یادداشت دکتر خان محمدی در روزنامه ایران با عنوان «نومید نمیشود دل عاشق مست»
به گزارش روابط عمومی دانشگاه مفید، بمناسبت فرارسیدن ایام ارتحال بیانگذار فقید انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) دکتر یوسف خان محمدی (عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید) در یادداشتی با عنوان «
نومید نمیشود دل عاشق مست
» در روزنامه ایران روز شنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۷ به
لزوم امیدآفرینی در جامعه از دیدگاه حضرت امام(ره)پرداختند.
ایشان اظهار داشتند: جامعه ایران امروز در یکی از حساسترین فرازهای تاریخی خود ایستاده است؛ حرکت بسوی توسعه، پیشرفت و تعامل سازنده با جهان یا بازگشت به انزواگرایی و استفاده نکردن از ظرفیتهای ملی و بینالمللی خویش. در این فضا، رجوع به آرا و اندیشه حضرت امام(ره) میتواند بسیار راهگشا باشد. ایشان طرفدار توسعه و زندگی عزتمندانه در تعامل با جهان بودند.
ایجاد امید و امیدواری در جامعه یکی از عناصر اصلی توسعه است چراکه توسعه چیزی جز بهینهسازی و استفاده از نیروهای بالقوه مادی و انسانی نیست. برای فائق آمدن بر مشکلات و معضلات داخلی و بینالمللی، راهی جز فعالسازی و اعتماد به ملت و نخبگان جامعه وجود ندارد. حضرت امام خمینی(ره) با ایمان به توان ملت، همیشه به آینده امیدوار بودند و بر ایجاد امید و فضای نشاط و نوآوری در جامعه تاکید داشتند: «امید در خودتان ایجاد کنید. نویسندگان ما، گویندگان ما همهشان دنبال این باشند که به این ملت امید بدهند. مایوس نکنند ملت را، بگویند توانا هستیم. بگویند خودمان میتوانیم و واقع همینطور است... میتوانیم. اراده باید بکنیم». (صحیفه نور، ج۸، ص۵۳۷)
امام(ره) با اشاره به برخی از کشورهای توسعهیافته از جمله ژاپن تاکید میکردند که چون آنها با اعتماد به نفس و امید به آینده تلاش و کوشش کردند، توانستند به جایگاه واقعی خود در جهان نایل آیند: «اطمینان داشته باشید که اگر بخواهید میشود. شما بیدار بشوید و بفهمید این معنا را که نژاد ژرمن از نژاد آریا بالاتر نیست و غربیها از ما بالاتر نیستند، ژاپن همین معنا را مبتلا بود و بعد بیدار شد و اراده کرد و شد یک مملکت صنعتی که الان صنعت او مقابله میکند با امریکا» (صحیفه نور، همان)
بنابراین، برای ایجاد جامعه مطلوب که در آن انسان مسلمان از زندگی شرافتمندانه برخوردار باشد، داشتن «امید به آینده» عمل اصلی است و از وظایف اصلی نخبگان جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی و اقتصادی گشودن فضای امید در عرصه عمومی است.
گسترش یاس و ناامیدی در جامعه از امراض و بیماریهای بسیار خطرناک محسوب میشود. یکی از قرآنپژوهان بزرگ معاصر؛ «بدیعالزمان سعیدی نورسی» (۱۸۷۶م-۱۹۶۰م) بعد از بررسی مشکلات جهان اسلام به شش بیماری اشاره میکند که مهمترین این بیماریها یاس و ناامیدی است: «۱.افزایش یاس و ناامیدی در جامعه،۲. از بین رفتن اعتماد در زندگی اجتماعی و عرصه سیاسی، ۳. عشق بهخصومتورزی و دشمنی، ۴. نشناختن عوامل توسعه و محورهای آشتی ملی، ۵. استبداد که مانند بیماری واگیر گسترش یافته است، ۶. ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی و ملی» (علی اکبر علیخانی و همکاران، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی ،ج۱۲،۱۳۹۰ ص۶۸)
ایشان پس از طرح بیماریهای ششگانه در جهان اسلام برای برون رفت از این مشکلات، راهحلهایی را ارائه میکند که مهمترین مولفههای آن پرهیز از ناامیدی و یاس است: «۱. توجه و پایبندی به اخلاق ۲. پرهیز از ناامیدی و یاس ۳. تقویت اعتماد عمومی چرا که «سرمایه اجتماعی» پایه و اساس جامعه اسلامی است. ۴ .عشق و برادری که با ارزشترین چیز پس از عشق، باز خود عشق است و بدترین چیز پس از عداوت و دشمنی باز خود دشمنی و نفرت پراکنی است. ۵. تحمل و تسامح اقوام مختلف و تعامل سازنده ۶. مشورت به عنوان کلید موفقیت ۷. صداقت در گفتار و رفتار و همگانی شدن آن در جامعه» (همان)
حضرت امام خمینی(ره) و بدیعالزمان نورسی به عنوان دو اندیشمند بزرگ جهان اسلام و بر اساس مبانی قرآنی معتقدند باید از ناامیدی و یاس در جامعه پرهیز کرد و با کار و تلاش و اعتماد به نفس کامل برای ایجاد جامعهای آزاد، آباد و توسعه یافته قدم برداشت.
در قرآن، به عنوان اصلیترین منبعِ الهامبخش زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان، توجه ویژهای به موضوع «یاس و ناامیدی» شده است و در مجموع ۱۹ بار واژه «یئس» و «قنط» به معنای یاس و ناامیدی مطرح شده است. آنچه از موارد استعمال واژه «یاس» و «قنوط» در قرآن مجید به دست میآید این است که یاس و قنوت تقریباً در یک معنی به کار میرود، مثلاً در داستان یوسف(ع) میخوانیم: «ای فرزندان من، بروید (به ملک مصر) و از حال یوسف و برادرش تحقیق کرده و جویا شوید و از رحمت خدا نومید مباشید که هرگز جز کافران هیچ کس از رحمت خدا نومید نیست.»
در مورد «قنط» در داستان بشارت فرزند ابراهیم(ع) میخوانیم که ایشان از این مساله اظهار تعجب کرد اما فرشتگان به او گفتند: «ما تو را به حق و حقیقت بشارت دادیم و تو هرگز نومید مباش.»
داستانهای قرآن، پیامهای سیاسی، اجتماعی و اخلاقی بسیاری دارد و قرآن با اشاره به دو داستان مهم به امیدوار بودن انسانها تاکید میکند؛ داستان حضرت یوسف(ع) که بیش از نیم قرن از او خبری به خانواده نرسیده و همه از پیدا شدنش مایوس شده بودند ولی قرآن از زبان یعقوب نبی بیان میکند امید و امیدواری را در پیدا شدن یوسف(ع) از دست ندهید؛ یعنی، با سعی و تلاش همه کارها قابل تحقق است؛ فقط با صبر و شکیبایی و اعتماد به نفس باید هدف را دنبال کرد. در داستان دیگر، خداوند به حضرت ابراهیم(ع) و همسر سالخوردهاش، بشارت فرزند میدهد که به صورت عادی تولد فرزندی در این سن و سال بعید بهنظر میرسد.
آموزههای قرآن به ما این مژده را میدهند که در هیچ شرایطی نباید از رسیدن به هدف مایوس شد. امید است در این ماه، با توسل به مفاهیم رهاییبخش و امیدآفرین قرآن، جامعهای امیدوار، فعال، با نشاط و صادق داشته باشیم. ناامید کردن مردم برخلاف منافع و امنیت ملی است. امید آفرینی بستر مناسب را برای تامین منافع ملی فراهم میکند.
همانطور که پیشتر عنوان شد امام خمینی(ره) از برجستهترین متفکران جهان اسلام است که به این مهم (امید اجتماعی) التفات داشته است و در کنار ایشان میتوان از بدیعالزمان نورسی نیز یاد کرد که هر دو مبانی فکری خود را در بحث امید از آیات قرآن وام گرفتهاند.
پینوشت:
* هرچند فراق، پشت امید شکست
هرچند جفا دو دست آمال ببست
نومید نمی شود دل عاشق مست
هر دم برسد به هر چه همت، دربست (مولوی)