توزیع سنی در ایران در حال تغییر است و به زودی با جمعیت بزرگی از سالمند در ایران مواجه خواهیم شد.با توجه به اینکه بیماری های غیرواگیر مانند بیماری های قلبی عروقی، سرطان، دیابت و پوکی استخوان بیشتر بزرگسالان و افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهند ارزیابی عوامل خطر مرتبط با این بیماری ها در افراد سالمند از اهمیت قایل توجه ای برخوردار است.

این بیماری ها با طیفی از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، فشار خون بالا،کلسترول بالا (هیپرکلسترولمی)، فعالیت بدنی ناکافی، اضافه وزن و چاقی که عمدتا قابل پیشگیری بوده، مرتبط هستند. همچنین در دوران سالمندی احتمال تجربه ضعف، تنهایی، افسردگی، پریشانی عاطفی، ناامنی اقتصادی و فقر، محدودیت عملکردی، ناتوانی و نیاز به کمک روزانه را داشته باشند بیشتر است. نظام سلامت در کشورهای مختلف تحقیقات وسیعی را در زمینه سلامت سالمندی انجام میدهند. این تحقیقات به منظور توصیف :
۱_ وضعیت اجتماعی_اقتصادی
۲_ سلامت و رفاه سالمندان و نظارت بر تغییرات
۳_ ارزیابی نیازها در طول گذار سالمندی
۴_ شناسایی عوامل جمعیت شناختی و مرتبط با سلامت
۵_تغییرات در سلامت جسمی و روانی و مشارکت یا عدم مشارکت اجتماعی در میان سالمندان
۶_بررسی روابط متقابل بین طیف وسیعی از عوامل خطر،عوامل محافظتی و پیری سالم و طول عمر
۷_شناسایی گروه های پرخطر به عنوان اهداف استراتژی های پیشگیرانه و مراقبت های فردی
۸_ تعیین نیازهای زیرساختی اساسی (نیازهای اجتماعی، مراقبت در منزل و غیره)، به منظور بهبود سیستم فعلی یا ترویج ابتکارات جدید برای جمعیت سالمند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

بر همین اساس محققین دانشگاه علوم پزشکی نیشابور در طی یک مطالعه ملی و با هدف ارزیابی جامع جنبه های مختلف مرتبط با سلامت سالمندی ، با پایش تغییرات در سلامت و بهزیستی افراد مسن و ارزیابی نیازهای متفاوت دوران گذار سالمندی وضعیت سلامت سالمندان نیشابور را مورد ارزیابی قرار داده اند.
این مطالعه بر روی ۷۴۶۲ نفر (۴۸۳۱ خانوار، ۳۹۶۲ زن، ۳۵۰۰ مرد) در سنین ۵۰ تا ۹۵ انجام شد. در این مطالعه ابتدا، پس از هماهنگی های قبلی، یک بازدید از منزل انجام شد و یک پرسشنامه عمومی و ابزار غربالگری مربوط به سوانح درون خانه از جمله سقوط، توسط کارکنان آموزش دیده تکمیل گردید.

به شرکت‌کنندگان بروشور مطالعه‌ای تحویل داده شد که در آن اهداف مطالعه و هرگونه آمادگی لازم برای بازدید از مرکز مطالعه توضیح داده شده بود و در نهایت سه مرحله ویزیت، معاینه و ارزیابی سالمندان انجام شد.

یافته های کلیدی مطالعه نشان داد که در مجموع ۷۴۶۲ نفر با میانگین سنی ۶۱/۳ سال ، که اکثرا متاهل و حدود ۵۳ درصد از مشارکت کنندگان را بانوان تشکیل دادند. از نظر سطح تحصیلات و سواد شرکت کنندگان، افراد فاقد سواد حدود ۷۳درصد و افراد دارای تحصیلات آکادمیک(دانشگاهی)تنها ۹/۸ درصد از شرکت کنندگان را تشکیل دادند. از نظر شاخص های آنتروپومتریک(تن سنجی) نیز تنها ۴/۲ درصد یعنی ۱۶۱ نفر از زنان نسبت دور کمر به باسن کمتر از ۰/۸۵ و یک چهارم مردان ۸۶۲ نفر کمتر از ۰/۹ داشتند. اکثریت شرکت کنندگان چاق یا دارای اضافه وزن بودند به طوری که تنها ۲۲/۷ درصد از تمام شرکت کنندگان دارای شاخص توده بدنی سالم (BMI) بودند. همچنین شیوع دیابت در ۱۷/۵ درصد، (۱۵/۲ درصد در مردان،۱۹/۶ درصد در زنان)، فشار خون بالا در ۳۸/۲ درصد( ۳۲/۲ درصد در مردان، ۴۳/۵ درصد در زنان) و چربی بالا در ۲۱/۵٪ (۱۸٪ در مردان، ۲۴/۶٪ در زنان) دیده شده است. در مجموع ۳۲۹۵ نفر از شرکت کنندگان ( ۵۳ درصد) دارای سندرم متابولیک بودند. و سطح فعالیت فیزیکی نیز در مردان بیشتر از زنان بود.

در پایان باید خاطر نشان کرد که با ادامه این مطالعه دلایل اصلی مرگ و میر و ابتلا به بیماری های رایج مزمن مانند بیماری های قلبی و عروقی در سطح شهر نیشابور مشخص خواهد شد.

منبع: واحد ترجمان دانش سلامت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

دکتر سید رضا میرحافظ
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
مسئول و مدیر اجرایی کوهورت سالمندی نیشابور