برنامه پزشک خانواده فرصتی مناسب برای تسهیل دسترسی ساکنان روستاها، حاشیه شهرها و مناطق عشایری به خدمات سلامت فراهم کرده است.

تاریخچه برنامه پزشک خانواده

مقام معظم رهبری در بند ۸ سیاستهای کلی سلامت بر افزایش و بهبود کیفیت و ایمنی خدمات و مراقبت های جامع و یکپارچه سلامت با محوریت عدالت و پاسخگویی، اطلاع رسانی شفاف، اثربخشی، کارایی و بهره وری در قالب شبکه های بهداشتی درمانی و منطبق برنظام سطح بندی و ارجاع تاکید فرمودند.

همچنین در سال ۱۳۹۲ کارگروه بررسی طرح تحول سلامت با هدف بهره مندی و برخورداری مردم از خدمات پایه سلامت و کاهش پرداخت هزینه های سلامت از جیب انان، بر اساس تصویب هیات وزیران تشکیل شد. این کارگروه به منظور استقرار سامانه خدمات جامع و همگانی سلامت در کلیه روستاها، حاشیه شهرها و مناطق عشایری شروع به کار کرد.

براساس قانون بودجه سال ۱۳۸۴، سازمان بیمه سلامت ایران موظف شد با صدور دفترچه بیمه سلامت برای تمام ساکنان مناطق روستایی، عشایری و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر، امکان بهره مندی از خدمات سلامت را در قالب برنامه پزشک خانواده از طریق نظام ارجاع فراهم اورد.بدین ترتیب فرصتی مناسب به منظور تامین سهولت دسترسی به خدمات سلامت برای ساکنان این مناطق پدید امد.

روند اجرا و راه اندازی برنامه پزشک خانواده در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

دکتر شاهزاده فاضلی مدیر گروه گسترش شبکه های معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح روند اجرا و راه اندازی برنامه پزشک خانواده اظهار داشت: در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، پزشک عمومی مسوول تیم سلامت بوده و مسوولیت مدیریت سلامت افراد و خانوارهای تحت پوشش خود را برعهده دارد و پس از ارجاع فرد به سطوح تخصصی، مسوولیت پیگیری اقدامات انجام شده را نیز عهده دار است.

وی با اشاره به اهمیت پوشش بیمه ای جمعیت روستایی، عشایری و ساکنان زیر ۲۰ هزار نفر در ارتقای سطح سلامت خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین محورها در اجرای این برنامه، تعیین مسیر ارجاع در مناطق روستایی است. اولین محل مراجعه بیمار در روستاها خانه بهداشت و در شهرها پایگاه سلامت است. پس از این که بهورز یا کارشناس بهداشتی شاغل در پایگاه سلامت خدمات تعریف شده را به مراجعه کننده ارایه می دهد، در صورت لزوم و بنا بر انچه در دستورالعمل های اجرایی هر برنامه امده است، فرد را به پزشک خانواده مربوطه ارجاع می دهد.

دکتر فاضلی ثبت نتایج اقدامات صورت گرفته را در فرم ارجاع بیمار بسیار مهم عنوان کرد و افزود: پزشک خانواده  موظف است بیماران ارجاعی از خانه های بهداشت یا پایگاههای سلامت را معاینه کرده و بر اساس پروتکل های درمانی تعیین شده مورد درمان قرار دهد و نتیجه اقدامات انجام شده یا موارد قابل پیگیری سیر درمان را به اطلاع خانه بهداشت یا پایگاه سلامت ارجاع دهنده برساند. البته در صورتی که بیمار نیاز به دریافت خدمات تخصصی و فوق تخصصی داشته باشد پزشک خانواده با تکمیل فرم ارجاع، بیمار را به سطح دو یا سه ارجاع می دهد.

مدیر گروه گسترش شبکه های معاونت امور بهداشتی دانشگاه با اشاره به نظام ارجاع اظهار داشت: در این نظام ارائه خدمات سلامت به صورت زنجیره ای مرتبط و تکاملی به نحوی برنامه ریزی شده است تا چنانچه مراجعه کننده ای از واحد محیطی به خدمات تخصصی تر نیاز داشت بتواند او را به سطح بالاتر ارجاع دهد و نتایج اقدامات درمانی در سطوح بالاتر به سطوح پایین تر برای پیگیری درمان اعلام می شود.

وی با بیان این مطلب که خدمات و مراقبت‌های سلامت در سه سطح در اختیار افراد و جامعه تحت پوشش گذاشته می‌شود، اظهار داشت: سطح اول شامل خدمات و مراقبت‌های اولیه سلامت فرد و جامعه است. خدمات سطح یک در نقطه اغازین توسط واحدی در نظام خدمات بهداشتی ارائه می شود. این واحد به طور معمول در جایی نزدیک به محل زندگی مردم قرار دارد و در ان، نخستین تماس فرد با نظام سلامت از طریق پزشک خانواده یا تیم سلامت اتفاق می ­افتد.

به گفته وی سایر خدمات سلامت نظیر خدمات دارویی، پاراکلینیک اعم از ازمایش‌ها و تصویربرداری‌ها و خدمات سلامت دهان و دندان نیز در مراکز مجری برنامه، موسسات دولتی و غیردولتی؛ مانند داروخانه‌ها، ازمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری، از طریق ارجاع به سطح بالاتر و با پذیرش مسوولیت پیگیری و تداوم خدمات به بیمار توسط  واحد ارائه دهنده خدمات سطح یک انجام می‌گیرد.

دکتر شاهزاده فاضلی سطح دو و سه خدمات را  شامل خدمات تخصصی و فوق تخصصی برشمرد که توسط واحدهای سرپایی و بستری در نظام سلامت ارائه می‌ شود و افزود: این خدمات شامل خدمات تشخیصی، درمانی و توانبخشی/ ناتوانی تخصصی، تدابیر فوریت‌های تخصصی، اعمال جراحی انتخابی و اورژانس، اقدامات بالینی، خدمات دارویی و فراورده­های مربوطه، ازمایشگاهی و تصویربرداری است.

نحوه اجرای نظام ارجاع در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی

وی خاطرنشان کرد: سال ۹۶ در مراکز مجری برنامه بیمه روستایی ، ۵۱۰۸۹۱ نفر بصورت سرپایی به پزشک خانواده در روستا و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر مراجعه کردند که از این تعداد ۶۳۶۱ نفر به سطوح بالاتر ارجاع داده شدند.

دکتر فاضلی درخصوص نحوه اجرای این برنامه در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: از طریق معاونت امور  بهداشتی دانشگاه، مسیر ارجاع تمامی شهرستان های دانشگاه تهیه و به اداره بیمه سلامت استان ارایه شده است.

وی خاطرنشان کرد: به منظور سهولت دسترسی جمعیت تحت پوشش به خدمات سطح ۲؛ شبکه های بهداشت و درمان شهرستان های تحت پوشش این دانشگاه نیز در شروع برنامه، مسیر ارجاع بیمار از سطح اول به سطوح بالاتر خدمات تخصصی و فوق تخصصی(سرپایی و بستری) را به ستاد هماهنگی دانشگاه اعلام کردند. در مناطقی که امکان ارایه خدمات تخصصی از طریق ظرفیت های بخش دولتی میسر نیست نیز با اعلام دانشگاه علوم پزشکی، سازمان بیمه سلامت از بخش غیر دولتی استفاده خواهد کرد.

دکتر فاضلی افزود: به منظور تسهیل در بستری بیماران تحت پوشش بیمه روستایی، هماهنگی لازم با معاونت درمان دانشگاه برای معرفی یک نماینده بیمه روستایی در هر بیمارستان به عمل امد و اسامی نمایندگان به جمعیت روستایی تحت پوشش اطلاع رسانی شد.