کلسترول ماده‌ای از جنس چربی است که همراه با جریان خون حمل می‌شود. اصولا چربی خون، در دو گروه «کلسترول بد» و «کلسترول خوب»، دسته‌بندی می‌‌شود. کلسترول خوب، به دفع چربی‌های اضافی خون کمک کرده و آن‌ها را به کبد انتقال می‌دهد؛ اما کلسترول بد، وظیفه رساندن چربی، به بافت‌های مختلف بدن را بر عهده دارد. هنگامی که مقدار آن از حد طبیعی فراتر رود بر روی دیواره رگ‌ها رسوب می‌کند و می‌توان گفت که بین این نوع از کلسترول و بیماریهای قلبی رابطه وجود دارد.
یکی دیگر از اجزای چربی خون تری گلیسرید است. افزایش تری گلیسیرید خون به عنوان یک عامل خطر برای تنگ شدن عروق خونی در نظر گرفته می‌شود که در نهایت می‌تواند به سکته مغزی یا سکته قلبی منجر شود. همچنین می‌تواند افراد را در معرض خطر ابتلا به التهاب لوزالمعده و بیماری کبدی قرار ‌دهد.
عوامل مختلفی می توانند باعث افزایش چربی خون شوند مانند رژیم غذایی نامناسب، سیگار کشیدن، ژنتیک، چاقی، مصرف الکل، کم‌‌تحرکی و مصرف داروهای خاص مانند استروئیدها.
محققین اخیرا پیشنهاد کرده‌اند که خواب نیز می‌تواند بر میزان چربی خون تاثیر بگذارد. کمبود خواب و نقص در الگوی خواب به دلایل مختلف از جمله موارد ذیل ممکن است به تجمع چربی در خون و بدن منجر شود:
تغییرات در هورمون‌های اشتها: کمبود خواب باعث افزایش ترشح هورمون‌های اشتها می‌شود. این هورمون‌ها تمایل به مصرف مواد غذایی با چربی و قند زیاد را افزایش می‌دهد.
کمبود انرژی و تنبلی: خواب کافی انرژی لازم برای فعالیت بدنی را تامین می‌کند. اگر خواب کافی نباشد، ممکن است تحرک کاهش یابد که منجر به افزایش چربی بدن می‌شود.
تنظیم هورمون‌ها: خواب به تنظیم هورمون‌هایی که در متابولیسم چربی نقش دارند کمک می‌کند. کمبود خواب ممکن است باعث اختلال این تنظیم شود و به افزایش چربی مخصوصاً چربی شکمی منجر شود.
در کنار طول مدت خواب، کیفیت خواب هم در فرآیندهای متابولیکی مانند تبدیل چربی به انرژی در بدن کمک می‌کند.علاوه بر این، خواب با کیفیت، تاثیر مثبتی بر تنظیم هورمون‌های مرتبط با متابولیسم دارد. از آنجایی که تعدادی از هورمون‌هایی که در سوزاندن چربی‌ها نقش دارند در این مرحله تولید می‌شوند، خواب با کیفیت می‌تواند به کاهش چربی بدن و خون کمک کند.
خواب با کیفیت ضعیف، بعد از سردرد و اختلال‌های گوارشی در رتبه سوم مشکلات افراد سالمند قرار دارد که از شکایت‌های شایع آنان است. در نتیجه این فرضیه در ذهن محققین ایجاد شده است که در دوران سالمندی کاهش کیفیت خواب ممکن است با تغییرات چربی های خون و در نتیجه بیماری‌های قلبی و عروقی در ارتباط باشد.
به همین دلیل اساتید دانشگاه علوم پزشکی نیشابور بر آن شدند که جهت بررسی ارتباط کیفیت خواب و تغییرات چربی های خون در سالمندان شهرستان نیشابور مطالعه‌ای طراحی کنند. در این مطالعه سه هزار و ۴۵۲ فرد سالمند ساکن شهرستان نیشابور مورد بررسی قرار گرفتند، که در همین راستا کیفیت خواب و چربی های خون این افراد اندازه گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که خواب با کیفیت ضعیف باعث افزایش تری گلیسرید و کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب در جمعیت سالمند مورد بررسی می شود. لذا بر اساس نتایج این مطالعه مشاهده شد که کیفیت خواب ضعیف یک عامل خطر تاثیرگذار بر چربی های خون در سالمندان می باشد. بنابراین، مداخلات رفتاری یا دارویی اولیه که کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد برای اصلاح چربی خون در جمعیت سالمند ضروری به نظر می رسد( واحد ترجمان دانش معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه)

دکتر علی غلامی
دانشیار و عضو هیات علمی گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه