همایش بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی توسط انجمن علمی تاریخ دانشگاه شیراز و با همکاری انجمن علمی ادبیات دانشگاه شیراز ، انجمن شاهنامه پژوهی پارس و کانون ادبی دانشگاه شیراز در تالار علامه جعفری دانشگاه شیراز برگزار شد.
این همایش با شاهنامه خوانی آغاز گردید و پس از آن دکتر سید ابوالقاسم فروزانی استاد تاریخ دانشگاه شیراز در خصوص نقش دولت سامانیان در شکل گیری شخصیت باستان گرای فردوسی به سخنرانی پرداخت.
وی با اشاره به خواستگاه طبقاتی و چگونگی تشکیل حکومت سامانیان افزود: توجه به زبان و ادب پارسی مولود پاره ای از مسائل خاص سیاسی و اجتماعی است که به ویژه از قرن دوم هجری در شرق ایران پدید آمده بود که منجر به قیام های متعددی ضد خلافت امویان و عباسیان گردید.
دکتر فروزانی اظهار داشت: عهد دولت سامانیان مهمترین دوره حماسه سرایی در ایران است و توجه به داستان های کهن ملی از افتخارات دولت سامانیان می باشد.
دکتر فروزانی در خصوص شخصیت فردوسی اظهار داشت: فردوسی دهقانی ایرانی نژاد بود که در دهه های اولیه قرن چهارم هجری در توس به دنیا آمد. او ادامه دهنده راه دقیقی توسی در به نظم در آوردن شاهنامه ابومنصوری بود.
دکتر فروزانی در پایان عنوان داشت که تنها سامانیان بودند که با احیای زبان فارسی و میراث فرهنگی ایران موفق به حفظ هویت ملی ایرانیان شدند و نقش فردوسی در این جریان بسزاست.
سپس دکتر عبدالرسول خیراندیش استاد تاریخ دانشگاه شیراز در خصوص شاهنامه ها و پهلوان نامه ها مطالبی را بیان کرد.
دکتر خیراندیش اظهار داشت: شاهنامه در اصل خدای نامه بوده و خدای در لغت پهلوی به معنی شاه یا پادشاه می باشد. این کتاب ها که از روزگاران بسیار قدیم نوشته می شد در حقیقت وقایع نویسی شاهان و دربار بوده است؛ که این سنت نوشتن وقایع در هر دوره ای وجود داشته است و فردوسی و سایر شاعران با مراجعه به این شاهنامه ها کتاب هایی تالیف کرده اند.
دکتر خیراندیش افزود: در ایران و در قرن ۴ و ۵ هجری با یک تحولی در زبان و ادب فارسی مواجه می شویم که ماندگار شده است و آن این است که ایرانیان با ورود اسلام کلمه خدا را برای برگردان کلمه الله به کار بردند. اما در خراسان و در لفظ دری کلمه شاه برای برگردان خدای نامه از پهلوی به زبان فارسی مورد استفاده قرار گرفت و خدای نامه به شاهنامه تبدیل شد.
دکتر خیراندیش بیان نمود: شاهکار بزرگ فردوسی در این است که شاهنامه را از کتابی صرفا در ذکر وقایع خاندان شاهی و دربار فراتر برده و متون حماسی را وارد شاهنامه کرده که این متون به پهلوان نامه معروف است. فردوسی این دانایی و مهارت و هنر را دارا بوده که یک سیر پیوسته و مستمر از تاریخ ایران را با داستان های عاشقانه شورانگیز مثل زال و رودابه، بیژن و منیژه و یا صحنه های بزم و رزم که رسا و گویا و گیرا برای همه زمان ها بوده؛ پیوند داده است.
دکتر محمود رضایی دشت ارژنه، عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز نیز در خصوص جایگاه شاهنامه در گستره ادب جهان سخنانی ایراد کرد.
وی با تاکید بر اینکه یکی از ارکان بنیادین هر حماسه ای پهلوان های آن بوده؛ به بررسی شباهت های موجود بین پهلوان ها و داستان های شاهنامه با بزرگترین حماسه های جهان مثل ایلیاد و ادیسه و انه اید و رامایانا و مهابهاراتا پرداخت.
این استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: سایر حماسه های ذکر شده سیر تاریخی حادثه ها را پیش گرفته اند و فراز و فرود داستان ها را به نمایش گزاشته اند؛ اما فردوسی گاه به گاه در میان حوادث و داستان ها، آرمانشهر مورد نظر خود را نیز بیان می کند.
دکتر احمد فضلی نژاد رئیس بخش تاریخ دانشگاه شیراز آخرین سخنرانی بود که در این همایش به بررسی شاهنامه با عنوان فردوسی و نام ایران پرداخت .
دکتر فضلی نژاد ضمن بررسی نام ایران در دوره های مختلف تاریخی بیان داشت : اهمیت نام ایران نه فقط به خاطر جنبه تاریخی آن بوده بلکه به علت پیوستگی آن با هویت و منش ایرانیان بوده است.
دکتر فضلی نژاد اظهار داشت: در زمان فردوسی شرایط سیاسی و اجتماعی ایران دچار تحولات زیادی می شود که این عامل در نگارش شاهنامه تاثیر زیادی داشته است.
دکتر فضلی نژاد افزود: حدود ۱۷۰۰ بار در شاهنامه از ایران و ایرانیان یاد شده است و نخستین باری که نام ایران در شاهنامه ذکر می شود مربوط به رویداد های دوره ضحاک است. جامعه آرمانی فردوسی جامعه ای ترکیب یافته از دین توحیدی اسلام، آیین کشور داری ساسانیان و فرمانروایی ایرانیان بر جهان بود.
دکتر فضلی نژاد در پایان به بررسی نام ایران در متون ادبی و تاریخی پس از فردوسی به ویژه در دوره مغول مانند: جامع التواریخ و ظفرنامه پرداخت و در خصوص اهمیت کتاب ظفرنامه حمدالله مستوفی بیان داشت: حمدالله مستوفی نخستین پژوهنده شاهنامه پس از فردوسی و مصحح دقیق شاهنامه می باشد.
دکتر فضلی نژاد در پایان اظهار داشت: اهمیت شاهنامه فردوسی نه فقط آن حماسه عظیمی است که خلق کرده بلکه در آن است که شاهنامه دفتر هویت ایرانیان و یادآور تمدن سازی پیشینیان خردمند آنها است.
گفتنی است همزمان با برگزاری همایش بزرگداشت فردوسی در دانشگاه شیراز؛ برنامه مرشد خوانی توسط هئیت ورزش زورخانه ای و پهلوانی فارس اجرا شد.