوری در گام دوم و سپس معرفی آنها در عرصه بین المللی دانست.
دکتر حسین ملکی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه یزد موفقیت کارگاه را در برگزاری همایش‌های ساده، همکاری دستگاه‌های اجرایی استان و ارائه مطلوبترین خروجی‌ها دانست.
دکتر کمال امیدوار عضو هیئت علمی دانشگاه یزد پیشنهاد داد با توجه به محورهای کارگاه به چگونگی تاثیر توسعه فیزیکی شهرهای فعلی بر سیستمهای آبی، سنتهای سرزمینی، پروژه‌های طراحی شهری و سایر مباحث مرتبط توجه شود و طرح مباحث کلیدی و کاربردی در کارگاه مورد تاکید باشد.
رضا برهانی مدیرکل اداره هواشناسی استان یزد نیز پیشنهاد داد پس از تعریف دقیق تر اهداف، رفع مشکلات طرح‌های اجرایی استان نیز مدنظر کارگاه قرار بگیرد و ارتباطی موثر با دستگاه‌های اجرایی در آن برقرار و در نهایت پیشنهادات اجرایی جهت رفع چالشهای موجود استان به عنوان خروجی مطلوب کارگاه ارائه شود.
دکتر سید مجید میررکنی عضو هیئت علمی دانشگاه یزد پس از اشاره به شعار «آموزش کلیدی برای امنیت» به عنوان اصلی کلیدی برای سازمان جهانی یونسکو، بر نقش و اهمیت آموزشهای عمومی به صورت غیرسازمان یافته و با استفاده از نظر کارشناسان متخصص در کنار آموزشهای سازمان یافته تاکید کرد.
به گفته وی نمی توان بر اساس آموزش برای مناطق مختلف الگوهای یکسان را بکار بست و بنابراین باید بر مبنای توصیه¬های جهانی و با استفاده از دانش بومی راهکارهایی متفاوت برای بهبود وضعیت مناطق و ایجاد سازگاری با محیط ارائه کرد.
دکتر عباسی نیز آشنایی با ویژگیهای بومی و شرایط روز استان را زمینه ساز رفع بسیاری از مشکلات دانست.
بررسی محورهای اولیه آمایش سرزمین حول محور آب
دکتر سعید عطار عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، پس از ارائه توضیحاتی در رابطه با پیشینه تدوین سند آمایش در کشور، اولین طرح رسمی منتشر شده در این زمینه را مربوط به سال ۱۳۵۵ دانسته و بررسی تاریخچه تدوین برنامه آمایش سرزمین در ایران را دارای نکات تامل برانگیزی در مورد سنت سیاستگذاری توسعه در کشور دانست.
وی با برشمردن سه ضلع اصلی طرحهای آمایش سرزمین یعنی انسان، محیط و فعالیت، محیط را عنصر محوری طرح های آمایشی دانست.
دکتر عطار، تمرکز بر قابلیتها و محدودیتهای محیط و ایجاد نگاهی جامع نسبت به سرزمین در گام اول، مطالعه قابلیتها و محدودیتهای انسان حاضر در محیط در گام دوم و در نهایت، بررسی فعالیتهای قابل انجام در گام سوم را روندی دانست که برنامه آمایش سرزمین بر اساس آنها تنظیم و تدوین می شود.
وی با نادرست دانستن بخشی کردن طرح آمایش برای مثال آمایش آب محور، پیشنهاد کرد که کانون در بررسی موضوع «آمایش سرزمین و توسعه» و با هدف تهیه یک بیانیه در این موضوع، می تواند با استفاده از داده های ارزشمند طرح آمایش موجود که در مراحل نهایی شدن است، آب را به عنوان عنصری مهم در محیط در نظر بگیرد و فعالیتهای پیشنهادی یعنی گام سوم را بر اساس محدودیتهای آبی استان تنظیم کند.
دکتر سمسار نیز پیشنهاد کرد کانون بدون ورود به متدهای تدوین سند آمایش سرزمین، بیانیه را با تمرکز بر مساله آب تدوین کند.
دکتر میررکنی پیشنهاد داد کارگروهی تخصصی بر اساس رهیافتهای غیرخطی برای بررسی همه جانبه طرح آمایش سرزمین استان تشکیل و بر مباحث مربوط به آب استان به عنوان اولویت تاکید شود. به نظر وی، کانون می تواند به خوانش طرح آمایش سرزمین استان از منظر آب و اقلیم بپردازد.
مهندس رضا فرقانی بازنشسته دانشگاه امام حسین پیشنهاد توجه به فرصتها و تهدیدها علاوه بر محدودیتها و قابلیتها و مشخص کردن خط قرمزهای طرح آمایش سرزمین استان را مطرح کرد.

به نظر دکتر مجید احتیاط عضو هیئت علمی دانشگاه اردکان، کانون می تواند بر روی مولفه-هایی که مستقیما با آب مرتبط هستند مانند تامین آب، میزان آب و مصرف و فناوری آب کار کند.
وی پیشنهاد در نظر گرفتن سیستمهای ارزیابی و پایش در طرح آمایش سرزمین استان را مطرح کرد.
دکتر برهانی نیز بر اهمیت استفاده از نظرات متخصصان حوزه اقلیم شناسی و پژوهشکده-های هواشناسی، پیش بینی اقلیمی، تمرکز بر تغییر اقلیم و بررسی سناریوهای مختلف تاکید کرد.
دکتر امیدوار پیشنهاد بررسی طرح آمایش سرزمین از بُعد آب و اقلیم را مطرح کرد. مهندس قیومی پیشنهاد بازخوانی طرح آمایش استان از منظر آب و اقلیم، بررسی آن در سایر کانونهای تفکر دانشگاه یزد مانند کانون تفکر اقتصاد یزد، دستیابی به ادبیاتی مشترک با مشارکت اعضای سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و جلوگیری از ادامه روندهای نادرست کنونی در این طرح را مطرح کرد.
دکتر ملکی نژاد بر این نکته تاکید کرد که طرح آمایش سرزمین حاصل کار تیمی و چند انضباطی بوده و در نتیجه، کانون می تواند در مباحث مربوط به آب، کشاورزی و معدن در طرح آمایش سرزمین استان ورود پیدا کند و در تدوین بیانیه کانون باید به آب به عنوان موضوعی محوری توجه کند.
مهندس بلندیان  بر ضرورت نقد طرح آمایش سرزمین استان و بررسی نقاط قوت و ضعف آن تاکید کرد.
در انتهای جلسه نیز دکتر سمسار با ارائه جمع بندی کلی از صحبتهای مطرح شده توسط اعضا، توجه به نقاط قوت و تلاشهای سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان در تهیه و تکمیل طرح آمایش سرزمین استان را ضروری دانست.
در این نشست مهندس جواد منصوری کارشناس شرکت آب منطقه‌ای یزد و مهندس راحله سادات حسینی نیز حضور داشتند.