هلیکوباکتر پیلوری (میکروب معده) یک باکتری است که در لایه مخاطی که داخل معده انسان را می‌پوشاند رشد می‌کند. اگر چه بسیاری از باکتری‌ها نمی‌توانند در محیط اسیدی معده زنده بمانند، هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند اسیدیته محیط محلی خود را در معده خنثی کند، البته نه اسید کل معده. این خنثی سازی موضعی به زنده ماندن باکتری کمک می‌کند.
هلیکوباکتر پیلوری همچنین با پاسخ‌های ایمنی موضعی تداخل می‌کند و آنها را در از بین بردن این باکتری بی‌اثر می‌کند.عفونت با هلیکوباکتر پیلوری بخصوص در کشورهای با درآمد کم و متوسط شایع است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری تخمین می‌زند که حدود دو سوم جمعیت جهان دارای این باکتری هستند. هلیکوباکتر پیلوری عمدتاً از طریق تماس دهانی با مدفوع (مدفوع-دهانی)، بزاق (دهانی-دهانی)، یا استفراغ (معده-دهانی) از فردی به فرد دیگر سرایت می کند. در بیشتر جمعیت‌ها، این باکتری برای اولین بار در دوران کودکی فرد را آلوده می‌کند. احتمال ابتلا به عفونت در کودکانی که در فقر و در مناطق شلوغ با بهداشت ضعیف زندگی می‌کنند بیشتر است.
آیا هلیکو‌باکتر پیلوری باعث سرطان یا بیماری‌های دیگر می‌شود؟
عفونت هلیکوباکتر پیلوری به خودی‌خود باعث بیماری نمی‌شود بلکه عفونت مزمن باعث التهاب طولانی مدت در معده (به نام گاستریت غیر آتروفیک) در بیشتر افراد می‌شود. این التهاب می‌تواند منجر به چندین شرایط احتمالی از جمله گاستریت آتروفیک (نازک شدن پوشش معده ناشی از التهاب طولانی مدت) و انواع خاصی از سرطان معده شود.
به دلیل نقش آن در ایجاد سرطان معده هلیکوباکتر پیلوری به عنوان یک عامل سرطان زا توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی طبقه بندی شده است.
هنوز مشخص نیست که آیا عفونت مزمن هلیکوباکتر پیلوری با افزایش خطر سایر سرطان‌ها مرتبط است یا خیر، اگرچه برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین عفونت هلیکوباکتر پیلوری و افزایش خطر سرطان لوزالمعده را پیدا کرده‌اند، یک متاآنالیز در سال ۲۰۲۳ از مطالعات مشاهده‌ای شواهد کافی برای حمایت از چنین ارتباطی را نشان نمی‌دهد. شواهد رو به رشد ارتباط بین عفونت هلیکوباکتر پیلوری و افزایش خطر سرطان کولورکتال را نشان می‌دهد.
عفونت مزمن هلیکوباکتر پیلوری همچنین می‌تواند باعث زخم معده و زخم روده کوچک فوقانی شود.
علائم عفونت هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
به طور کلی هنگامی که فرد به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مبتلا می‌شود ممکن است علائم زیر را بروز دهد:
• درد یا سوزش در شکم
• درد شکم به خصوص وقتی معده خالی باشد.
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• آروغ زدن مکرر
• نفخ شکم شدید
• لاغری ناخواسته
انواع آزمایش هلیکوباکتر:
۱- روش های تهاجمی
الف: بیوپسی آندوسکوپیک از مخاط معده و انجام تست اوره آز. حساسیت این روش ۱۰۰-۷۹ درصد و ویژگی آن ۱۰۰-۹۲ درصد است. برداشتن تعداد زیاد نمونه بخصوص از تنه معده (علاوه بر ناحیه آنتروم) سبب افزایش حساسیت تست می‌شود. موارد منفی کاذب در بیمارانی که دچار خونریزی فعال و یا خونریزی اخیر می‌باشند، کسانی که آنتی بیوتیک دریافت کرده‌اند و یا تحت درمان ضد ترشحی بوده یا هستند دیده می‌شود.
ب: بیوپسی آندوسکوپیک از مخاط معده و انجام کشت: فقط در موارد مقاومت به درمان برای بررسی حساسیت آن به آنتی بیوتیک‌ها انجام می‌شود و بطور معمول برای تشخیص اولیه عفونت انجام نمی‌گیرد.
۲- روش های غیر تهاجمی یا کم تهاجمی
الف: آزمون های سرولوژیک:
روش‌های ارزانی هستند ولی از آنجائیکه سویه‌های H.pylori در مناطق جغرافیایی مختلف، متفاوت هستند عدم استفاده از آنتی ژنهای بومی هر منطقه در کیت‌های تشخیصی آزمایشگاهی سبب کاهش حساسیت این تست‌ها می‌شود.
ب: تست تنفسی اوره:
این روش بر اساس فعالیت آنزیم اوره آز هلیکوباکتر پیلوری است. اوره نشاندار موجود در کپسول خوراکی که بیمار مصرف می کند به آمونیاک و CO۲ حاوی کربن نشاندار شده، متابولیزه شده و CO۲ از طریق مخاط به جریان خون انتشار یافته و از آنجا به شش ها و در نهایت به بازدم انتقال می‌یابد. با جمع آوری CO۲ نشاندار موجود در بازدم میزان CO۲ تولید شده در معده را می‌توان اندازه گیری نمود. اگر CO۲ نشاندار آشکار گردد نشانه عفونت فعال هلیکوباکتر پیلوری می‌باشد. به علت دوز بسیار پایین داروی مورد استفاده در این تست، مصرف آن در موارد بارداری و همچنین کودکان مجاز است.حساسیت و ویژگی این روش که بیش از ۹۴ درصد است.

دکتر میلاد خراسانی
عضو هیات علمی و استادیار بیوشیمی بالینی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور