مهدی‌زاده درباره الزامات فهم امر جنسی گفت: اگر بپذیریم که امر جنسی بعد طبیعی و بعد فرهنگی دارد، ما بعدفرهنگی آن را بیش از حد متورم و آن را از حالت طبیعی خود خارج کرده‌ایم . همین باعث شده که امر جنسی، غیراصیل شود. بنابراین گام اول این است که بدانیم فهم جنسی نداریم و گام دوم، درباره چگونگی شناخت آن است که در این‌خصوص باید ابعادجسم، خیال، هیجان و عاطفه را از هم تفکیک کنیم.

دومین نشست از سلسله‌نشست‌های دومین نمایشگاه کتاب و دستاوردهای پژوهشی مراکز فرهنگ‌پژوهی کشور با عنوان «امر جنسی و فرهنگ معاصر ایران» یکشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۱ با حضور ابراهیم فیاض (عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران) و سجاد مهدی‌زاده (عضو هیات‌علمی دانشگاه امام صادق (ع)) و با دبیری محسن جوهری (پژوهشگر سیاست‌گذاری فرهنگی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)) در باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست، ابراهیم فیاض در پاسخ به سوالی مبنی‌بر چگونگی تغییرات شرایط اجتماعی در رابطه با غریزه جنسی، اظهار داشت: هیچ‌وقت اتفاقات و ناآرامی‌های اخیر را وحشتناک و ضدامنیتی ندیدم. ما دچار جهل، سپس وهم و درنهایت، ترس هستیم. بزرگ‌ترین مشکل کشور ما، جهل است مخصوصاً جهل به آینده و فرآیندها. بنابراین بزرگ‌ترین مشکل مسئولان کشور، جهل جنسی است. ما هنوز هم نمی‌خواهیم جهل جنسی از بین برود. من حدود ۳۰ سال است که به زبان‌های زنده دنیا در این مورد خوانده‌ام و می‌خوانم اما هنوز احساس می‌کنم در این رابطه چیزی نمی‌دانم. باید بدانیم یا ما آینده را می‌سازیم یا آینده ما را خواهد ساخت که ساختن آینده، با برنامه‌ریزی و فکر خواهد بود ولی اگر آینده بخواهد ما را بسازد، این کار را با خشونت انجام خواهد داد.

او حوزه و دانشگاه را به دلیل نداشتن کلام جنسی عقیم خواند و افزود: امروز بزرگ‌ترین مشکل امنیتی کشور، حوزه و دانشگاه است. این دو نهاد به‌لحاظ ارتباطی و کلامی عقیم هستند. در این‌خصوص، حوزه، علم کلام جنسی ندارد.

عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران در ادامه به تحولات جهانی هویت اشاره کرد و گفت: امروز شاخه‌های هویت درحال تغییر هستند. جهان از مکانیت خارج و به زمانیت می‌رسد؛ از مفهوم خارج و به معنا می‌رسد. آیا می‌دانیم که چه تحولات گسترده‌ای درجهان درحال رخ دادن است؟ اگر ما این تحولات را نفهمیم، سقوط انواع نظام‌ها مثل نظام آموزشی را خواهیم داشت. امروز فحاشی در دانشگاه‌ها، به‌نوعی به‌معنای فروپاشی آن‌هاست. به‌عبارت دیگر، نظام‌های معنایی فروپاشیده‌اند که در دانشگاه فحاشی رخ می‌دهد.

او دلیل به میدان آمدن زنان را، ارتباطی بودن جنس زن دانست و ابراز کرد: زن، مظهر غریزه جنسی است. مرد هم مظهر غریزه گرسنگی. غریزه گرسنگی ضد ارتباط است اما غریزه جنسی، ارتباطی است. پس زن، موجود ارتباطی است. به همین دلیل است که به میدان می‌آید. زنان با اعلام حضور خود می‌خواهند با خروج از رهبانیت، خود را به‌عنوان جنس مخالف، شریک و در کنار مردان قرار دهند. به‌همین دلیل، انقلاب جنسی در ایران برعکس غرب، به‌معنای مطالبه خانواده است که اگر مسئولان به آن توجه کنند، تمام مشکلات حل خواهد شد. ازجمله راهکارها، ساخت مسکن است. یعنی اگر مشکل مسکن حل شود، تمام مشکلات جنسی حل خواهد شد.

سجاد مهدی‌زاده دومین سخنران این برنامه با بیان اینکه برای سیاست‌گذاری در امر جنسی ابتدا باید مساله را خوب بفهمیم، در باب اهمیت امر جنسی اذعان کرد: امر جنسی ابتدا باید به‌خوبی فهمیده شود درحالی‌که علم‌رغم تمایل عموم به شنیدن درباره آن، امتناع و مخالفت نسبت به آن وجود دارد. امر جنسی مساله بسیار مهمی است که انبوهی از کتب درباره آن نوشته‌اند. مثلاً در حوزه طب، ازجمله قانون بوعلی به تفصیل درمورد آن حرف زده شده است. به‌طورکلی، در جامعه‌شناسی، طب، مردم‌شناسی و دین، به امر جنسی پرداخته شده است. اینکه ما در حوزه امر جنسی تولید دانش نکرده‌ایم، یک امر مسلم است. تنها جایی‌که ما به امر جنسی پرداخته‌ایم، فقه است که کارآمدی آن از یک حدی، جلوتر نمی‌رود. لذا اینکه ما نسبت به امر جنسی جهل و وهم داریم، یک امر مشخص است. در این زمینه رویکرد جمهوری اسلامی هم مشخص است؛ ابتدا در همه مسائل فرهنگی، رویکرد انکار دارد و بعد، با تاخیر خاصی قبول می‌کند و درنهایت، آن را ساده‌سازی می‌کند. مثلاً در امر جنسی، ازدواج را راهکار تمام مشکلات جنسی عنوان می‌کند. درحالی‌که شرایط امروز جامعه متفاوت است و نیاز به تجویز متفاوتی دارد.

او با انتقاد از نامشخص‌بودن وضعیت جامعه در این خصوص، افزود: ما حال حاضر را نمی‌فهمیم چه برسد به آینده. به این معناکه هیچ رصدی از امر جنسی و مفاسد آن نداریم. آخرین آمارگیری برای سال ۹۵ بوده و الآن ۷ سال است که هیچ اطلاعی از وضعیت جامعه نداریم. آمارگیری ما خیلی با تاخیر انجام می‌شود و همین باعث می‌شود که فهمی از وضع موجود نداشته باشیم. درحالی‌که ما باید به‌ازای هر امری که داریم، میز مطالعه آن را هم داشته باشیم.

عضو هیات‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) درباره انواع نگاه‌های موجود به امر جنسی در جامعه، خاطرنشان کرد: به‌طورکلی سه نگاه به امر جنسی وجود دارد. یک نگاه، نگاه کوتوله‌ای است که در کف میدان وجود دارد. نگاه دوم، نگاه ساده‌انگارانه است که در قشر متدینین وجود دارد که فکر می‌کنند همه چیز با ازدواج حل خواهد شد. عده‌ای هم، اصلاً موضوع را باور ندارند و در مقام انکار مانده‌اند. در این میان رهبانیت، یک نگاه منفی به امر جنسی دارد درحالی‌که ما در ادبیات پیامبر، غیر از فقه، یک نظام معنایی داریم که می‌توانیم آن را در روایات مختلف ببینیم. مثل روایات پیامبر از گرفتن و بوسیدن دست همسر و ... که درون امر جنسی قرار می‌گیرند. بنابراین امر عاطفی و امر جنسی قابل تفکیک از هم نیستند. لذا اگر ما این فرهنگ را متناسب با طبیعت و حقیقت خود سامان ندهیم، امر جنسی ازجای خود کنده خواهد شد. همان‌طورکه امروز، امر عاطفی و امر جنسی از جای خود کنده شده و تبدیل به یک امر فانتزی شده است. به‌طورکلی در جامعه، امر جنسی به‌عنوان یک مقوله نکبتی دیده می‌شود که باید به‌نحوی آن را جمع کنند. همین باعث می‌شود که دغدغه برای حل آن نداشته باشند. درواقع چون نمی‌دانیم، سراغ نظام معنایی نمی‌رویم. مکانیسم عملکرد امر جنسی از طریق بخش‌های جسم، خیال، عاطفه و هیجان است که باید به‌درستی آن‌ها را فهمید. ما روایات مختلفی داریم که اتفاقاً امر جنسی باید در جامعه قدرتمند باشد. بنابراین امر جنسی، به‌شدت طبیعی است و ما چون آن را نمی‌فهمیم، از دست ما خارج می‌شود.

مهدی‌زاده درباره الزامات فهم امر جنسی متذکر شد: اگر بپذیریم که امر جنسی بعد طبیعی و بعد فرهنگی دارد، ما بعد فرهنگی آن را بیش از حد متورم و آن را از حالت طبیعی خود خارج کرده‌ایم. همین باعث شده که امر جنسی، غیراصیل شود. بنابراین گام اول این است که بدانیم فهم جنسی نداریم و گام دوم، درباره چگونگی شناخت آن است که در این‌خصوص باید ابعاد جسم، خیال، هیجان و عاطفه را از هم تفکیک کنیم. هرچقدر فرهنگ درخدمت طبیعت باشد، این فرهنگ و زندگی در آن، پویا خواهد بود و هرچقدر فرهنگ به این طبیعت پشت کند، بی‌خاصیت می‌شود و مدام، آن را سخت‌تر می‌کند. آن‌وقت جامعه خودش برای خودش تصمیم می‌گیرد و خودش دنبال راه‌حل می‌گردد.

او با بیان اینکه درمورد امر جنسی گفتگو نداریم، اضافه کرد: یکی از مسائل مهم ما، فرهنگ گفتگو است. ما اصولاً درمورد امر جنسی گفتگو نداریم. به این ترتیب، از آنجایی که لازمه اجماع نخبگانی گفتگوست، این اجماع را هم نداریم. اگر این گفتگو در امر جنسی بود، می‌توانستیم مساله را بفهمیم.

مهدی‌زاده در پایان درباره ضرورت بازخوانی و بازتولید امر جنسی در جامعه یادآور شد: لازم است که ما در هریک از حوزه‌های طب و درمان، حوزه خیال، رسانه و ...، امر جنسی را بفهمیم. ما با وجود چند هزار روایت درباب عشق و محبت و دوستی، امر عاطفی را در سیاست‌گذاری خود نیاورده‌ایم. ما امروز نیاز به افرادی داریم که بتوانند مقوله عشق را، بازخوانی کنند. ما باید بتوانیم امر عاطفی و امر جنسی را در جامعه بازتولید کنیم. نظام رفتاری، خوراک، پوشاک و ... ما با امر جنسی همراه نیست. امر جسمی ما به دلیل خوراک نامناسب کلاً مختل است، خیال ما با رسانه‌های تصویری مخدوش است، هیجاناتمان به‌هم ریخته و ... . لذا ما نیاز داریم که دوباره و از حوزه‌های مختلف دانشی، امر جنسی را بازتولید کنیم تا هرکسی در هر فضایی که هست، آن را خوب بفهمد. البته افراد باید در این‌خصوص، فهم بومی و دینی هم داشته باشند تا بتوانیم در کنار آن‌، به فهم دقیق مساله و به تجویز درستی در جامعه برسیم.

گزارش از: فریبا رضایی