جامعه‌شناسی در میدان
جامعه‌شناسی در میدان؛
بازدید از برج باران ۳، محله گلشهر و رویداد جامعه و مسابقه (اولین رقابت علمی دانشجویی انجمن علمی جامعه‌شناسی دانشگاه خیام)
جامعه‌شناسی شهری حوزه‌ای میان‌رشته‌ای در حدفاصل بین جامعه‌شناسی، معماری و جغرافیای شهری است و رسیدن به شناخت واقعی در آن مستلزم درگیر شدن بی‌واسطه با واقعیت میدانی است. کلان‌شهر مشهد به‌عنوان دومین شهر پرجمعیت کشور دارای واقعیتی پیچیده است. بخشی از این واقعیت تنوع حیرت‌انگیز گروه‌ها، قشرها و طبقات شهری است که به اشکال گوناگون در شهر نمود یافته است. درک ترکیب به‌شدت متنوع فردی و اجتماعی در شهر در چارچوب خودجدایی‌گزینی از هدف‌های بنیادین جامعه‌شناسی شهر به‌ویژه در شهر مشهد است و فهم آن تنها با مشاهده مستقیم آن در میدان میسر می‌گردد. براین‌اساس، بازدیدهای درس جامعه‌شناسی در نیم‌سال جاری با هدف بیشینه کردن سطح تعامل با اقلیت‌های شهری، در هر سوی طیف اقتصادی طراحی و در دو مکان برج باران ۳ و محله گلشهر انجام شد. در این دو بازدید تلاش شد مفاهیمی چون مورفولوژی شهری، پویایی و ایستایی جوامع، مهاجرت، همسایگی و نظم اجتماعی کاوش شود و سرانجام با نگاهی به آسیب‌های اجتماعی در شهر، روش‌های بهبود شهر مشهد بررسی گردد.
رویداد علمی جامعهومسابقه در پی بازدیدهای میدانی کلاس جامعه‌شناسی شهری از دو برج باران ۳ و محله گلشهر و در قالب رقابت گروه‌های کلاس این درس صورت پذیرفت. ایده اولیه طراحی این مسابقه علمی در کنار بخش رسمی و عملی درس، برطرف‌کردن احساس کمبود انگیزه دانشجویان، کاهش اشتیاق ناشی از فاصله فیزیکی و روانی دانشجویان از محیط آموزشی و همچنین آشنایی کم آنان در استفاده از منابع برای بررسی‌های میدانی بود. جامعهومسابقه پس از هم‌اندیشی‌های پیاپی با متخصصان در نهایت در دو بخش حرفه‌ای و اجتماعی هدف‌گذاری شد. در بخش حرفه‌ای که به کسب دانش و مهارت‌های تخصصی دانشجویان مرتبط است، اهدافی از جمله تعمیق دانش نظری و استفاده بهینه از منابع درس، کسب تجربه و مهارت لازم برای تحلیل موضوعات میدانی و سنجش توانایی ژرف‌اندیشی دانشجویان دانشگاه پیگیری شد. در بخش اجتماعی که به کارکردها و مهارت‌های پنهان اما بسیار اساسی دانشگاه می‌پردازد، افزایش مهارت کار گروهی و درک متقابل دانشجویان، بهبود توان سازماندهی و تشکل در میان دانشجویان، نشاط‌بخشی به فضای آموزشی دانشگاه، گسترش و ژرفابخشی به حلقه‌های تعاملاتی شبکه روابط دانشگاهی از جمله استاد، دانشجو، دانش‌آموخته و ساختار دانشگاه، تقویت هویت حرفه‌ای در میان دانشجویان رشته جامعه‌شناسی، افزایش حس تعلق به رشته و دانشگاه و ترسیم چشم‌انداز مسیرهای حرفه‌ای پیش رو مدنظر قرار گرفت.
اگرچه ارزیابی دقیق میزان تحقق اهداف یادشده نیازمند پژوهشی مستقل است اما اکنون و پس از زیستن تجربه این رویداد و دریافت بازخوردهای گوناگون می‌توان به شکل ادعا کرد که تا حد زیادی موفق بوده است. گواه بسیار اساسی بر این ادعا آن است که اقدامات یاد شده زمینه بسیار مناسبی را برای سامان دادن به انگیزه‌ها، استعدادها و علایق دانشجویان توانمند دانشگاه خیام در قالب تشکیل انجمن علمی جامعه‌شناسی ایجاد کرد که ثمره آن برای سال‌ها رشته جامعه‌شناسی را بهره‌مند خواهد ساخت.
به‌عنوان جمع‌بندی باید گفت که بازدیدهای میدانی و رویدادهای رقابتی در دانشگاه، افزون بر ضرورت حرفه‌ای، زمینه بسیار مناسبی برای تحقق بخشیدن فرایند جامعه‌پذیری راستین در دو سطح اولیه و ثانویه است و ازاین‌جهت امری ضروری برای پویایی‌بخشی به فضای تعاملات دانشجویی تلقی می‌گردد. این اقدامات به تحقق اهداف رشته جامعه‌شناسی مدد می‌رساند و مقدمات موردنیاز برای پرورش صحیح دانشجو را فراهم می‌آورد. امید داریم مجموعه فعالیت‌های انجام شده در درس جامعه‌شناسی شهری در نیم‌سال ۱۴۰۰-۱۴۰۱ تاثیرات مثبتی را به‌جای گذاشته باشد و در آینده‌ای نه‌چندان دور به رشد و آبادانی روزافزون شهر مشهد منجر شود.