پژوهشکده زبان و ادبیات با همکاری انجمن ترویج زبان نشستی با عنوان؛ «نقد و بررسی کتاب فرهنگ مترجم (عربی-فارسی)» و با سخنرانی, محمد حسین باتمان غلیچ برگزار کرد.

این نشست که در تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۳۹۷  برگزار شد، با سخنان دبیرجلسه، دکتر محمدرضا موحدی  که شامل معرفی ابتدایی کتاب و منتقدان آن بود، آغاز شد و سپس مولف این فرهنگنامه یعنی استاد باتمان غلیچ درباره انگیزه خود در تالیف و تدوین کتاب و امتیازهایی این اثر سخنرانی کرد.

باتمان غلیچ گفت: دانشجوی دانشگاه که شدم، اندوخته ی نسبتا خوبی از دروس عربی دبیرستان (صرف و نحو و قرائت متون و...) داشتم. اما این مقدار آشنایی و این نوع رابطه با زبان عربی در آن مقطع زمانی مرا راضی نمی‌ساخت. همین احساس نیاز، انگیزه تلاش من برای دستیابی به سطحی پذیرفتنی از آشنایی با زبان عربی روز شد. البته آن روزها امکانات مناسب برای آموختن زبان زنده و امروزی عربی‌، اعم از مکالمه و نوشتن و خواندن، فوق العاده محدود بود. فضای آموزش دانشگاهی آن روز هم در رابطه با زبان عربی داستان خود را داشت. هدف اصلی ارائه ی فرهنگی با غنای هرچه بیشتر برای رفع نیاز مترجمان و محققان است. البته روشن است که امروز با بهره گیری از فضای مجازی و امکانات اینترنتی، بسیاری از گره‌های لغوی گشوده می‌شود. اما با این وجود، مصرانه معتقدم و به تجربه اطمینان یافته ام که امکانات یادشده از تامین بسیاری نیازها قاصر است، و هنوز  جای چنین فرهنگی با این وسعت و کیفیت برای علاقه مندان و نیازمندان به مراجع غنی‌تر، دقیق‌تر، و مطمئن‌تر، خالی است. در عین حال و برخلاف تمام تلاش و دقتی که شده، مدعی آن نیستم که فرهنگ حاضر خالی از کاستی است.

وی افزود: از همان آغاز، اهمیت وجود منابع لغوی مفید و کارساز، و ضرورت دسترسی به فرهنگ‌های معتبر و گره‌گشا را به خوبی حس کردم. چون فرهنگ‌های موجود را پاسخگوی این نیاز مبرم نمی یافتم. از سال ۱۳۵۱ با آغاز کار مترجمی وزارت خارجه، احساس نیاز من به مراجع مطمئن و قابل استفاده بیش از پیش شدت یافت. و همین احساس رفته رفته انگیزه ی تالیف  فرهنگی جدید را که دستگیر مترجمانی مانند خود من باشد در من رویانید.

باتمان غلیچ تصریح کرد: با استعانت از خداوند، از سال ۱۳۷۱ کار تالیف فرهنگ را با تهیه ی فیش از مواد جمع آوری شده آغاز کردم. ولی به دلیل مسئولیت های کاری و اداری و غیره، روند تالیف به صورت منقطع و گاه با توقف های چندماهه پیش می رفت. از اوایل دهه ی هشتاد، با عزمی جدی‌تر و با بهره‌گیری از رایانه کار را ادامه دادم و با عنایت خداوند در سال جاری چاپ و منتشر شد. (شروع کار جمع آوری مواد و واژگان : از سال ۱۳۵۱ (۴۵ سال)، شروع کار تالیف و تدوین فرهنگ: از سال ۱۳۷۱)

وی در ادامه  ویژگی‌های این فرهنگ مترجم  را چنین توصیف کرد و گفت: این فرهنگ، بنا به دلایل زیر، یک ابزاردست کارآمد به ویژه برای مترجمان است.

مبتنی بر یک عمر مطالعه و تحقیق و تجربه ی عملی مولف در تعامل با زبان عربی معاصر، زنده و کاربردی در سطوح سیاسی، اجتماعی و علمی، با لمس نیازهای واقعی یک مترجم برای دسترسی به مراجع مطمئن و دقیق است.

فرهنگی معادلی حاوی معادل‌های فارسی دقیق و گسترده است.

دارای ترتیب الفبایی است (نه ریشه ای)

فرهنگی عمومی، و در عین حال غنی از اصطلاحات  حوزه‌های مختلف تخصصی، علمی، و فنی است.

ازاصطلاحات و واژه‌های رایج محلی کشورهای عربی با اشاره به محل هر یک، سرشار می باشد.

حاوی بسیاری اصطلاحات و واژه‌های متداول عامیانه است.

اسم ها با صیغه ی جمع همراه است.

معادل‌های فارسی بر اساس معانی آن‌ها تفکیک و دسته‌بندی شده.

غالبا ترکیبات و عبارات کاربردی واژه‌ها، با ذکر نمونه از عبارات، لحاظ شده است.

از آوردن واژه های مهجور و مرده ای که در تداول امروز نقش و تاثیری ندارد، پرهیز شده است.

علاوه بر معادل های دقیق و متعدد فارسی، حتی الامکان مترادف های عربی هر واژه نیز آورده شده است.

تجربه و سروکار داشتن چهل ساله با شغل ترجمه و زبان عربی، تماس مداوم با عرب‌زبانان در ایران و کشورهای عربی و برخورد عینی و مستقیم با زبان و اهل زبان، درک نیاز واقعی و مبرم به مرجعی حاوی نکات و مفاهیم دقیق و کاربردی، همراه با مطالعه و تحقیق و پی‌جویی مستمر، و بررسی و ارزیابی تالیفات مشابه قبلی.

در ادامه مراسم دکتر عدنان طهماسبی از استادان گروه ادبیات عرب در دانشگاه تهران، از دوره های همکاری با استاد باتمان غلیچ در امر ترجمه در وزارت خارجه و... اهمیت ترجمه همزمان و رسالتی که مترجمان برعهده دارند، سخن گفت و سپس به برخی ظرافت های نهفته در کار ترجمه و کمکامثال این فرهنگنامه به درک درست از اصطلاحات ، اشاره کرد.

آنگاه دکتر عبدالحسین فرزاد از استادان پژوهشکده ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی، از محاسن و گستردگی کار مولف در این اثر یاد کرد و البته نسبت به چرایی درج  یا ترجیح برخی لغات و اصطلاحات عربی در این فرهنگ و عدم استفاده از برخی لغات دیگر، پرسشی ایراد کرد. همچنین خانم دکتر دری ( نماینده انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی در این نشست) نیز پس از ابراز خرسندی از چاپ چنین اثری، این پرسش را مطرح کرد که چرا نظم الفبایی واژگان به خاطر درج زیر مجموعه ها در سطرهای موازی، به هم خورده است؟ با این امید که بتوان این کاستی های نه چندان مهم را در ویرایش های بعدی زدود.

در پایان این نشست دکتر باتمان غلیچ در پاسخ به پرسش های مطرح شده ، توضیحاتی ارائه کرد.