مشاوره پیش از بارداری برای سلامت مادر و جنین در دوران بارداری حائز اهمیت است و هدف آن افزایش سطح سلامت مادر، پیشگیری از هنجارهای جنین برای داشتن فرزند سالم، ایجاد آمادگی جسمی و روحی مادر، شناسایی بیماری ها و مشکلات ژنتیکی و اقدامات لازم و به موقع جهت رفع این مشکلات می باشد.
مادران بارداری که سابقه زایمان کودکان نه هنجار داشته اند، یا ازدواج های فامیلی یا بارداری در سنین بالای ۳۵ سال را دارند، در دوران بارداری به جز مراقب های روتین بارداری توصیه می‌شود آزمایش های غربالگری ژنتیکی به منظور پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی مرتبط با این موضوع را انجام دهند.
بانوان قبل از بارداری از نظر سابقه بیماری های طبی از قبیل بیماری های ژنتیکی، تیروئید، دیابت، صرع، بیماری های قلبی و یا مصرف برخی داروها باید بررسی شوند، زیرا تشخیص بعضی از بیماری ها در دوران بارداری به دلیل علائم مبهم دشوار خواهد بود.
غربالگری سرطان پستان و دهانه رحم در بانوان غیر باردار جهت تشخیص زودهنگام سرطان و جلوگیری از سرطان های پیشرفته می تواند کمک کند.
با آموزش به بانوان برای معاینه پستان به صورت ماهیانه توسط خود فرد از نظر غیر قرینگی، وجود غده یا توده می‌تواند در سرعت تشخیص و پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.
توصیه می شود در بازه های زمانی سه ساله تست های پاپ اسمیر و HPV انجام شود. بانوان بالای ۴۰سال آزمایش ماموگرافی و غربالگری سرطان پستان را به صورت روتین و سریال داشته باشند. همچنین در افرادی که سابقه بیماری های پستان در خانواده و فامیل دارند این آزمایش ها از سنین پایین تر انجام شود.
قبل از اقدام به بارداری با متخصص زنان و زایمان در خصوص مشکلات و بررسی وضعیت سلامت از قبیل: کم خونی، وزن بالا یا وزن غیر نرمال پایین، دیابت، فشار خون، بیماری های قلبی بیماری های مغز و اعصاب، تشنج، آسم، بیماری های عفونی، استرس و... مشاوره داشته باشند، تا در صورت نیاز اقدامات لازم جهت اصلاح و درمان انجام شود.
همچنین تاکید به بررسی وضعیت واکسیناسیون به دلیل اطمینان از ایمن بودن در برابر بیماری های عفونی، کزاز، بیماری های واگیردار مانند سرخجه و بیماری هایی مانند هپاتیت ها که منجر به انتقال عفونت از مادر به جنین می شود.
یکی از مهم ترین مسائل بررسی وضعیت مادر قبل از بارداری سن مادران است، بارداری در سنین بسیار بالا یا پایین در طبقه بندی مادران پرخطر قرار می گیرد، که این افراد علاوه بر مراقبت های عادی بارداری، مراقبت های ویژه و تعداد مراجعات بیشتری با فواصل کمتر در دوران بارداری به پزشک و متخصص خود نیاز دارند. برخی مشکلات اجتماعی مانند: مصرف دخانیات، الکل، مواد مخدر و... محیط کار و زندگی از نظر مواجهه با امواج و مواد شیمیایی حتما باید بررسی شود.
رژیم غذایی و سبک زندگی بانوان در باروری آینده افراد تاثیر بسزایی دارد. برای مثال افراد گیاه خوار باید به میزان دریافت پروتئین، ویتامین B۱۲، کلسیم، ویتامین D، زینک و آهن در طول دوران بارداری و شیردهی توجه ویژه‌ داشته باشند، چون این مواد مغذی برای رشد سلولی، رشد مغز و دیگر اندام‌های جنین و وزن‌گیری کودک حیاتی هستند. به بانوان ورزشکار که ورزش سنگین انجام می دهند و عادت های ورزشی خاصی دارند توصیه می شود در دوران بارداری نوع ورزش خود را اصلاح، کم و یا محدود کنند.
در انتها به بانوان غیر باردار توصیه می‌شود با انجام غربالگری سرطان پستان و دهانه رحم با تشخیص زودهنگام این بیماری مانع از پیشرفت آن شوند. درمان در مراحل پیش سرطانی با روش های درمانی ساده به مراتب سریع تر و آسان تر از سرطان های پیشرفته است.

دکتر زهره سالاری
متخصص زنان و زایمان و نازایی و فوق تخصص طب مادر و جنین
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی