عمومی | دانشگاه تهران

سایه هما بر فرهنگ ادبیات روسیه

دکتر مرضیه یحیی‌پو ر، عضو هیات علمی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی و نویسنده مقاله، در گفت‌وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه تهران درباره این پژوهش گفت: «بونین بارها از تاثیرپذیری خود از سعدی گفته است و عین عبارت ایشان چنین است که شیخ سعدی، نامش جاودان باد! ما با بهره از اشعار شیخ سعدی که مانند دانه‌های مروارید در میان اشعار ما آمده، خوش قلم شدیم».
وی تاکید کرد: «در این پژوهش ثابت شده است که بونین به تاسی از سعدی، به سیمای هما در داستان «سایه پرنده» پرداخته است».
استاد دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران افزود: «این تحقیق به بررسی اهمیت «پرنده هما» در فرهنگ و ادبیات عرفانی ایران و تاثیر آن بر ادبیات روسیه می‌پردازد».
دکتر یحیی‌پور اظهار داشت: «در ادبیات عرفانی فارسی مبتنی بر پایه فرهنگ ایرانی، اسلامی، تصاویری نمادین درباره نور و ظلمت و سایه نیز وارد شده که به شکل قابل توجهی، در آثار شاعران گنجانده شده است».
استاد دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران تاکید کرد: «این نمادها به شاعران کمک کرده است تا مسیر معنوی سیر و سلوک را برای رسیدن به کمال و خودشناسی به تصویر بکشند».
وی یکی از مهمترین آثار ادبیات عرفانی ایران را منطق‌الطیر عطار عنوان کرد که در آن به سیر و سلوک عارفانه پرداخته می‌شود که لازمه خودشناسی و نتیجه آن خداشناسی است.
دکتر یحیی‌پور افزود: «در داستان همای عطار، واژه سایه هشت بار تکرار شده است که پژوهشگران به بررسی معنای آن پرداخته‌اند».
استاد دانشگاه تهران با یادآوری اینکه اشعار و دیدگاه‌های سعدی تاثیر زیادی بر شماری از نویسندگان روس داشته، یه اثرگذاری مستقیم سعدی و تمثیل هما بر تعداد زیادی از شاعران روس به خصوص ایوان بونین، شاعر سده بیستم میلادی اشاره نمود.
به گفته این محقق، بونین بارها به تاثیرپذیری خود از سعدی اشاره کرده و او را شیرین‌زبان‌ترین نویسنده از گذشتگان و بهترین از آیندگان نامیده است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه پرنده هما، نماد رهایی از قید و بند دنیای مادی از طریق تجدید معنوی و گذار متعالی به جهان مطلق است، اظهار داشت: «سایه همای سعادت و قدرت» نیز بر بونین افکنده شد که هفت‌صد سال پس از سعدی شیرازی می‌زیست».
پاسخ به پرسش‌هایی مانند: سایه «هما» در ادبیات عرفانی ایران و روسیه از چه جایگاهی برخوردار است؟ چرا شاعر روس مجموعه یازده داستان خود را «سایه پرنده» نامید و در داستانی به همین نام در این مجموعه با استفاده از اشعار سعدی شیرازی به همای سعادت و سیر و سلوک عارفانه پرداخته است؟، هدف‌های دیگر پژوهش حاضر بوده است.
عضو هیات علمی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی در پایان اشاره کرد: «نتیجه بررسی ابعاد گوناگون موضوع، نشان می‌دهد که دو شاعر سرزمین فارس و روسیه با وجود اختلاف زمانی نزدیک به هفت سده و تفاوت‌های فرهنگی، نگرش یکسانی درباره سیر و سلوک عارفانه داشته‌اند و نور مطلق سایه خود را بر سر هر دو شاعر گسترانده است که نماد آن را که «هما» پرنده اساطیری ایرانی است، شاعران روس و به خصوص «بونین» از شاعران ایرانی گرفته‌اند.
این مقاله کار مشترکی از مرضیه یحیی‌پور ، جان‌اله کریمی مطهر و یوگنی پاناماریوف است.