رییس انجمن ژنتیک ایران معتقد است در شرایطی که با پیشرفتهای چشمگیر دانش ژنتیک، سنتز ژنوم در مقیاس انسانی به طور فزاینده ای امکان پذیر شده است، تلاش علمی هماهنگ برای درک، بحث و استفاده از تکنولوژی های مهندسی ژنوم، ضرورت جدی پیدا کرده است.

به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران دکتر محمود تولایی در حاشیه افتتاحیه سومین کنگره بین‌المللی و پانزدهمین کنگره ملی ژنتیک ایران در سالن اجلاس سران در خصوص پیشرفتهای دانش ژنتیک گفت: ژنومیک با هدف قرار دادن افراد در معرض خطر و کاهش بروز بیماری های شایع به واسطه غربالگری نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه دارد. ژنومیک شامل تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات ژنتیکی به‌ خصوص ژنوم موجودات است. ژنوم توالی کل DNA موجود در سلولهای یک جاندار است که به‌ عنوان ماده ژنتیکی عمل می کند و سبب بروز صفات وراثتی می‌شود.
وی افزود: پروژه ژنوم انسان (HGP) هم با هدف توالی یابی ژنوم انسانی موجب توسعه فناوری، کاهش هزینه و افزایش کیفیت خوانش DNA شده است. در حال حاضر HGP به عنوان یکی از شاهکارهای بزرگ اکتشاف شناخته می شود که در علم و پزشکی انقلابی به پا کرده است.
تولایی ادامه داد: بعد از پروژه HGP، پروژه HAPMAP و ۱۰۰۰ Genome تلاشی بود که ما را قادر می کرد که تنوع در جمعیت ها را بشناسیم. از مزیت های پروژه ۱۰۰۰ ژنوم، تکامل روش های توالی یابی و نیز کاهش هزینه های خوانش توالی بود.
وی افزود: این نخستین پروژه برای ارزیابی ژنوم افراد زیادی از جمعیت ها بود تا منابع جامع در تنوع ژنتیکی انسان ارائه شود. در حالی که توالی ژنوم انسان ما را با تعداد ژن کد کننده پروتیین غافلگیر کرد (چون پیش بینی می شد که انسان تا ۱۰۰ هزار ژن داشته باشه) اما اساسا دیدگاه ما را در مورد ژن تغییر نداد. در مقابل الگوهای پیچیده تنظیم پراکنده و رونویسی فراگیر که توسط پروژه ENCODE کشف شده است، همراه با حفاظت غیر ژنتیک و فراوانی ژن های غیر Coding RNA، تصور از ژن را به چالش کشیده است.
تولایی گفت: هدف از پروژه بین المللی پروتیین انسانی (Human Proteome Project) که توسط سازمان HUPO (Human Proteome Organization) سازماندهی شده است، تحقق بخشیدن به درک ما از پروتئوم انسان از طریق تلاش هماهنگ شده توسط بسیاری از آزمایشگاه های تحقیقاتی در سراسر جهان است.
وی ادامه داد: تلاشی که تا امروز انجام شده است، در کنار پروژه پروتئوم انسانی و نیز پروژه اپی ژنوم انسانی، ما را یک قدم به اینکه بدن ما چگونه کار می کند نزدیک تر کرده است. در حال حاضر، پروژه Exposome افق جدیدی را باز کرده است و این پروژه به عنوان یکی از پروژه های پیشرو در مرز دانش در زمینه سلامت انسان در نظر گرفته می شود.
رییس انجمن ژنتیک ایران، افزود: پروژه اکسپوزوم، از نظر مفهومی و عملی دیدگاه جامعی را در ارتباط با بیماری و سلامت انسانی فراهم می کند. این پروژه، مواجهه ما با رژیم های غذایی، سبک های زندگی و رفتار های ما را در بر می گیرد. همچنین اینکه چگونه بدن ما به این چالش ها پاسخ می دهد.
وی گفت: فناوری های نسل بعدی توالی یابی (NGS) و کریسپر (CRISPR) به عنوان دو فناوری کلیدی، ما را برای درک بهتر تفسیر ژنوم انسانی و استفاده در روش های درمانی هدفمند، توانمند می کنند.
تولایی اظهار داشت: ما عصر خوانش ژنوم را پشت سر گذاشتیم و وارد عصر نوشتن ژنوم شده ایم. اگرچه توالی یابی، تجزیه و تحلیل مربوط به آن و ویرایش DNA با سرعت وحشتناک پیشرفت می کند، توانایی ما در ساخت توالی های DNA به صورت بخش های کوتاه در سلول ها، محدود می شود که در نتیجه توانایی ما در درک سیستم های بیولوژیکی و دست ورزی آن را نیز محدود می کند.
رییس انجمن ژنتیک ایران در پایان افزود: پیشرفت های تکنولوژیکی اخیر به عنوان مثال، سنتز قطعات ژن از کل ژنوم، سنتز کامل ژنوم و تکنیک CRISPR به عنوان فناوری ویرایش ژنی، انقلابی در این زمینه به پا کرده است.

سومین کنگره بین المللی و پانزدهمین کنگره ژنتیک ایران از امروز تا ۲۵ اردیبهشت ماه در سالن اجلاس سران در حال برگزاری است.

انتهای پیام