بررسی درک از بیماری دیابت و سازگاری با آن در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲
اگرچه شیوع دیابت در آسیا بسیار کمتر از اروپا و آمریکای شمالی است اما کشورهای خاورمیانه مانند ایران و عربستان سعودی به عنوان نقاط داغ دیگر همه گیری جهانی دیابت در نظر گرفته می شوند. مطالعات مبتنی بر جمعیت، شیوع دیابت ۷.۹٪ تا ۱۰.۶٪ را در بین بزرگسالان ایرانی ۶۴-۲۵ ساله نشان داده است. در خراسان رضوی در جمعیت بالای ۳۰ سال شیوع بیماری دیابت ۹درصد است .
مدیریت بیماری دیابت بسیار مهم است زیرا هرچه بیماری پیشرفته تر شود عوارض خطرناک تری برای بیماران ایجاد می نماید و هزینه های اقتصادی زیادی را برای فرد بیمار و جامعه تحمیل می کند. بیماری دیابت یک بیماری مزمن پیشرونده است که مدیریت های متعددی برای درمان دارد. یکی از این مدیریت ها، جنبه وضعیت روانی، ادراکی و رفتاری در افراد است.
مدیریت بیماری برای اساس جنبه های روانی و ادراکی شامل تصویر کلی و باور خاص از بیماری و نحوه درمان آن است که افراد بیمار یا افرادی که با یک عامل تهدید کننده زندگی مواجهه شده اند از آن شرایط برای خود متصور می شوند. در مجامع علمی به این تصورات و باور ها ادراک بیماری گفته می شود.
این درک از بیماری در نحوه رفتار فرد با بیماری خود، پذیرش بیماری و تطابق با شرایط بیماری، اداره بیماری توسط خود فرد و در کل در نتیجه‌ی بیماری تاثیرگذار است.
مهارت های مقابله با استرس دارای مفهوم گسترده و دارای مولفه‌های شناختی و رفتاری متعددی است. به طور کلی مقابله به عنوان تلاش برای افزایش سازگاری فرد با محیط یا تلاش به منظور پیشگیری از بروز اتفاقات منفی در شرایط فشارزا توصیف شده است.
مهارت های مقابله با استرس دارای مفهوم گسترده و دارای مولفه‌های شناختی و رفتاری متعددی است. به طور کلی مقابله به عنوان تلاش برای افزایش سازگاری فرد با محیط یا تلاش به منظور پیشگیری از بروز اتفاقات منفی در شرایط فشارزا توصیف شده است.
نیاز اساسی به درک مقابله در افراد مبتلا به دیابت وجود دارد، زیرا گزارش شده است که در سازگاری فرد با بیماری و خود مراقبتی موثر است.
هنگام مراقبت از افراد مبتلا به دیابت که دارای علائم افسردگی، اضطراب یا پریشانی هستند، درک نحوه مقابله بسیار مهم است، زیرا پاسخ های مقابله ای ممکن است متفاوت باشد. مشخص شده است که نقش موثر در سلامت جسمانی و روانی دارند.
با توجه به شیوع قابل توجه بیماری دیابت بررسی ادراک بیماری و تطابق با بیماری در جمعیت های مختلف ضروری است و این به پیشرفت درمان کمک خواهد کرد.
در یک مطالعه که در دانشگاه علوم‌پزشکی نیشابور انجام شد، بیماران مبتلا به دیابت نوع۲ از لحاظ ادراک بیماری و تطابق با بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج این ارزیابی نشان داد که این جمعیت سطح متوسطی از ادراک بیماری خود داشتند. یافته ها نشان داد که شرکت کنندگان در برخورد با بیماری دیابت از رفتارهای مساله محور بیشترین استفاده را می کنند. معمولاً وقتی افراد احساس می کنند می‌توانند درباره مشکل، کاری انجام دهند از سازگاری مساله مدار استفاده می‌کنند و اگر موقعیت را فراتر از توانایی های خود تلقی کنند به سازگاری هیجان مدار دست می زنند. همچنین بیشترین راهبرد به کار گرفته توسط شرکت کنندگان راهبرد مذهبی بود در واقع ارتباط مثبت بین درک از بیماری و راهبرد سازگاری مذهب نشان داد که افرادی که از امور مذهبی مثل دعا به عنوان یک راهبرد سازگاری استفاده می‌کنند درک از بیماری بهتری را گزارش کردند.
در یک مطالعه که در دانشگاه علوم‌پزشکی نیشابور انجام شد، بیماران مبتلا به دیابت نوع۲ از لحاظ ادراک بیماری و تطابق با بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج این ارزیابی نشان داد که این جمعیت سطح متوسطی از ادراک بیماری خود داشتند. یافته ها نشان داد که شرکت کنندگان در برخورد با بیماری دیابت از رفتارهای مساله محور بیشترین استفاده را می کنند. معمولاً وقتی افراد احساس می کنند می‌توانند درباره مشکل، کاری انجام دهند از سازگاری مساله مدار استفاده می‌کنند و اگر موقعیت را فراتر از توانایی های خود تلقی کنند به سازگاری هیجان مدار دست می زنند. همچنین بیشترین راهبرد به کار گرفته توسط شرکت کنندگان راهبرد مذهبی بود در واقع ارتباط مثبت بین درک از بیماری و راهبرد سازگاری مذهب نشان داد که افرادی که از امور مذهبی مثل دعا به عنوان یک راهبرد سازگاری استفاده می‌کنند درک از بیماری بهتری را گزارش کردند.
اگر چه این مطالعه به اثر رویکردهای مذهبی بر بهبود شرایط دیابت در فرد بیمار نپرداخته است اما نشان داده است که تمایل افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ به اعتقادات مذهبی مانند دعا کردن، نذر کردن و... برای مدیریت بیماری خود زیاد بوده است. ایمان داشتن، اعتقاد بیشتر به مسائل مذهبی داشتن، درک بیشتر از مذهب داشتن و روی آوردن به دعاها برای آرامش قلبی و معنویات می تواند استرس را کنترل کند و کاهش استرس فرد نقش بسیار مهمی در درک بیماری و مدیریت بیماری دارد، بنابراین ممکن است منجر به بهبود بیماری دیابت شود. این نتایج می تواند در طراحی برنامه های حمایتی و روانشناسی برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ به منظور کمک و راهنمایی در جهت استفاده بیشتر از راهبردهای سازگاری در بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کننده باشد.
ترجمان دانش سلامت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
عاطفه دهنو علیان، مدیر گروه پرستاری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور