سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به دنبال اکتشاف آب‌های کارستی
به گزارش روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اکتشاف مواد معدنی پنهان و شناسایی آب‌های زیرزمینی(کارست) به کمک ژئوفیزیک هوایی با روش الکترومغناطیس برای نخستین بار در کشور به عنوان طرح ملی و با استفاده از آخرین فناوری‌های روز دنیا در این زمینه انجام خواهد شد.
بر اساس این گزارش، در گذشته عملیات ژئوفیزیک هوایی به روش‌های مگنتومتری و رادیومتری انجام می‌شد که کارشناسان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، با همکاری مشاوران خارجی برای نخستین بار در کشور برداشت‌های الکترومغناطیس را به عنوان یک روش جدید که با سرعت و دقت بالاتر اطلاعات بیشتری را در اختیار قرار می‌دهد، در دستور کار خود دارند.
بر همین اساس، با توجه به اینکه از فناوری‌های روز دنیا به‌منظور اکتشاف آب در کشورهای پیشرفته استفاده می‌شود، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نیز در صدد است تا این فناوری را به کشور منتقل و اجرا کند.
شایان ذکر است، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در نظر دارد بخشی از مساحت دارای اولویت کشور را تحت پوشش این مطالعات به منظور شناسایی منابع آب کارستی کشور قرار دهد. پیش از این به روش‌های مختلف زمین‌شناسی و زمین‌شناختی، منابع آب کارستی در استان خراسان رضوی شناسایی شده که از مرز به سمت ترکمنستان از زیر زمین خارج می‌شود و هم اکنون اولین منطقه برای این مطالعات، استان خراسان رضوی در نظر گرفته شده است.
گفتنی است، آب‌های کارستی اغلب در اعماق تا ۵۰۰ متری زمین قرار می‌گیرند و با توجه به هدف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در این زمینه انجام مطالعات ژئوفیزیک هوایی تا این عمق در سازه‌های سخت آهکی برای شناسایی منابع آب به منظور استفاده شرب در شهرستان‌ها و مراکز جمعیتی برای اولین بار در کشور انجام و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شایان ذکر است، مطالعات شناسایی آب کارستی توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در حال انجام است و در نتیجه آن یک درصد از مساحت کشور مستعد دسترسی به آب کارستی است که بر همین اساس استان‌های خراسان رضوی و یزد در اولویت قرار دارند.
هدف از این مطالعات در وهله اول شناسایی منابع آب زیرزمینی است که از کشور خارج و یا وارد دریا می‌شود و در نتیجه باید سریعتر شناسایی شوند و هدف دیگر تامین آب شرب در شرایط بحرانی به جای پروژه‌های انتقال آب است.
بر همین اساس، مسعود مرسلی مشاور رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، گفت: آب های کارستی به آب‌هایی اطلاق می‌شود که در سازندهای سخت کربناتی (آهکی و دولومیتی) بر اثر انحلال و شکستگی در طول زمان زمین‌شناسی تجمع پیدا می‌کنند و غار علیصدر همدان، یک نمونه بارز آن است .
وی با بیان اینکه ایران همراه با کشورهای یوگسلاوی سابق (کرواسی و صربستان کنونی)، جمهوری چک، فرانسه، آمریکا و چین در زمره کشورهای پرپتانسیل آب کارستی جهان قرار دارند، خاطرنشان کرد: مطالعات زمین‌شناسی جدی در این زمینه از حدود ۲ سال پیش آغاز و مشخص شد ۱۱ درصد مساحت کشور از پتانسیل آب کارست برخوردار است و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نیز به دنبال شناسایی و معرفی مناطق پرپتانسیل‌تر در بین این ۱۱ درصد وسعت است .
وی ادامه داد: اکنون کوه‌های هزار مسجد در شمال شرق ایران که منطقه‌ای به طول ۱۰۰ و عرض ۴۰ کیلومتر بین مرز ایران و ترکمنستان و در برگیرنده شهرهای مشهد، قوچان، شیروان و بجنورد است، برای مطالعات تکمیلی انتخاب شده و یک سری حفاری‌ها، نمونه‌برداری‌ها و بازدیدهای صحرایی در آن انجام شده است .
مشاور رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی یادآوری کرد: مهرماه ۹۵ در بیست و یکمین جلسه شورای عالی آب مصوب شد که کارگروهی متشکل از وزارت نیرو و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور همراه با سازمان حفاظت محیط زیست به انجام مطالعات کارست در کشور بپردازند .
وی خاطرنشان کرد: مطالعاتی که تاکنون در عرصه آب کارستی در کشور انجام شده بود، از طریق ژئومتریک زمینی بود، اما اکنون در نظر داریم برای نخستین بار در خاورمیانه آن را با کمک اروپایی‌ها به شیوه ژئومتریک هوایی به انجام برسانیم .
مرسلی با اشاره به اینکه سرعت عمل بالا، دقت و صحت بسیار بالا و عمق بررسی بیشتر (تا ۴۰۰ متر) از جمله محاسن این شیوه در مقایسه با ژئومتریک زمینی است، خاطرنشان کرد: سازمان زمین‌شناسی در نظر دارد تا مناطق مرزی کشور را برای مطالعات آب کارستی در اولویت قرار دهد تا به مدیریت منابع آب از سوی وزرات نیرو کمک شود .
این کارشناس افزود: آب کارستی در همه جای جهان بیشتر برای مصارف شرب و به میزان کمتر برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اما برداشت و چگونگی مصرف آن در ایران بر عهده وزارت نیرو است .
وی تصریح کرد: مناطق غربی کشور و هم مرز با عراق (کردستان و کرمانشاه) و پس از آن مناطق جنوبی کشور، سایر مناطق پرپتانسیل آب کارستی کشور است که در اولویت تحقیقات قرار دارند، به طوری که تصاویر هوایی نشان داد آب‌هایی با دمای متفاوت از زیر خلیج فارس خارج می شود که آب کارستند .
مرسلی با بیان اینکه عمده آب‌های کارستی ایران به سمت کشورهای همسایه خروجی دارد، یادآوری کرد: در کشورهای همسایه و اطراف ایران (به جز ترکیه) توانمندی آنچنانی برای مطالعات آب کارستی وجود ندارد .
کارست به انگلیسی Karst پدیده خوردگی و انحلال توده‌سنگ‌های کربناته از قبیل آهک، سنگ گچ و دولومیت است. این پدیده در سایر سنگ‌های انحلال‌پذیر مانند سنگ‌های سولفاته و کلروره نیز اتفاق می‌افتد. کارست در سنگ‌های آواری هم دیده می‌شود. برای مثال ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراهای دارای سیمان کربناته یا سولفاته تحت‌تاثیر انحلال کارستی خواهند شد. نام این پدیده از فلات کارست در نزدیکی مرز اسلوونی و ایتالیا گرفته شده است .