با حضور و سخنرانی دکتر علی اکبر محمدی، مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند، همایش تبیینی «اندیشه تمدنی از نگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه» صبح پنجشبه ۲۲ تیرماه ۱۴۰۲ در سالن همایش­ های غدیر بیرجند برگزار شد.

نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی در بخشی از سخنان خود گفت: تمدن غرب با تجاوز، قتل و ویرانی با ابزار گوناگون به دنبال اهداف پست و مطامع خود است اما تمدن انسانی این نیست و نمونه دنیایی بهشت را در تمدن بشری این عالم می‌توان ایجاد کرد .

وی گفت: اگر همه ۱۲ ۴ هزار پیامبر در دنیا همزمان با هم زندگی می‌کردند، هیچ مشکلی نداشتند و امید است وعده الهی رقم بخورد و تمدنی که پیامبران آوردند توسط حضرت مهدی (عج) به وجود آید و بشر از تمدن غربی که عرصه را بر همگان تنگ کرده و نفس همه را گرفته، آزاد شود .

نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی ادامه داد: امیدواریم با احیای این تفکر، تلاش بیشتر و مقاله خواستن از نظریه پردازان کشور و خارج به این مساله خیلی پرداخته شود و بشری که همه عرصه‌ها را بر او تنگ کردند راهش باز و آزاد شود .

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان خراسان جنوبی ادامه داد: چنانچه تمدن واقعی را کشف و حرکت واقعی انسان را به آن سمت تصور کنیم، باید معامله‌ای صورت گیرد یعنی بخش‌هایی را از آزادی خودش بدهد و در مقابل کمال بگیرد مانند کودکی که برای رفتن به مدرسه بخشی از آزادی خود را داده است تا کمالات خواندن و نوشتن را یاد بگیرد .

استاندار خراسان جنوبی هم در این همایش تصریح کرد: با اینکه هزار سال از تدوین نهج البلاغه می‌گذرد اما جای تاسف است که این گنجینه ارزشمند و میراث ماندگار هنوز در میان شیعیان مهجور مانده و بسیاری از ما دوستان اهل بیت جز آشنایی با نام این کتاب بهره دیگری از آن نبرده‌ و از ظرفیت‌های علمی و معنوی آن محروم بوده‌ایم.

طراحی هشت گام برای بررسی اندیشه تمدنی اسلام و غرب

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی هم در این همایش گفت: چند وقتی است که بحث شناساندن تمدن واقعی و حقیقی غرب در دستور کار شورای فرهنگ عمومی استان است و نشست­های متعددی هم با حضور صاحب­نظران  حوزه و دانشگاه بیرجند برگزار شده است. اینک با توجه به ایام دهه امامت و ولایت و اینکه روز مباهله است طرحی را با عنوان "بررسی اندیشه تمدنی امام علی (ع) در نهج البلاغه" پیشنهاد شده است که ذیل آن قرار است در هشت مرحله، غرب و اسلام را در ترازویی به نام حقیقت بگذاریم و کار نخبگانی انجام شود .

وی گفت: قرار است فراخوان علمی داده شود تا بتوانیم در فواصل مختلف از امسال تا سال آینده در هشت گام جلو برویم و کلیدواژه‌ای تحت عنوان اسلام و غرب در ترازوی حقیقت را در هشت گام  اجرا کنیم که اولین گام آن کلیدواژه حقوق بشر از نظر اسلام و غرب است که امروز به مناسبت روز مباهله به آن پرداخته شد .

دبیر شورای فرهنگ عمومی استان خراسان جنوبی افزود: اجرای گام دوم این طرح در هفته دفاع مقدس با کلید واژه صلح و امنیت از نظر اسلام و غرب و گام سوم در هفته استکبارستیزی (آبان ماه) با کلیدواژه صداقت و اخلاق و نیز گام بعدی در آذر با کلیدواژه آزادی بیان خواهد بود .

وی گفت: دموکراسی از نگاه غرب و اسلام، استقلال و آزادی ملت‌ها، قدرت و نصرت و گام آخر هم تجلیل از دست‌اندرکاران این همایش از دیگر گام‌های این طرح است که با ارائه مقالات علمی و پژوهشی و برگزاری همایش طی یک سال ارائه می‌شود .

دکتر علی اکبر محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند، یکی از سخنرانان این همایش بود که مقاله خود را ارائه کرد. مروری بر پیشینه پرافتخار و باشکوه تمدن اسلامی و نقش ایرانیان مسلمان در ایجاد، گسترش و تثبیت آن، چیستی مفهوم علم و تقابل علوم رسمی و غیر رسمی، امر قدسی و علم دینی و علم لدنی و در برابر آن علم از منظر توسعه و قدرت و تسلط بر بشر، نقد تمدن غربی از رهگذر معرفی چند کتاب از صاحب­نظران غربی و همچنین ارائه چند مولفه تمدن­ ساز از منظر نهج البلاغه از مهمترین محورهای  سخنان وی بود.

مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند در ابتدا به بیان نظراتی از دکتر علی شریعتی پرداخت و گفت: امروز ما در برابر جهان و زمانی ایستاده ایم که عوامل سنگین خودباختگی و دیگر شدن و مسخ ماهیت و نفی اصالت و گسستگی از تاریخ و از یاد بردن فرهنگ و گم شدن شخصیت ما بیش از همه وقت در تاریخ، ما را آماج خود دارند و اگر عوامل خطر را نشناسیم و مواریث غنی تاریخی و ارزش های اعتقادی و اخلاقی خاص خویش را مجهز نکنیم خود را بی دفاع کرده ایم. یکی از بزرگترین عوامل بیگانه سازی عصر ما استعمار فرهنگی است که در چهره های سیاسی اقتصادی و فرهنگی نمایان می شود. شک نیست که هدف استعمار فقط پول نیست و پول هرگز به طور مجرد وجود ندارد و همیشه بر گِرد آن انبوهی از مسائل انسانی و اجتماعی و سیاسی و اخلاقی و فرهنگی نیز مطرح می شود. برای تسلیم باید قدرت نظامی و حیله سیاسی به کار گرفت اما برای تغییر ، تنها راه رسوخ در ماهیت ملی و ویژگی فرهنگی و خصایص معنوی و بینش و ذوق و فلسفه زندگی آنان است و این کار تنها از نوابغ فکری، جامعه شناسان و مذهب شناسان و مردم شناسان و تاریخ دانان بزرگی ساخته است که ما را از دیگر شدن برهانند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند افزود: پروفسور احسان یار شاطر در مقاله حضور ایرانیان در جهان اسلام، سهم ایران را بسیار متنوع تر از سهم عرب و یونان می­داند که علاوه بر اندیشه های دینی، نظر و عمل سیاسی، الگوهای اداری و حکمرانی، ادبیات، علوم و آداب و اخلاق را در بر­می­گیرد.

دکتر محمدی ادامه داد: ریچارد فرای درباره این رستاخیز برآمده از آمیختگی ایران و اسلام می گوید: « رستاخیز فرهنگی-­تمدنی قرن سوم و چهارم هجری در قلمرو سامانیان، بازتاب ناسیونالیسم ایرانی بر ضد اسلام نبود- بلکه تحول موفقی برای نجات اسلام و رهانیدن آن از زمینه عربی و رسوم و آداب بدوی بود. از این راه که اسلام را به فرهنگی غنی­تر و انطباق پذیر­تر و جهانی­تر از آنچه قبلاً بود مبدّل ساخت». اصولاً بخش عمده تمدن بزرگ اسلامی حاصل تلاش و مجاهدت و دلدادگی ایرانیان بوده است و در این زمینه، هیچ تردیدی نیست.

آربری به نقل از ادوراد براون درباره نقش ایرانیان در گسترش علوم عربی و اسلامی اشاره جالبی دارد و معتقد است که این سخن او هرگز اغراق نیست: « اگر از آنچه معمولاً علوم عربی میگویند، مانند تفسیر، حدیث، الهیات، فلسفه، طب، علم اللغه، تاریخ رجال و حتی صرف و نحو عربی، کاری که ایرانیان در این رشته انجام داده اند، تفریق کنیم، قسمت عمده و مفید این علوم از میان خواهد رفت».

دکتر علی اکبر محمدی در ادامه به معرفی کتاب « باورهای کهن و خرافه­های نوین» نوشته مارتین لینگز پرداخت و گفت: برای اینکه این رویداد که در هشت مرحله طراحی شده است به خوبی واکاویی شود باید از نگاه صاحب­نظران غربی که به نتایج و دستاوردهای علمی و فکری منظومه تمدن غربی اعتراض دارند و آن را نقد می کنند آشنایی داشت که یکی از اینها مارتین لینگز است که در کتاب خود می­گوید: « شمار جنایتکاران و دیوانگان در عصر نوین به شدت رو به فزونی است و دستاورد این علوم نوین راهی برای اصلاح و درمان آنها ندارد. علت اصلی بیماری بشر از دست دادن یا قطع ارتباط مستقیم درونی، پیوند بین این عالم و آخرت، و در نتیجه فقدان حساسیت روح به جذبه ربانی دل است».

دکتر محمدی افزود: در فرهنگ دینی و بخصوص اسلام، عقل قربانی دین نمی شود بلکه خود دین بر پایه استدلال­های عقلی اثبات هم می­شود. خدا هم حجاب می­افکند و هم حجاب برمی­دارد. گذر از این موانع شناخت و حجاب­های مادی و حتی معنوی وسیله­ای است که بزرگان دین و ادب از آن بسیار یاد کرده­اند. این تاریکی به دلیل فقدان نور نیست بلکه به دلیل شدت نورانی بودن آن است که بشر را از درک ذات و هستی و چیستی آن باز می­دارد و با کشف این ظلمت و حجاب است که می­توان به حقیقت آن دست یافت.

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند در ادامه به معرفی برخی از سازه­های تمدن اسلامی از نگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه پرداخت و آنها را در عدالت­ورزی، عقلانیت و خردورزی، چگونی تولید، مصرف و توزیع ثروت، مسئولیت همگانی مسلمانان و شهروندان در تشکیل این تمدن مبتنی بر فطرت و سرشت الهی انسان، خدمت­مداری، دوراندیشی و برنامه­ریزی و پرهیز از خودخواهی، توجه به تخصص در توزیع مناصب اداری، صداقت، امانت، تقوی و اعتماد، پیگیری و نظارت بر انجام صحیح امور، ارتباط تنگاتنگ با مردم و اعتمادسازی و شفافیت در رفتار و گفتار برخی از مهمترین مواردی بود که مطرح شد.

مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: با انقلاب صنعتی در غرب، علوم انسانی جایگاه اصلی­اش را از دست داد و رویکرد سودجویانه به علم و صنعت، نظام سرمایه­داری را به جایی رساند که جز سرگشتگی دستاوردی برای بشر نداشت و روز به روز نیاز به امر قدسی، عشق و فطرت و بازگشت به هویت فطری، بیشتر نمایان شد و بر همه ماست که با تبیین نقش ایرانیان و اندیشمندان مسلمان باری دیگر هویت خود را بازسازی کنیم و از دیگر شدن به تعبیر دکتر شریعتی پرهیز کنیم.